علت توقف رشد علمی از زبان بنیان‌گذار ISC
شنبه ۲۰ تير ۱۳۹۴ ساعت ۱۴:۴۸
کد مطلب: 432662
برای بررسی جایگاه ایران در زمینه تولید علم و علت توقف این رشد گفت‌و‌گویی با جعفر مهراد متخصص علم سنجی کشورمان انجام دادیم.
بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ضمن تایید توقف رشد علمی ایران، دلایلی چون سهم ناچیز پژوهش از رشد ناخالص داخلی را علت این امر دانست و به مقایسه وضعیت ایران از نظر تولید علم با رقیب اصلی خود در منطقه یعنی کشور ترکیه پرداخت.
جعفر مهراد بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم درباره جایگاه علمی ایران و علت توقف رشد علمی کشور در طی سالهای اخیر اظهار داشت: ایران در طول سالهای گذشته به دلایلی نظیر گسترش دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی از یک طرف و جذب دانشجو به ویژه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی موفق شده در بین کشورهای تولید کننده علم، جایگاه ممتازی را به خود اختصاص دهد.
وی افزود: این جایگاه به ویژه در سالهای گذشته به گونه‌ای رشد و توسعه یافته است که ناشی از میزان تولیدات علمی پیرو فرمایشات رهبر معظم انقلاب در باب نهضت تولید علم بوده است، در این راستا در ۱۰ سال گذشته میزان تولیدات علمی ایران موجب شده، کشورمان در بین کشورهای تولید کننده علم از رتبه ممتازی برخوردار باشد.
این چهره ماندگار علمی کشور با ارائه آماری از میزان تولیدات علمی کشور از سال ۲۰۱۰ گفت: این آمار نشان دهنده افزایش تولید علمی ایران از یک طرف و ثبات و یا افت رشد سریع میزان تولیدات علمی از طرف دیگر است.
مهراد افزود: پژوهشگران و دانشمندان ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی طبق مستندات علمی پایگاه استنادی (isi) به تولید ۲۲ هزار و ۲۳۴ مدرک تولید پرداخته‌اند که در این پایگاه ثبت و نمایه‌سازی شده است.
بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اشاره به آمار میزان تولید علمی کشورمان در سال ۲۰۱۱ خاطرنشان کرد: در این سال میزان تولیدات علمی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی ایران به ۲۸ هزار و ۴۲۳ مدرک افزایش پیدا می‌کند، یعنی در فاصله یک‌سال با افزایشی نزدیک به ۶ هزار مورد در تولید علم مواجه هستیم.
وی تصریح کرد: در سال ۲۰۱۲ این رشد به ۳۰ هزار و ۲۷۹ مورد بالغ می‌شود، در سال ۲۰۱۳ ایران در میزان تولیدات علمی مبتنی بر مستندات علمی (isi) رقمی در حدود ۳۰ هزار و ۶۲۷ مدرک را تجربه می‌کند و این رقم در سال ۲۰۱۴ به ۳۰ هزار و ۹۷۴ مدرک می‌رسد. با نگاه اجمالی به این آمارها در سالهای اخیر می‌بینیم که روند تولید علم ایران آن گونه که رهبری فرموند از شتابی که تقریبا ۱۱ برابر سایر کشورها بود، فاصله گرفته است.
جدول تولید علم ایران طی 5 سال گذشته
| شماره | سال | تولید مدارک علمی ایران |
| 1 | 2010 | 22 هزار و 234 |
| 2 | 2011 | 28 هزار و 423 |
| 3 | 2012 | 30 هزار و 279 |
| 4 | 2013 | 30 هزار و 627 |
| 5 | 2014 | 30 هزار و 974 |
مهراد در همین زمینه گفت: در شش ماه اول سال ۲۰۱۵ میلادی نیز میزان تولیدات علمی ایران ۱۳ هزار و ۴۸۰ مدرک است.
این متخصص علم سنجی کشورمان با اشاره به اینکه علل افزایش یا کاهش تولیدات علمی به نوع نگاه برنامه‌ریزان و یا سیاستگذاران آموزش عالی بستگی دارد، تاکید کرد: حضور در رسانه‌‌ها و مطبوعات، ارائه اخبار از تولیدات علمی، تشویق نویسندگان مقالات علمی و بیان میزان تولیدات علمی از زبان مقامات مسئول از جمله عواملی هستند که انگیزه‌های اعضای هیئت علمی دانتشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را در زمنیه رشد تولیدات علمی افزایش می‌دهد.
وی تاکید کرد: علاوه بر این سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی بسیار اندک است، رهبری معظم در حضور اعضای هیئت علمی در طی روزهای گذشته به این موضوع مهم اشاره کردند و خواستار افزایش سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی شدند. آنگونه که در سیاستهای کلی علم و فناوری تصویب شده است، رسیدن به ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی هدف‌گذاری شده است در حالیکه کل سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی کمتر از نیم صدم درصد است. در نتیجه آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها کهنه و فرسوده، حق‌التحقیق‌ها ناچیز، اعزام اعضای‌هیئت علمی به فرصت‌های مطالعاتی اندک، حضور دانشمندان و پژوهشگران ایران به سمینارها و کنفرانس‌های بین اللملی ناچیز است.
بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) افزود: مجموع این عوامل از نظر من به عنوان یک متخصص علم سنجی نشان دهنده این است که شتاب علمی تا حدود زیادی افت پیدا کرده است، این موضوعی است که وزیرعلوم نیز اخیرا در سخنان خود به آن اشاره کرده و مجموع عوامل را در این زمینه دخیل دانسته است.
وی گفت: امیدواریم با افزایش سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی، اعزام اعضای هیئت علمی به سمینارها و کنفرانس‌های بین المللی به تعداد کافی، واگذاری فرصت‌های مطالعاتی به پژوهشگران و دانشمندان و همچنین جذب دانشجویان بین المللی و حتی اعضای هئیت علمی برای تحصیلات تکمیلی این افت، شتاب سالهای قبل خود را پیدا کند.
مهراد درباره زمان مناسب برای ارزیابی سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته در حوزه آموزش‌عالی نیز گفت: آمارهایی که درباره تولید علمی ایران در سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ اعلام شده است، مطمئنا افزایش می‌یابد، علت این افزایش آن است که برخی از مجلات با تاخیر چاپ می‌شوند و با تاخیر به پایگاه‌های استنادی مانند (isi) و اسکوپوس می‌رسد در نتیجه ثبت و نمایه‌سازی آنها با تاخیر صورت می‌گیرد، اما این افزایش جهشی نخواهد بود ممکن است افزایشی حدود هزار مدرک را نشان دهد لذا اگر سیاست‌گذاری‌ها امروز صورت گیرد آثار موثر خود را تقریبا در دو سال آینده نشان می‌دهد.
* بعید می‌دانم ایران به آمارهای تولید علم ترکیه دست یابد
چهره ماندگار علمی کشور درباره شرایط جایگاه علمی ایران در منطقه بر اساس سند چشم انداز نسبت به رقبای خود گفت: من و دانشگاهیان بر این باوریم نقشه راه در این زمینه در اختیار دانشگاهیان قرار دارد. نقشه راه یعنی سند چشم انداز، نقشه جامع علمی کشور، سیاستهای کلی علم و فناوری کشور و حتی برنامه‌های پنج ساله توسعه که در مجموع به علم و فناری تاکید شده و خواستار احزار رتبه اول برای ایران در این دوره‌ها بر اساس استاد بالادستی در جنوب غرب آسیا شده است. حدود ۱۰ و ۱۲ سال به پایان برنامه سند چشم انداز وجود دارد که مدت زمان زیادی نیست و با نگاه به آمار تولید علمی ترکیه بعید می‌دانم ایران به آمارهای تولید علم ترکیه دست یابد، این در شرایطی است که تعداد دانشگاه‌ها و دانشجویان ما بیشتر است.
مهراد با اشاره به جایگاه علمی کشور ترکیه و سیاستهای آموزش عالی این کشور گفت: ترکیه در بین‌الملی سازی دانشگاه‌های خود از ۱۵۵ کشور دانشجو جذب می‌کند، عمده این دانشجویان غیر بورسیه هستند علت جذب حداکثری دانشجو در دانشگاه‌های ترکیه که بالغ بر ۳۸ هزار دانشجو است ارزان بودن شهریه، ارزان بودن مسافرت از کشوره‌های منطقه به این کشور و تشابهات فرهنگی است.
وی افزود: این کشور علاوه بر جذب دانشجو از کشورهای منطقه مانند یونان، از کشورهای پیشرفته‌ای مانند آلمان که کشوری پیشرفته در حوزه علم و صنعت است دانشجو می‌پذیرد. طبق آمارسالانه ۲ هزار دانشجو از کشور آلمان در ترکیه به تحصیل و تحقیق اشتغال دارند.
بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در پایان درباره راهکارهایی برای بین المللی سازی دانشگاه‌ها گفت: اصلاح سیاستهای واگذاری ویزا، توجه به آموزش زبان در دانشگاه‌ها و اعتبار بخشیدن به نظام آموزش عالی کشور مولفه‌هایی است که می تواند موجب توسعه دانشگاه‌های ما در بین المللی سازی دانشگاه‌ها شود.
