تحلیل انتخابات خرداد ۹۲ قسمت دوم
بهمن بزرگ انتخابات در فصل بهار
علی دارابی
شنبه ۱۵ تير ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۲۱
کد مطلب: 297356
تحلیل جریان اصلاح‌طلب و کارگزاران سازندگی از شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور، این بود که باید «واقعنگری» را بهجای «آرمانگرایی» در دستور کار قرار داده و برای بازگشت به قدرت، سیاست انتخاباتی خود را با آگاهی از وضعیت موجود بر اصول زیر استوار سازند:
۱) مردم از وضع موجود بهشدت ناراضی و خواهان تغییر و تحول هستند.
۲) حضور در عرصه سیاست مهمتر از پیروزی است.
۳) اصلاحطلبان و کارگزاران به تنهایی شانس پیروزی ندارند، آنچه که میتواند سبد رأی آنان را بالا ببرد اتئلاف در شرایط کنونی است.
۴) تکثر نامزدها برای ثبتنام را باید در دستور کار قرار داد: روحانی، عارف، پزشکیان، اصغرزاده، شریعتمداری، کواکبیان، ...
۵) می بایست شوراهای اسلامی شهر و روستا را هدف اصلی انتخابات قرار داد تا اصطلاحا با چراغ خاموش بتوان اکثریت شوراها بهخصوص در کلانشهرها را به دست گرفت تا از این طریق راهیابی و به دست گرفتن اکثریت مجلس شورای اسلامی بعدی راحتتر باشد.
بر پایه این اصول مقرر شد افراد و جریانات تند و رادیکال در پشت صحنه فعالیت کرده و تا میتوانند از فعالیت علنی خودداری کنند و شعارهای ساختارشکنانه هم ندهند. در کنار این مسأله برخی مثل جنبش موسوم به سبز، خط تحریم را دنبال میکردند، برخی مثل کارگزاران و آقای هاشمی رفسنجانی، مشارکت فعال و برخی، مشارکت مشروط حزب را پیشنهاد میدادند حتی اضلاع سهگانه اصلاحات چون مجمع روحانیون مبارز، حزب مشارکت و مجاهدین انقلاب اسلامی اصلا بیانیهای درباره اصل انتخابات و لزوم مشارکت در آن صادر نکردند و هیچ ردپایی از اعلام حمایت رسمی از نامزدی روحانی هم توسط آنان وجود ندارد.
تحلیل جریان اصلاح‌طلب و کارگزاران این بود که در سایه راهبردهای انتخاباتی رهبری، شرایط برای فعالیت انتخاباتی مهیاست و باید از این فرصت حداکثر استفاده را کرد. تریبون گسترده رسانه ملی فرصتی بود برای نقد جدی وضع موجود و بهدست گرفتن پرچم تحول و تغییرات از سوی جریان اصلاح‌طلب و کارگزاران سازندگی که چون در حاکمیت را نبودند، از یک جهت دست برتر در مناظرهها و نقدهای انتخاباتی را نسبت به سایر رقبای اصولگرا داشتند.
در این شرایط نباید سونامی انتخاباتی صرفا به چندروز مانده به انتخابات محدود شود؛ زیرا اولین شوک انتخاباتی همانا «حضور و ثبت نام هاشمی رفسنجانی» بود که در همان گام اول زمینه اجماع طرفداران «تغییر» و «نه به وضع موجود» را فراهم ساخت. اما عدم احراز صلاحیت هاشمی رفسنجانی توسط شورای نگهبان قانون اساسی بیتردید در مقایسه با ثبت نام در انتخابات شوک بزرگتری بود و عامل مهمی برای ایفای نقش محوری و کلیدی هاشمی در انتخابات یازدهم به حساب میآید در این چنین شرایطی، هاشمی. در افکار عمومی کسی است که دو فرزند او محاکمه و زندانی شده و یک فرزند او که سالها در مجموعه شهرداری تهران مسئولیتهای بالایی داشته، برای نامزدی شورای شهر تهران رد صلاحیت شده است، خود او نیز با آن سوابق در انقلاب اسلامی برای ریاستجمهوری رد صلاحیت شده، اما با این همه سکوت، صبر و مدارا را پیشه کرده است و راه قانون و صندوقهای رأی را بهترین معیار برای قضاوت مردم میداند.
حالا دیگر با به هم خوردن موازنهها، هاشمی مظلوم جلوه کرده و در افکار عمومی از حمایت خاصی برخوردار شده است.
در واقع هاشمی بهجای قهر و انتقام، انتخابات را مدیریت و مهندسی کرد:
نقش اصلی را در به صحنه آوردن و حمایت از روحانی ایفا کرد. گفتنی است هاشمی در ابتدا به آقای ناطق پیشنهاد داد این نقش را بر عهده بگیرد که او نپذیرفت.
در کنار کشیدن عارف بهنفع روحانی نقش اول را هاشمی بر عهده گرفت. هرچند با این اقدام جریان اصلاحات رسما اعلام کرد که فاقد آن پایگاه اجتماعی است که ادعا میکند و کارگزاران مانند گذشته در جایگاه پدرخوانده آنها ایفای نقش میکند.
هاشمی بیت امام خمینی (رحمتاللهعلیه) با محوریت سیدحسن خمینی را نیز در حمایت از این جریان به میدان آورد.
شخصیتهای محوری نظام هم چون ناطق نوری را که در جریان انتخابات ۸۸، مورد ظلم و جفا قرار گرفته بودند، به این مجموعه اضافه کرد.
خاتمی و تیم اصلاحات را پای کار روحانی آورد.
همه نیروهای اعتدالگرا اعم از اصولگرا، اصلاح‌طلب و... را بسیج کرد و بدین‌سان ائتلافی بزرگ شکل گرفت.
سبد آراء هاشمی، عارف، خاتمی، روحانی روز به روز بالاتر میآمد و بهمن بزرگ انتخابات در راه بود. این بهمن کار را بهجایی رساند که برخی از عوامل افراطی و رادیکال جریان اصلاحات مثل تاجزاده که در زندان خط تحریم را دنبال میکردند نیز از مشارکت فعال و رأی به روحانی سخن میگفتند. از سوی دیگر اصولگرایان که بر اساس تحلیل غلط، خود را برنده اصلی انتخابات میدانستند، در اثر این خطای راهبردی گافهای مهمی را یکی پس از دیگری بهنفع رقیب میدادند. در جبهه رقیب همه به صورت متحد و یکپارچه بهنفع روحانی بسیج شده بودند در حالیکه؛ در جبهه اصولگرایان نامزدهای متعدد تا آخرین روز حضور داشتند بهجز آقای حداد عادل که چند روز مانده به انتخابات کنار کشید.
جبهه اصلاحات و کارگزاران انتقادهای جدی به وضع موجود داشتند که آن را حاصل کار دولت احمدینژاد میدانستند که به زعم آنان برخاسته از اصولگرایان بود؛ در حالیکه دولت احمدینژاد نمایندهای در انتخابات نداشت که مدافع گفتمان موجود باشد. از سوی دیگر همه نامزدهای اصولگرا هم در نقد وضع موجود با نامزد واحد رقیب همصدا شده بودند و هیچکس طرفدار وضع موجود نبود.
خطاهای استراتژیک و غیرقابل گذشت اصولگرایان همه و همه موجب کاهش آراء آنان و افزایش سبد رأی روحانی شد و مردم تصمیم گرفتند به نامزدی رأی دهند که فاصله معناداری با وضع موجود دارد و او کسی جز روحانی نبود. ماشین رأی اصلاحطلبان و کارگزاران همه به حرکت درآمده بود و موفق شد این پیام را به مخاطبان برساند که:
«اگر میخواهید شرایط بحرانی و گرانیهای موجود عوض شود، اوضاع معیشتی و اقتصادی درست شود، تحریمها کاهش یابد و شرایط زیست بهتر شود و اگر میخواهید نه به وضع موجود بگویید اصولگرایان نباید پیروز شوند و راه آن حضور جدی شما در انتخابات است.»
بدین‌سان سونامی رأی شکل گرفت. از سوی دیگر مردم خسته از بداخلاقیها و بیقانونیهای موجود بهدنبال حاکمیت «اخلاق، اعتدال و قانون» در اداره کشور بودند که همه اینها در گفتمان روحانی وجود داشت و بدین‌سان اصلاحطلبان در سایه ائتلاف بزرگ هاشمی، خاتمی، سیدحسن خمینی، ناطق نوری، روحانی، عارف و نیز جریانـات سـیاسی چون کارگزاران سازندگی، مشارکت، مجاهدین انقلاب، مجمع روحانیون مبارز و... توانستند پیروز انتخابات یازدهم شوند و اصولگرایان را شکست دهند.
اما چرایی رأیآوری حسن روحانی مهم است. بر این باورم که علاوهبر مطالب پیشگفته باید پیروزی آقای روحانی را در دلایل زیر مورد واکاوی قرار داد:
۱) تحلیل غلط اصولگرایان از وضع موجود و افکار عمومی که خود را پیروز انتخابات میدانستند.
۲) انتقاد همه اصولگرایان به وضع موجود و بزرگنمایی مشکلات.
۳) غفلت اصولگرایان از برنامهها و راهبردهای اصلاحطلبان و کارگزاران و پرداختن بیش از حد به جریان موسوم به انحراف.
۴) نیاز جامعه به تغییر و تحولات اساسی و عدم وجود نامزدی از اصولگرایان که نمایندگی این گفتمان را داشته باشد؛ درحالیکه روحانی گفتمان تدبیر، تغییر و اعتدال را سرلوحه شعارهای خود قرار داده بود.
۵) نه به احمدینژاد و آری به روحانی؛ همان معادلهای که در سال ۸۴ صورت گرفت چراکه احمدینژاد محصول نه به هاشمی بود.
۶) ائتلاف سازمانیافته و گسترده هاشمی، خاتمی، ناطق نوری، سیدحسن خمینی و عارف بهنفع روحانی.
۷) نقش مهم آقای جلیلی در افزایش آراء روحانی. آقای جلیلی که فردی متین و نجیب و اخلاقگرا بود، نماد گفتمان مقاومت در پرونده هستهای تلقی می‌شد. جریان حامی جلیلی آقای روحانی را نماد سازش معرفی میکردند. وقتی در مناظرهها دو نماینده رهبری یعنی آقایان روحانی و ولایتی بهشدت عملکرد آقای جلیلی را زیر سؤال بردند، مردم از ترس تشدید و استمرار تحریمها که جلیلی را نماد آن میدانستند، به رقیب او یعنی آقای روحانی رأی دادند. کم نبودند کسانی که از ترس رأیآوری جلیلی به روحانی رأی دادند. البته درباره نقش آقای جلیلی در انتخابات در بخش اصولگرایان جداگانه بحث خواهیم کرد.
۸) بلوغ سیاسی و پختگی اصلاحطلبان و کارگزاران و اینکه آنها دریافتند دوران افراط و تفریط از جنس دوم خرداد ۷۶ سرآمده و باید «اعتدال» را برگزید و راه رسیدن به اعتدل و پیروزی آن گفتمان، ائتلاف است.
۹) شخصیت آقای روحانی.
روحانی خود مزیتها و ویژگیهایی داشت:
در مسئولیتهای بالای نظام جمهوری اسلامی سوابق ممتد و متعدد داشت؛ از جمله نماینده مجلس شورای اسلامی، نایب رئیس مجلس، عضو شورای عالی امنیت ملی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو خبرگان رهبری و...
تنها نامزد در کسوت روحانیت با عالیترین درجه تحصیلات از حوزه (اجتهاد) و دانشگاه (دکترای حقوق) بود.
خطیب، سخنور و حقوقدان بود و فن بیان و قدرت استدلال او بر سایر نامزدها برتری محسوس داشت.
روحانی خود را اصلاح‌طلب نمیدانست و همواره بر اعتدال تأکید داشت. حتی زمانی که در یکی از برنامههای خبری صداوسیما او را در زمره اصلاحطلبان نامیده بودند، طی تماس با رئیس سازمان خواهان اصلاح این دستهبندی شده بود و خود را اصلاح‌طلب نمیدانست. ایشان هیچگاه نگفت که برای زنده کردن اصلاحات آمدهام.
گفتمان او نسبت به سایر نامزدها برتری داشت و ملموس بود. «تدبیر، امید، تغییرات و اعتدال». او خواهان تنشزدایی و کاهش دشمنیها با جهان بود و میگفت همانقدر که انرژی هستهای حق مسلم مردم است، زندگی، کار، شغل، امنیت، پیشرفت و تعامل سازنده با دنیا هم حق مسلم مردم است. و مهمتر از اینها او موفق شد این گفتمان و اجزای آن را به افکار عمومی و مخاطبان خود منتقل کند.
روحانی تأثیرگذاری رسانه ملی و بهرهگیری درست از آن به خصوص در مناظرهها را به درستی درک کرده بود. او برای هر برنامه طرحی داشت و از فرصت رسانه ملی برای معرفی خود و برنامههایش حداکثر بهرهبرداری را کرد. در هفتههای نخست طرفداران او که هیچ، حتی مشاوران درجه اول او رأی بالایی را برای روحانی قائل نبودند. یکی از نمایندگان آقای روحانی در جلسهای که در حضور اینجانب در رسانه ملی برای مناظرهها برگزار شد، در حضور نمایندگان سایر نامزدها گفت: «آقای روحانی حداکثر ۲ میلیون رأی دارد». اگر بگوییم که برنامههای رسانه و به خصوص مناظرهها در پیروزی روحانی نقش اصلی داشت گزاف نگفتهایم.
روحانی موفق شد سیاست خارجی را به زبان عمومی و قابل فهم مردم ترجمه کند. او میگفت سیاست خارجی مثل نان شب مردم است و آن را گام به گام در انتخابات عملی کرد: «اگر میخواهید با دنیا دشمنی کم شود، تعامل داشته باشید، تحریمها کاهش یابد، گذرنامه ایرانیها اعتبار و ایرانی شخصیت داشته باشد، امنیت و رفاه فراهم شود، راه آن تعامل و نه تقابل با دنیاست. راه آن دوستی و نه ستیز با جهان است.»
روحانی خود را فراتر از دو جناح. تعریف کرد. او بیشتر و بهتر از سایر نامزدها درک کرد که دوران پساجناحگرایی در ایران مدتهاست به سر رسیده است و دوگانه چپ و راست که حالا به اصلاح‌طلب و اصولگرا تبدیل شده است، دیگر جواب نمیدهد. او همواره دولت خود را فراجناحی معرفی می‌کرد و مبنای تصمیمگیری را خرد جمعی، عقلانیت و شایستهسالاری می‌دانست. مردم که کارنامه دو جناح سیاسی را بهطور عملی و نه شعاری در پیش روی خود داشتند، آری به روحانی را برگزیدند و بدین‌سان روحانی با بیش از ۵۰درصد آراء و اختصاص ۱۸ میلیون رأی، رئیس‌جمهور برگزیده مردم شد. با تبریک به رئیس‌جمهور منتخب، برای ایشان توفیق خدمت صادقانه به نظام جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران را آرزو می‌کنیم
