آیا ایران توان بستن تنگه هرمز را دارد؟
دوشنبه ۱۲ دی ۱۳۹۰ ساعت ۲۲:۵۶
کد مطلب: 202042
در پاسخ به این پرسش که بسیاری از کارشناسان داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به آن پاسخ‌های متفاوتی دارند، ابتدا باید نگاهی به مشخصات شاهرگ انرژی جهان انداخت: تنگه هرمز به طول ۱۸۵ کیلومتر و عرض ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر که در برخی از نقاط عمق آن تا ۱۱۵ متر می‌رسد به عنوان آب‌راه باریک، خلیج‌فارس را از طریق دریای عمان به اقیانوس هند و خطوط کشتیرانی بین‌المللی پیوند می‌دهد. البته مسیر قابل کشتیرانی در محدوده این تنگه تنها سه کیلومتر است که به نوعی از یک کانال مصنوعی در جهان نیز کوچکتر است. روزانه دو میلیون بشکه تولیدات نفتی از جمله نفت سیاه و گاز مایع طبیعی از طریق این گذرگاه آبی به دیگر نقاط جهان صادر می‌شود. کشتی‌های باربری حامل گندم و حبوبات، سنگ آهن، شکر و دیگر مواد غذایی نیز از همین گذرگاه استراتژیک به طرف کشورهای هدف حرکت می‌کنند. طی یک سال کشتی‌های بزرگ با ظرفیتی معادل ۲.۹ میلیارد تن کالای سنگین از تنگه هرمز عبور می‌کنند. البته برای تشریح علل اهمیت بی‌نظیر تنگه هرمز از نظر اقتصادی می‌توان دلایل بسیاری را ذکر کرد اما از آن‌جا که موضوع این نوشته به بیان نحوه بسته ماندن این تنگه اختصاص دارد لذا از بیان این آمارها و تحلیل‌ها خودداری شده است. همچنین صرفا به بیان مختصری از فرض‌های مطرح برای بستن این تنگه استراتژیک بسنده خواهد شد و زمان و دلایل بسته شدن آن در حیطه تفسیر یک کارشناسی ساده نیست. برای بیان توانمندی‌های کشورمان که برای نیل به این مقصود به کار گرفته خواهد شد، می‌توان این تقسیم را به کار برد:
توپخانه
توانایی‌های توپخانه ایران طی چند سال اخیر با ورود نسل‌های ارتقایافته توپ‌های مکانیزه و نیز گلوله‌های هوشمند بسیار بالا رفته است. براساس طرح‌ها و اقدامات برنامه‌ریزی شده در نیروهای مسلح، یگان‌های توپخانه‌ای کشورمان می‌توانند به صورت ۲۴ ساعته هر نقطه‌ای را مورد هدف قرار داده و هر نوع تردد را به طور کامل متوقف کنند. این حجم آتش و هوشمندی شلیک‌ها عملا جایی برای هیچ نوع اسکورت یا محافظی باقی نخواهد گذاشت.
موشک‌ها
دوستان و حتی دشمنان جمهوری اسلامی ایران همواره به توان بالا و قدرت موشکی ایران اذعان داشته‌اند و کشورمان را جزو مهم‌ترین قدرت‌ها در این بخش می‌دانند. بخشی از استراتژی دفاعی ایران نیز سرمایه‌گذاری بر روی انواع موشک‌های کارآمد در انواع دریایی، زمینی و هوایی آن است که بخش قابل توجهی از این توان موشکی در بخش دریایی قرار دارد.
اکنون ایران با در اختیار داشتن انواع و سطوح مختلفی از موشک‌های سطح به سطح، ساحل به دریا و نیز هوا به سطح (که اخیرا شلیک‌های موفق خود را پشت سر گذاشته است) موضوعات زیادی را در عمل می‌تواند اثبات کند و از همین روست که رسانه‌های غربی و برخی مسئولان این کشورها تلاش می‌کنند این موشک‌ها را تهدیدی برای کشورهای منطقه جلوه دهند. موشک‌های مختلفی که ایران در رزمایش‌های پیامبر اعظم (ص) سپاه و همچنین رزمایش دریایی ضربت ذوالفقار با موفقیت شلیک کرد نشان می‌دهد با توجه به پهنه تنگه هرمز و نیز وسعت ساحلی ایران در اطراف آن به محض تصمیم قاطع ایران برای بستن تنگه، امکان تردد هیچ شناوری به مسیر داده نخواهد شد.
نوع انتخاب موشک‌های ایران نیز با نگاهی به توانمندی آن‌ها در اقدامات پدافندی اتخاذ شده و اگر نیرویی تصمیم به گرفتن نظری متفاوت با اراده ایران برای بسته شدن تنگه هرمز اتخاذ کند قطعا با جواب موشکی ایران مواجه می‌شود. موشک‌هایی چون نور، کوثر و رعد و همچنین موشک زیرسطحی حوت که پرسرعت‌ترین موشک زیرسطحی دنیا محسوب می‌شود از جمله این تجهیزات است. حوت با سرعت شگفت‌انگیز خود قادر است پیش از هر اقدام شناورهای دریایی بیگانه برای فرار، پاسخ تجاوز آن‌ها را بدهد و لذا پس از آزمایش این موشک در سال ۸۵، ناوهای آمریکایی به سرعت تا چندصد کیلومتر از منطقه عقب‌نشینی کردند. موشک جدید سپاه پاسداران نیز با برد ۳۰۰ کیلومتر گوشزد خوبی برای هر نوع تلاش برخلاف میل ایران در بسته ماندن تنگه هرمز است.
نیروی هوایی
نیروی هوایی یکی از پشتیبانان خوب برای بستن تنگه هرمز است. اخیرا نیز نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توانسته است موشک های سطح به سطح خود را تبدیل به هوابه سطح کند تا توانایی ضربه زدن به اهداف موردنظر بیش از گذشته فراهم باشد.
این موشک های جدید به راحتی بر روی جنگنده های ارتش نصب شده و در کنار دیگر موشک هایی که به طور کلاسیک برای این هدف در اختیار کشورمان است، به کار گرفته می شود. نیروی هوایی همچنین می تواند برای مقابله با هر نوع تصمیم دشمن برای باز کردن این تنگه را به شکست بکشاند که بررسی آن در این نوشته نمی گنجد.
مین ریزی
در رزمایش ها و عملیات های مختلف نیروی دریایی کشورمان به خصوص نیروی دریایی سپاه، توان مین ریزی گسترده تمرین و اجرا شده است. حتی دستگاه های مختلفی نیز برای پرتاب مین در کشور ساخته شده است که در کوتاه زمانی، می تواند هر منطقه ای را با مین های مختلف بپوشاند.
زیر سطحی
اضافه شدن زیردریایی‌های جدید به نیروی دریایی کشورمان و نیز انواع مید جت‌ها که با جثه کوچک خود قابلیت‌های زیادی دارند، از جمله تجهیزات ایران در بخش دریاست.
این زیردریایی‌ها به خاطر کوچکی و آلودگی صوتی بسیار کم می‌توانند در اعماق آب حرکت کنند و همان طور که قبلا اعلام شده به راحتی زیر شناورهای آمریکا عبور کنند.
زیردریایی‌های ایران به موشک‌های جدید نیز مجهز شده‌اند و مدت زمان حضور آن‌ها در عمق آب نیز افزایش یافته است. تجهیزات زیر سطحی ایران و نیز زیردریایی‌های بدون سرنشین و هوشمند جدیدی که وارد نیروی دریایی کشورمان شده‌اند امکان خوب دیگری برای بستن تنگه هرمز خواهند بود.
این نکته نیز قابل توجه است که پس از دستیابی سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح به سیستم نوین نقشه‌برداری از عمق آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان، مشخص شد بسیاری از عمق‌های اعلام شده در نقشه‌های جهانی دقیق نبوده و کشورهای بیگانه‌ای که در منطقه حضور دارند عمدا این اعداد را کمتر اعلام می‌کردند اما اکنون زیردریایی‌های ایران می‌توانند در جاهایی که قبلا مشخص نبوده پنهان شوند.
با نگاهی به موقعیت جزایر ایرانی به ویژه جزایری چون ابوموسی و تنب بزرگ مشخص می‌شود که عبور هر شناور از تنگه هرمز حتما باید از مسیر منتهی به محدوده اشراف کامل ایران و نزدیک به سواحل و آب‌های سرزمینی ایران باشد چراکه بقیه مناطق از عمق خوبی برخوردار نیستند. لذا علی‌رغم این که کشورمان هیچ‌گاه سیاست نظامی شدن این جزایر را دنبال نکرده است در صورتی که نیرویی بخواهد در اراده مصمم ایران برای بستن تنگه هرمز خللی ایجاد کند، جزایر لارک، قشم، هنگام، ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک که در فاصله‌های نزدیک به یکدیگر قرار گرفته‌اند قوس دفاعی مناسب ایران برای صیانت از این تصمیم را تشکیل می‌دهند.
شناورهای سطحی
با توجه به تقسیم‌بندی صورت گرفته بیشتر حجم فعالیت و نظارت در خلیج فارس و تنگه هرمز بر عهده سپاه پاسداران است و عمده تمرکز این نیرو در بخش سطحی به قایق‌های تندرو و پیشرفته سپاه اختصاص دارد. با توجه به تاکتیک‌هایی که به صورت مداوم توسط این نیروها انجام می‌شود و هدف آن، یافتن راه‌های ورود بیشترین آسیب به هدف مورد نظر است، می‌توان اطمینان داشت با وجود هزاران شناور سبک و تیزرویی که در اختیار سپاه است و با توجه به در اختیار داشتن ساحل طولانی در اطراف تنگه هرمز در دقایقی کوتاه انبوه قایق‌های این نیرو که به طور متعدد و درازمدت اهداف مدنظر خود را تمرین کرده‌اند و خودکفا و خوداتکا نیز هستند وارد صحنه شوند و اصل غافل‌گیری را به اجرا خواهند گذاشت. با توجه به نوع تاکتیک‌ها و طراحی عملیاتی که برای این شناورها در نظر گرفته شده، بسته شدن تنگه هرمز راحت‌ترین گزینه است چراکه آن‌ها خود را برای سخت‌ترین شرایط مهیا کرده‌اند و به تناسب آن شرایط، بستن تنگه هرمز خیلی مشکل نخواهد بود.
این نکته را نیز باید به طرح‌های عملیاتی قایق‌های سپاه اضافه کرد که اکنون مانند گذشته نیست و اکنون این قایق‌ها به سیستم‌های موشکی و الکترونیکی مجهز هستند تا بیشترین ضربات را در اسرع وقت وارد کنند.
علاوه بر موشک‌های سطح به سطح و زیرسطحی که اکنون روی قایق‌های سپاه نصب شده‌اند، برای کارآیی هرچه بیشتر راکت‌های سبک موجود بر روی بخشی از این قایق‌ها، سیستم قفل آتش نیز در آن‌ها تعبیه شده است.
ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در بخش سطحی با تولید ناوچه‌های موشک‌انداز سینا، جوشن و پیکان که از مدرن‌ترین شناورهای دریایی در این کلاس محسوب می‌شوند توان قابل توجهی در این بخش دارد. این ناوچه‌ها علاوه بر این که از موشک‌های مختلف و اژدرهایی چون اژدر یاسین بهره می‌برند، مجهز به یک توپ دریایی به نام فجر ۲۷ هستند که مدرن‌ترین توپ دریایی جهان با نواخت تیر بسیار بالا به شمار می‌رود. ارتش همچنین اقدامات قابل توجهی در به روز کردن ناوهای خود انجام داده و آن‌ها را در بخش‌های مختلف راداری و تسلیحاتی کاملا ارتقا داده است. حضور جماران به عنوان اولین ناوشکن بومی ایران در آب‌های جنوبی کشورمان از جمله دیگر دستاوردهای مهم است.
پهپادها
این پرنده بردی در حدود ۱۰۰۰ کیلومتر داشته و می‌تواند با بهره‌گیری از پرتابگر راکتی از هر نقطه‌ای ماموریت خود را آغاز کرده و با رسیدن به برد مناسب اقدام به شلیک موشک‌های خود کند. هواپیماهای کرار با اتکا به کمیت می‌توانند ده‌ها موشک را به سمت یک ناوگروه دشمن شلیک کنند که قطعا توان پدافندی این ناوها را مغلوب خواهد کرد.
هواپیماهای بدون سرنشین رزمی که امروزه جایگاه خوبی در ارتش‌های پیشرفته دنیا دارند از ابتدا برای ماموریت‌های ضدکشتی نیز درنظر گرفته شده‌اند. جت بمب‌افکن کرار، قابلیت حمل چهار موشک کوثر را البته باید گفت در کرار تا حدودی از روش‌های در دسترس پنهان‌کاری (رادارگریزی) مربوط به جنس مواد تشکیل‌دهنده استفاده شده تا این پرنده‌ها بتوانند خود را به فاصله نزدیک ناوهای دشمن برسانند. اما با این وجود، استفاده از موشک‌هایی با برد بیشتر کارایی این پهپاد را در چنین عملیاتی بیشتر می‌کند.
بالگردهای ویژه نبرد دریایی
بالگردهای مختلفی در مأموریت‌های نظامی دریایی توسط کشورمان استفاده می‌شوند اما با توجه به وضعیت تهدیدات، بالگردهای شاهد ۲۸۵ با قابلیت تجهیز به موشک‌های کروز ضدکشتی کوثر و بالگردهای میل ۱۷۱ با توانایی شلیک موشک‌های دوربرد نور و قادر، می‌توانند از نواحی مختلفی به پرواز درآمده و به طور موثری برای ناوگان تجاری و نظامی دشمن تهدید ایجاد کنند.
همچنین بالگردهای تهاجمی کبری نیز در رزمایش‌های قبلی در عرصه دریا به اجرای مأموریت پرداخته بودند. برخی از این بالگردها در جنگ تحمیلی به موشک ماوریک مجهز شده بودند و امروزه نیز قابلیت تجهیز به برخی از موشک‌های ضدکشتی را در صورت ارتقا دارند.
