۱
شوراها و مشکلات عینی مردم
محسن پیرهادی
سه شنبه ۹ ارديبهشت ۱۳۹۳ ساعت ۰۹:۱۷
کد مطلب: 357624
«وَ شاوِرهُم فِی الأَمرِ فَإذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللَّهِ»
«ای پیامبر! در کارها با ایشان مشورت کن، و آنگاه که تصمیم گرفتی بر خدا توکّل کن» (آیه 159 سوره آل‌عمران)
انسان موجودی اجتماعی است که نیازها و اهدافش جز از طریق همفکری و تبادل آرا و اندیشه‌ها با همنوعانش جامه عمل نمی‌پوشد. نگاهی گذرا به تاریخ بشر نشان می‌دهد که تمامی نوآوری‌ها و دستاوردهای ارزشمند جامعه بشری در زمینه‌های مختلف تکنولوؤیک، اقتصادی، سیاسی، نظامی و ... مرهون تضارب اندیشه‌ها و تجمیع توانمندی‌های افراد می‌باشد.
اصل شورا به‌عنوان یکی از ارکان مهم حیات اجتماعی با نفی خودمحوری و تک‌روی‌های فردگرایانه سلامت تصمیم‌گیری را در حوزه‌های مختلف سیاسی اجتماعی تضمین می‌کند. این اصل در فرهنگ سنتی و دینی ایرانیان قدمت بسیار و اهمیت خاص دارد؛ به‌گونه‌ای که حتی در دوره‌های طولانی حکمرانی پادشاهی‌های مطلقه و اقتدارگرا بر این کشور نیز اصل شورا دست‌کم در ساختار و باور فرهنگی اجتماعی جامعه ایرانی جایگاه برجسته‌ای داشت. این مسأله بیش از هرچیز ریشه در اهمیت اصل شورا در اصول و آموزهای اسلامی و به‌ویژه فرهنگ سیاسی اسلام دارد. اصل شورا در منابع اسلامی؛ قرآن، احادیث و روایات و نیز در سیره پیامبر، معصومین و پیشوایان بزرگ اسلام جایگاه خاص دارد. اهمیت این مسأله در منابع دین اسلام به‌قدری است که در قرآن سوره‌ای با نام شورا وجود دارد. بر این اساس می‌توان نهاد شورا را ستون فقرات نظام اسلامی و شیوه‌ای اجتناب ناپذیر در اداره امور جامعه اسلامی دانست. از این روی شایسته است که پیروان این مکتب نیز به این سنت نیکو پایدار بمانند.
علاوه بر پایه‌ها و مبانی دینی، اصل شورا به‌لحاظ عقلی و منطقی نیز موجب رشد تفکر، شناخت ظرفیت‌ها، برقراری عدالت اجتماعی و موازنه معقول میان آرای مختلف و متعارض، چرخش افکار و اندیشه‌های خلاق و کاهش اشتباهات، دوباره‌کاری‌ها و پشیمانی‌ها می‌گردد. به‌لحاظ سیاسی اجتماعی تجسم یافتن و نهادینه شدن اصل شورا در قالب یک نهاد جمعی و مشارکتیِ مبتنی بر حق مردم در تعیین سرنوشت خود، باعث قوام، تعادل و تقویت جنبه‌های مردم‌سالارانه و نخبه‌سالارانه نظام سیاسی می‌شود. شوراها می‌توانند از طریق افزایش سطح مشارکت مردمی در اداره امور جامعه و از میان بردن روحیه بی‌تفاوتی و انزواطلبی، به تقویت پایه‌های اجتماعی نظام سیاسی و ایجاد یک شبکه تعاملی کارآمد میان مردم، مسئولین و رهبران کمک کنند.
رشد و توسعه توانمندی‌های شوراها بی‌تردید نقش مهمی در جلوگیری از انسداد اندیشه و اتلاف استعدادها و توانمندی‌ها، استحکام پیوندهای اجتماعی، کاهش تنش‌ها و عدم تعادل‌ها، افزایش حس مسئولیت‌پذیری و احساس تعلق در شهروندان و قوام پایه‌های مشارکت شهروندی در جامعه خواهد داشت و این همه سرانجام زمینه تحقق توسعه پایدار شهری و نیل به اهداف والای انقلاب اسلامی را که فی‌النفسه با هدف مبارزه با استبداد و حاکم ساختن مردم بر سرنوشت خود در چارچوب احکام و آموزه‌های اسلامی محقق گردید فراهم می‌سازد.
تصویب و تشکیل نهاد شورا به‌منزله یک نهاد مدیریت شهری یا حکمرانیِ محلی در ایران، نخستین بار در چهارچوب نهضت مشروطیت تحقق یافت. این اقدام بر اندیشه ضرورت تقسیم قدرت سیاسی میان حکومت مرکزی و حکومت‌های محلی استوار بود و هدف اصلی آن فراهم ساختن زمینه مشارکت مردم در امور محلی خود بود. اما بررسی تاریخ 72ساله و پر فراز و نشیب دوران مشروطیت نشان می‌دهد که این هدف به‌دلیل مداخله حکومت مرکزی و افراد متنفذ هرگز در معنای واقعی کلمه تأمین نشد. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران که اساساً در پاسخ به خواست و اراده مردم برای حاکمیت بر سرنوشت خود محقق گردید، فرایند تشکیل شوراهای محلی با صدور فرمانی از جانب شخص امام خمینی(ره) خطاب به شورای انقلاب آغاز گردید و در قالب اصول ششم، هفتم و یک‌صدم الی یک‌صد و ششم قانون اساسی به یکی از ارکان و دستاوردهای نظام مقدس جمهوری اسلامی و مظهر مردم‌سالاری دینی در کشور تبدیل شد. هدف از تشکیل این نهاد مشارکت دادن مردم در تمامی سطوح جامعه، افزایش علاقه‌مندی و احساس مسئولیت، شخصیت و هویت جمعی میان افراد و گروه‌ها، تشویق آنها به اتخاذ رویکردی انتقادی و سازنده در حل مسائل و مشکلات محلی و ایجاد رابطه دوستانه و نزدیک میان مردم، مسئولین و رهبری بوده و هست.
قانون تشکیل شوراهای اسلامی نخستین بار در تاریخ 1361.9.1 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، اما با توجه به مشکلات کشور در دوران جنگ تحمیلی امکان اجرای قانون انتخابات تا سال 1377 فراهم نشد و سرانجام در تاریخ 9 اردیبهشت سال 1378 همزمان با پیام تاریخی حضرت امام و پیام ویژه مقام معظم رهبری، کار شوراهای اسلامی آغاز گردید و امروز شاهد فعالیت گسترده و مجدّانه این نهاد مردمی در اقصی نقاط کشور در حوزه‌های مختلف؛ فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و... هستیم.
درنتیجه می‌توان گفت که ضرورت تأسیس شوراها ریشه در مبانی عقلی، دینی و قانونی دارد. همان‌گونه که مقام معظم رهبری اشاره کرده‌اند: «بنیان این نهاد اجتماعی بر حل عمل‌گرایانه مشکلات عینی و مشخص مردم در شهر و روستا است و هدف آن راحت‌تر و اخلاقی‌تر کردن زندگی شهروندی است.». اهم وظایف شوراها که به‌بیان مقام معظم رهبری عمل کردن صادقانه به آنها عمل به تکلیف الهی و موجب تقرب به خداوند متعال است عبارتند از:
• آسان‌سازی خدمت‌رسانی و فراگیر ساختن خدمات شهری
• توجه به سلامت و پایداری شهروندان و محیط زیست آنان
• حفظ هویت و اصالت شهرها
• پایبندی به فرهنگ ایرانی اسلامی و گسترش نمادهای دینی و اخلاقی
• افزایش سرمایه‌گذاری‌های مادی و معنوی و ارتقای سطح فایده‌مندی شوراها
• بررسی و شناخت کمبودها و نارسایی‌های فرهنگی، آموزشی، بهداشتی و رفاهی در سطح شهر
• ارائه طرح‌ها و راهکارهای عملی و منطقی و پیگیری و نظارت بر آنها
• تمرکززدایی از ساختار مدیریت شهری و ارتقای فرهنگ کارگروهی
• پرهیز از سیاست‌زدگی، جناحی‌گری و حزبی‌گری.
امید است تا در پرتو عزم و اراده استوار ملت ایران و با تمسک به آموزه‌ها و اخلاقیات متعین شرع مقدس اسلام و رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب و با تکیه بر هوش اجتماعی و سرمایه معنوی شهروندان محترم و مسئولیت‌پذیر بتوانیم حماسه‌ای را که در انتخابات شوراها آفریدند، جبران نموده، سرمایه ارزشمند اعتماد عمومی را قدر نهیم.
*عضو شورای اسلامی شهر تهران
