فعالیت معاونت مطبوعاتی در گفتوگو با محمدرضا زائری؛
چگونه رسانههای معاند حقالسکوت میگیرند؟
يکشنبه ۳۰ تير ۱۳۹۲ ساعت ۱۷:۲۳
کد مطلب: 300853
برای شروع بحث بفرمائید اساسا فضای رسانهای و مطبوعاتی در ایران تا چه اندازه متأثر از تغییر در معاونت مطبوعاتی ارشاد است و با تغییر وزیر ارشاد چه اندازه میتوان امید به تغییر اساسی در این حوزه داشت؟
نه فقط در حوزه مطبوعات و معاونت مطبوعاتی که در تمامی حوزهها بخشی از تحولات به فضای کلی، زیرساختهای تعریفشده و برخی مسائل جاری بستگی دارد. به تعبیری نه فقط ارشاد که سایر نهادهای مرتبط با فرهنگ مانند صداوسیما، آموزش و پرورش، نهادهای دینی، حوزههای علمیه و غیره هم در این زمینه تأثیرگذارند و نمیتوان وزارت ارشاد را تعیینکننده اصلی دانست. از سوی دیگر نمیتوان منکر شد که برخی سیاستگذاریهای جاری در حوزه رسانهها و مطبوعات بهخصوص عملکردهای دولتی و حاکمیتی در این حوزه بهطور مستقیم به فعالیت معاونت مطبوعاتی مرتبط است و هر معاونی می‌تواند در همین اندازه بر فضای مطبوعاتی تأثیرگذار باشد.
باور دیگری هم درباره عملکرد مدیران فرهنگی وجود دارد که بر مبنای، آن اندازه که مدیران با تصمیمهای غلط میتوانند مانع پیشرفت فعالان فرهنگی شوند، نمیتوانند بسترساز حرکتهای جهشی رو به جلو باشند. آیا در حوزه مطبوعات هم میتوان چنین برداشتی از تأثیر معاون مطبوعاتی داشت؟
نه اتفاقا در این زمینه نمونههای موفقی هم داشتهایم. بهنظر من یک مدیر در این زمینه می‌تواند مبدع حرکتهای مهمی باشد. کما اینکه زمانی که آقای اشعری معاونت مطبوعاتی ارشاد را برعهده داشتند، حرکات بسیاربزرگ، درخشان و ماندگاری را در تاریخ مطبوعات ایران آغاز کردند. یکی از آن حرکتها تأسیس خانه روزنامهنگاران جوان بود. اگر این حرکت ادامه پیدا میکرد، قطعا میتوانست آثار و برکاتی بسیار بیشتر از آنچه تا کنون دیدهایم، داشته باشد. متأسفانه این حرکت که در دولت آقای هاشمی رفسنجانی آغاز شده بود، بعدها در دولت آقای خاتمی به تعلیق درآمد و در دولت آقای احمدینژاد هم بهطور کامل تعطیل شد.
این جنس تأثیرگذاریها بیشتر در زمینه بسترسازی قابل تعریف است، اما در عمل شاهدیم که بخش اصلی دغدغه مدیران معاونت مطبوعاتی در دورههای مختلف معطوف به مدیریت خروجی رسانهها بوده است تا بسترسازی و اقدامات زیرساختی. آیا میتوان عدم توازن در این زمینه را از نقاط ضعف معاونان مطبوعاتی در دورههای مختلف دانست؟
بالأخره نمیتوان منکر این واقعیت شد که بخشی از مسئولیت مدیران در این حوزه و بهخصوص انتظار مخاطبان و جامعه از ایشان ناظر بر کنترل خروجی رسانههاست. اما مدیری در این زمینه می‌تواند موفق عمل کند که بتواند در کنار این نظارت با حمایت از فعالیتهای تجربی و آموزشی به کشف استعدادهای جوان و به تعبیری همان بسترسازی هم کمک کند. بسیاری از مشکلات مطبوعات در دراز مدت با همین رویکرد قابل حل است.
بسیار خب با این توضیحات فکر میکنید مهمترین اولویت دولت یازدهم در حوزه مطبوعات چه باید باشد؟
دولت یازدهم با توجه به فرصتی که امروز در حوزه اجتماعی و فرهنگی بهوجود آمده است باید اولویت خود را تربیت نیروهای متخصص در حوزه رسانه بداند. نیروی انسانیای که امروز در حوزه مطبوعات فعال است، نیاز به آموزش دارد و ما به دلایل مختلف نیاز به این آموزش داریم. نکته دوم هم ساماندهی جدیتر رسانههای الکترونیکی و غیرچاپی است که نیاز به مدیریت دقیقتری دارند. همزمان بهطور جدی برای رفع مشکل کاغذ رسانههای مکتوب هم باید سرمایهگذاری اساسی صورت بگیرد. حمایتهای دولتی هم باید بهطور کاربردی هدفمند شوند. یکی از مشکلاتی که در دورههای مختلف با آن مواجه هستیم این است که گاهی حمایتها در این زمینه با اشکال گوناگونی که پیدا میکنند مستقیم به مطبوعات تزریق میشوند و همین باعث میشود من نوعی کاغذی را که دریافت میکنم در بازار بفروشم تا مشکلات مالی رسانهام را حل کنم و یا یارانهای که میگیرم، صرف حقوق کارمندان میکنم، در حالیکه مشکل اساسی رسانهام حل نمیشود. به همین دلیل معتقدم معاونت مطبوعاتی و دولت باید بهسمتی حرکت کند که این قبیل حمایتها مثلا صرف معرفی و تبلیغ مطبوعات شود. بسیاری از مخاطبان علاقهمندند یک تولید مطبوعاتی خاص را مصرف کنند، اما اساسا از تولید آن مطلع نیستند. شاید هماهنگی دولت با تلویزیون برای تبلیغ مطبوعات و یا بهرهگیری از ظرفیتهای تبلیغات محیطی در این زمینه بتواند مؤثر واقع شود. بحث دیگر در این زمینه شبکه توزیع است که ساماندهی آن می‌تواند یکی از جدیترین حمایتهای غیرمستقیم دولت باشد که اتفاقا همه رسانهها هم از آن منتفع میشوند. بسیاری از مخاطبان اگر نشریهای در دسترشان باشد از آن استقبال میکنند، اما هم شما و هم ما میدانیم که بسیاری از نشریات حتی از پایتخت هم بیرون نمیروند چه برسد به شهرهای کوچک و روستاها. این قبیل حمایتها نه فقط تأثیر کمتری از حمایتهای مستقیم ندارد که حتی در مواردی می‌تواند اهمیت و تأثیرگذاری بیشتری هم در حوزه مطبوعات کشور داشته باشد.
اتفاقا درباره کیفیت حمایتها همواره فضایی دوگانه در تحلیلها وجود دارد؛ یکی اعتراض به تعدد عناوین نشریاتی که غالبا جز بهرهمندی از یارانه حمایتی کارکرد دیگری ندارند و دیگری نقد برخی تنگنظریها در زمینه ممیزی و عدم امکان فعالیت مطبوعاتی برای برخی طیفهای فکری خاص! این دوگانه چطور با هم قابل جمعاند و چگونه باید آن را مدیریت کرد؟
اساسا بهطور کلی چه در مطبوعات چه در سینما و چه در حوزه کتاب باید این قاعده رعایت شود که دولت از موضع حمایتی خود از تولیدات و جریانهای فرهنگیای که در راستای اهداف نظام حرکت میکنند، حمایت کند و از طرف دیگر تا جایی که خط قرمزی رد نشده است، نمیبایست مانع فعالیت هیچ گروهی شد. براساس این قاعده ما یک اصل کلی خواهیم داشت؛ اگر کسی خط قرمزها را رعایت کند، اما در راستای اهداف نظام عمل نکند کسی مانع آن نخواهد شد؛ اما حمایت خاصی هم از آن نخواهد شد. از سوی دیگر اگر رسانهای اهداف معین و مشخص حاکمیت را تأمین کرد، حق دارد از حمایتها برخوردار شود. مثلا اگر سیاست حمایت از خانواده در دستور کار حاکمیت است، هر رسانهای که در راستای تحکیم بنیاد خانواده حرکت کند، به همان نسبت باید از حمایت دولت برخوردار شود. به این ترتیب اولا دولت مانع آزادیها نخواهد بود و از طرف دیگر امکانات موجود را به شکل هدفمند و درست مدیریت کرده است.
اما واقع امر کمی متفاوت از این اصل است تا جایی که آقای احمدینژاد صراحتا در گفتوگوی اخیر رسانهای خود درباره عملکرد دولت دهم اعلام کردند، رسانههای مخالفخوان بیشتر از حمایتهای دولــت بهرهمنـــد بودهاند!
این مسأله متأسفانه نه فقط در این دولت که ادعایی متفاوت از این داشت که در دولتهای قبل هم وجود داشته است. در این زمینه ما مشکل جدی داریم. نشریاتی که در راستای اهداف نظام فعالیت میکنند و در عینحال فحاشی و جنجالسازی هم نمیکنند، بیشتر از هر رسانه دیگری آسیب میبینند! نشریاتی هستند که با جنجال و هیاهو از امکانات بهرهمند میشوند و نشریاتی هم هستند که از راه فحاشی، معاندت با نظام و مخالفخوانی به نوعی حقالسکوت دریافت میکنند. در این بین نشریات و رسانههایی که بدون ادعا و سروصدا اتفاقا در راستای اهداف نظام حرکت میکنند، بیش از همه آسیب میبینند و از حمایتها بینصیب میمانند.
چنین رویکردی چه نفعی برای یک مدیر می‌تواند داشته باشد؟
گاهی من نوعی، بهعنوان یک مدیر، برای پز و ژست گرفتن منباب مشکل نداشتن با مخالف، چنین رویکردی اتخاذ میکنم و در مواردی هم همانطور که گفتم جنبه حقالسکوت دارد. دلیل اصلی هم این است که در این زمینه برنامه جامعی وجود ندارد. اگر چنین برنامهای بهشکل نظاممند تبیین و اجرا شود قطعا هیچکس نمیتواند چنین سوءاستفادههایی از حمایتهای دولتی داشته باشد.
