اغنياء واقعي، چه كساني هستند؟

«لا غِني كَالعَقلِ و لا فقرَ كالجَهلِ»؛ (هيچ سرمايه اي چون عقل نيست و هيچ فقري، همچون جهل و ناداني نيست.)
 
غنا و بي نيازي دو گونه است:

1. بي نيازي برون ذاتي
منظور از بي نيازي برون ذاتي آن است كه انسان بوسيله اشياء خارج از ذاتش، از ديگران بي نياز شود؛ بوسيله مقام، قدرت، دوستان، پول و مانند آن. اين غناي برون ذاتي است كه چندان اعتبار ندارد [گر چه دنيا، قوانين خودش را دارد]، به همين جهت اين نوع غنا، عطش روحي انسان را فرو نمي نشاند و بخاطر همين ثروتمندان تشنه تر هستند! بر اين اساس است كه وقتي از بهلول مي پرسند: شخصي نذر كرد كه به فقيرترين مردم كمك مالي كند، بايد به چه كسي بدهد؟ گفت: «به هارون الرشيد!»[2]

2. بي نيازي درون ذاتي
نوع دوم، غناي درون ذاتي است؛ يعني كسي كه با استفاده از سرمايه دروني وجود خويش و بدون كمك گرفتن از ابزار بيرون خويش غني است. چنين اشخاصي در سايه ايمان، اعتماد به نفس، قناعت، توكل بر خدا، تقوي، كه سرمايه هاي بزرگي محسوب مي شوند، به غناي درون ذاتي دست مي يابند و از همه غني ترند. ويژگي مهم سرمايه هاي درون ذاتي اين است كه دزدان نمي توانند آن را به سرقت ببرند.

حضرت علي (ع) خود از جمله كساني است كه غناي درون ذاتي دارد. بدين جهت در دوران بيست و پنج ساله سكوتش همانند كوه ايستادگي و مقاومت مي كند و هنگامي كه به قدرت مي رسد اسير قدرت نمي گردد، بلكه قدرت را اسير خودش مي نمايد و به دنيا همچنان بي اعتناست.
آري، آن حضرت در اوج قدرت، دنيا را از كفش پر وصله اش بي ارزش تر مي داند![3]   

و از برگ جويده شده در دهان ملخ، كم بهاتر![4]

و از عطسه بز كم قيمت تر![5]

و از استخوان خنزيري كه در دست شخص جذامي باشد، پست تر معرفي مي كند![6]
اين است سرمايه واقعي و جاوداني.
 
پي نوشت:
[1] نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 54
[2] داستان را به گونه ديگر نيز نقل كرده اند: روزي هارون الرشيد مبلغي پول به بهلول داد تا آن را صرف نيازمندان كند، بهلول پول را گرفت و پس از لحظه اي به خليفه بازگرداند! هارون از علت آن پرسيد. بهلول جواب داد: هر چه فكر كردم محتاج تر از خليفه نيافتم!
[3] نهج البلاغه، خطبه 33
[4] نهج البلاغه، خطبه 224
[5] نهج البلاغه، خطبه 3
[6] نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 236
110 سرمشق از سخنان حضرت علي (ع)، س 19