اصلاح طلبان با نام حزب تجدد، اواخر دوره چهارم مجلس شورای ملی شکل گرفتند و در ابتدا، زمینه‌ساز جمهوری‌خواهی رضاخان بودند.

گروه تاریخ جهان نيوز، هرمز راسخی: مدتها فکر می کردیم که اصلاح طلبان فقط در دوران جمهوری اسلامی آنهم به معنایی که امروز بدلیل رزومه و سابقه ای که از ایشان در مسئولیت های اجرایی و فعالیت های سیاسی می دانیم وجود داشته است.

اما تمرکز و دقت بیشتر در تاریخ معاصر نشان می دهد که دراواخر دوره چهارم و پنجم مجلس شورای ملی نیز چنین جریانی شکل گرفته بود و اگر ادعا کنیم آن اصلاح طلبان در خصوصیات و عملکردها، ریشه و اصل و اساس اصلاح طلبان امروز هستند، سخنی بیراه نگفته ایم.

اصولا اگر کسی متصف به این واژه می شود در مسیری ناخواسته رفتارهای خاصی نیز از خود بروز می دهد که محدود به زمان و مکان خاصی نیست و هر گاه شرایط فراهم آید روند اصلاح طلبی علیرغم بار معنایی مثبت آن، در مفهوم غرب گرایی و غرب زدگی می تواند دوباره سر برآورد حال این امر در دهه اول قرن 13 شمسی باشد یا در دهه 60 و بعد از آن.

نکته جالب زندگی این جریان در دوران عصر پهلوی اول و در دوره چهارم مجلس شورای ملی بود. مجلس چهارم شورای ملی در اول تیرماه ۱۳۰۰ خورشیدی با نطق احمدشاه قاجار افتتاح شد.

در این مجلس دو حزب عمده وجود داشت. اکثریت، حزب اصلاح طلب که بازمانده اعتدالیون سابق بودند به همراه چهره هایی همچون مدرس، تیمورتاش، نصرت الدوله و....  .

حزب اقلیت سوسیالیست هم به رهبری سلیمان میرزا اسکندری و سیدمحمد صادق طباطبایی به شوروی گرایش داشتند.

اصلاح طلبان با نام حزب تجدد، اواخر دوره چهارم مجلس شورای ملی شکل گرفتند و در ابتدا، زمینه‌ساز جمهوری‌خواهی رضاخان بودند. علی‌اکبر داور، عبدالحسین تیمورتاش و سیدمحمد تدین، مهم‌ترین پایه‌گذاران حزب تجدد بودند که البته نقش فرد سوم، از بقیه پررنگ‌تر بود.

پایه‌گذاران تجدد، خود منورالفکر و به طور عمده تحصیل‌کرده غرب بودند و همه آنها در مجلس پنجم، از رضاخان حمایت می‌کردند.

آرمان‌هایی که حزب در ابتدا، براساس مانیفست خود دنبال می‌کرد، دقیقا همان دیدگاه‌هایی بود که رضاخان نیز در مسیر قدرت‌یابی‌اش، حامی آن ها محسوب می‌شد:

جدایی دین از سیاست، تبدیل عشایر به کشاورز، گرایش به مبدا تربیت فکری و سیاسی خود  و مواردی از این دست آرمان‌هایی بودند که حزب تجدد در مجلس چهارم و پنجم، آن را با قوت دنبال می‌کرد.

با این حال، با طراحی، حمایت و نقش بارز حزب تجدد در مجلس پنجم، ماده واحده انقراض قاجار تصویب شد و همین آرمان ها و برخی خصوصیات دیگر است که اصلاح طلبان دوران پهلوی اول را برایمان آشنا جلوه می دهد؛ با همان اهداف و شیوه ها  و روش های میدانی اصلاح طلبان امروز که البته به روز شده تر میدانی می کنند.