خاتمیِ وزیر به منتقدان چگونه پاسخ می‌داد؟
چهارشنبه ۲۱ تير ۱۳۹۱ ساعت ۰۵:۳۲
کد مطلب: 233146
آنچه می خوانید بازخوانی ای است از جدل هایی که درباره محتوای فیلم های اکران شده در جشنواره نهم فجر در مطبوعات به راه افتاد و در مقابل خاتمی که آن روزها وزیر ارشاد بود و مخلملباف که فیلم های نوبت عاشقی و شب های زاینده رود او به شدت مورد اعتراض قرار گرفته بود،در مقام پاسخ بر آمده اند. مطالعه این بازخوانی به خوبی ریشه های اعتراضات امروز و ایضا تبار شناسی دقیقی از مبدعان سینمای جشنواره ای را به دست می دهد. نکته جالب در این میان اعتراض شدید دکتر مطهری و ابراهیم حاتمی کیا در سال 69 به مخلباف است. اعتراض هایی که دکتر مطهری 20 سال است آنها را بی وفقه مطرح می کند.
نخستین بارقه های نقد را روزنامه های جمهوری اسلامی و کیهان را روشن کردند.روزنامه جمهوري اسلامي درشمارة 12اسفند سال 69 در مطلبی شدید الحن نوشت:«تأسف اين است كه در جشنوارة فيلم فجر ، عشق مبتذل به عنوان عشق متعالي مورد نظر عرفان ناب اسلامي جا زده شده و چنين وانمود مي شود كه عشق مورد نظر عرفاي بزرگ اسلامي را در زواياي روابط خيانت آميز يك زن به شوهر خود و نمونه هاي پستي ازاين قبيل مي توان جستجو كرد...»
روزنامه کیهان نیز همان روزها با انتقاد شدید از «شب های زاینده رود» مخلباف خطاب به او نوشت:« برادر متعهد و انقلابي آقاي مخملباف ، روز 21 بهمن شاهد فيلم شبهاي زاينده رود در سينماي شهرفرنگ واقع در تقاطع عباس آباد ـ وزرا بودم . وقتي در صحنه اي به همسر شهيد توهين كرديد، شليك خنده آن دسته از خانم هاي بزك كرده و جلفي كه با بنز و بي،ام، و براي ديدن فيلم جنجالي شما به سينما هجوم آورده بودند ، بلند شد اما در همين لحظه بغض آن دسته از تماشاگران مسلمان در گلويشان تركيد و اشك از چشمشان سرازير شد»
روزنامه کیهان اما در مطلبی دیگر به ریشه یابی این امر پرداخت و این پرسش را طرح کرد که چرا مخملباف به این روزافتاده است؟ پاسخ کیهان با حذف نام مخملباف کاملا قابلیت وفق با این روزهای سینمای ایران را دارد.
نویسنده این متن" ضمن سياستگذاري مسئولان امور سينمايي كشور را باعث چرخش مخملباف دانست و نوشت :«مخملباف ، روشنترين نمونه براي دريافت اين سياست هدايتي و حمايتي و نظارتي حاكم بر سينماي ماست . مخملبافي كه با توبه نصوح وارد عالم سينما شد ، چرا اكنون دچار نوبت عاشقي شده است ؟ كدام سياست اين سير نزولي را براي مخملباف ترسيم كرده است ؟ . . . مخملباف توبة نصوح را چه كسي خانه تكاني معنوي كرد تا سر از شبهاي زاينده رود در بياورد ؟ . . . شما مخملباف توبة نصوح و استعاذه وحتي بايكوت را تحقير كرديد و وقتي اولين قدم را در دستفروش به انحراف برداشت ، هورا كشيديد و وقتي عروسي خوبان را تحت تأثير مستقيم تفكر شما ساخت ، سيل جايزه ها را به سويش روانه ساختيد و اكنون اين نوبت عاشقي و اين شبهاي زاينده رود ، محصول هدايت و حمايت شماست .»
اعتراض شدید فرزند آیت الله مطهری به مخملباف
به موزات این اعتراضات علي مطهري فرزند آيت الله شهید مطهري نیز در مقاله اي با عنوان "تكرار تاريخ و ابتذال فرهنگي" به تاریخ 27 اسفند در روزنامة اطلاعات از تكرار تاريخ در زمينة طرح مدعیات در خصوص دفاع از حقوق زن ابراز تاسف می کند و مي نويسد : "به آقاي مخملباف توصيه مي كنم كه تا مشكلاتي را كه در باب نسبي بودن حقيقت دارند ، حل نكرده اند ، اقدام به ساخت فيلم جديد ننمايند كه در غير اين صورت باز هم فاجعه به بار خواهد آمد و معلوم نيست اين بار برخورد افراد متدين با ايشان به نرمي برخوردهاي فعلي باشد ».
مخلباف به میدان می آید!
سرانجام مخملباف در مقام پاسخ به این اعتراضات برآمد و با لحنی طلبکارانه بی انکه به مدعیات تئوریک نقدها اشاره کند با ادبیاتی شانتاژ گونه که این روزها هم در استفاده از آن ید طولایی دارد در شمارة 19 اسفند سال 69 در نشريi اميد نوشت : " راقم اين سطور به خوبي مي داند كه دعواها حتي به او هم ربطي ندارد . دعوا بر سر لحاف ملاست و جنگ و جدالي كه بين جريان هاي طالب قدرت در جريان است»
در مطلبی دیگر نیز مخملباف نوشت: برادر متعهد و انقلابي آقاي "مهدي نصيري! مدير مسئول ودر واقع همه كارة روزنامة كيهان! شما كه خطر نمي كنيد تا مطالبتان را با نام واقعي امضا كنيد و تنها مي كوشيد از مزاياي پشت پردة آن استفاده كنيد ، اگر داعيه ايمان داريد ، چرا پشت حرفتان نمي ايستيد ؟ مگر ما هنرمندان كشور با نام اصلي خودمان زير چوب هاي شما مردانه نايستاديم .... البته دوست ديگرتان با نام مستعار " مهديار" طي مطلبي در روزنامه كيهان مورخه 23 اسفند ناشيانه مقصود گروه شما را از جو سازي ها لو داده است كه شما چيزي نمي خواهيد جز اشغال و تسخير پُست معاونت سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و حتي از آن بالاتر... تا لابد بر سر سينما و فرهنگ اين كشور همان چيزي را بياوريد كه از مهر 67 بر سر روزنامة كيهان آورده ايد!!!»
اعتراض شدید آیت الله جنتی به وزارت ارشاد
اما دایره اعتراضات به سینمای مورد حمایت دولت وقت فقط محدود به عرصه رسانه ای نماند.آيت ا… جنتي" در يكي از خطبه هاي نماز جمعه قم، در روز پانزدهم اسفند، به شدت به انتقاد از سیاست های وزارت ارشاد پرداخت و با بیان اینکه "حركت خزنده اي كه به نام هنر در بعضي جشنواره هاي مبتذل ومجلات ، توسط افراد طاغوتي كه پس از انقلاب منزوي شده بودند ، به راه افتاده است،گفت:« . اين حركت عمداً با به تمسخر گرفتن و تحقير خانواده شهدا ، بسيج ، سپاه پاسداران و ارزش هاي انقلابي، تحت عنوان ارائه بهترين تكنيك و كسب موفقيت در صحنه هاي بين المللي، قصد دارد به انقلاب ضربه بزند و لذا بر همه هنرمندان مسلمان لازم است كه با اين گونه حركت ها به طور جدي مقابله كنند . . . گاه مباهات مي كنند كه فيلم ما در خارج مورد تشويق و تقدير قرار گرفت و نتيجه مي گيرند كه معلوم مي شود هنر در ايران دارد زنده مي شود. عجب هنري كرده ايد! آيا ما بايد خوشحال بشويم كه كساني كه ايجاد فساد در جهان زير سر آن هاست ، ما را تشويق كنند و بهبه بگويند ؟»
پاسخ های عجیب خاتمی به انتقاد ها
در مواجهه با این انتقادها خاتمی به عنوان وزیر ارشاد وقت در مقام پاسخ برآمد. پاسخ هایی که اگر آن را با توجیهات امروز مدیران سینمایی مقایسه کنیم . تفاوتی چندانی حس نمی شود.خاتمی به طور مشخص در مقام پاسخ به آیت الله جنتی برآمد و سخنان آیت الله جنتي را " شبه انگيز و خلاف شأن معنوي و فرهنگي شخصيت ايشان" خواند و نوشت : « انكار عيب و نقص در كار انسان ها از جمله در امور فرهنگي و هنري را گزافه مي دانم و نارسايي و اشكال در هر كاري را متناسب با گستردگي و بزرگي كار مي دانم و طبعاً در مقام دفاع از يكايك آنچه در اين صحنه ها اتفاق مي افتد نيستم، ولي جريان كلي امور را طبق معيارها و ضوابط و سياست هاي اسلامي و انقلابي مي دانم و در اين باب هم چه بهتر كه دست اندركاران و كارشناسان و صاحب نظران با آزادي بحث كنند و آگاهي و قدرت تشخيص و انتخاب جامعه را بالا ببرند . اما بعيد است كه جناب آقاي جنتي براي ارزيابي جامع دربارة رويدادهاي فرهنگي و هنري كشور از جمله جشنوارة فيلم، منبعي جز بعضي شنيده ها و خوانده ها و احياناً القائاتي كه از مجراي خاص صورت گرفته است ، داشته باشند و تعجب اين كه چگونه درباره امر يا اموري كه از چند و چون آن اطلاع دقيقي كه شرعاً و منطقاً قابل استناد باشد، ندارند ، با قاطعيت خشن ترين حكم را صادر مي كنند و امنيت خاطر بسياري از دستاندركاران مخلص اين صحنه مقدس و حساس سينما را بر هم مي زنند . . . . من از همه اصحاب دانش و فرهنگ و هنر كه حضورشان شكوه بخش صحنه مقدس فرهنگ و هنر است به خصوص جوانان متعهد و انقلابي كه پروردگان دامن پر بركت انقلاب اسلامي هستند . . . معذرت مي خواهم و اگر انگيزه اين عذرخواهي نبود ، مطالب عنوان شده در اين روزها را به اين گونه پاسخ نمي گفتم . من از فرهنگيان و هنرمندان عزيز استدعا دارم كه اين نامهرباني ها را با سعه صدر ، به خاطر خدا و مسئوليت و ديني كه در برابر انقلاب و اسلام ومردم بزرگوار دارند ، تحمل كنند ...»
خاتمی در ادامه اين پاسخ با فرافکنی و مظلوم نمایی شگفت انگیزی می نویسد: "اگر گناه ما ايستادگي در برابر جريان كم حوصله و تنگ نظري است كه مي كوشد كه ناآگاهي يا كم داني و كم تواني خود را با تشبث به مقدسات و ناسزاگويي به ديگران بپوشاند و سليقه هاي سياسي و فرهنگي خود را بر كل جامعة فرهنگي كشور تحميل كند، ما به اين گناه اعتراف و افتخار مي كنيم!!!
در همان روزها خاتمی به دعوت انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه تهران در جلسه ای شركت كرد و به سؤال هاي دانشجويان در زمينة مسائل فرهنگي پاسخ گفت . سوال درباره فیلم شبهاي زاينده رود محور اصلی سوالات بود که خاتمی در پاسخ به این سوالات گفت:«من در اين مورد خاص اظهار نظر نميكنم . اين فيلم هم مثل همه فيلم ها مي رود در شوراي بررسي ، اگر شرايط و ضوابط لازم را داشت به آن اكران مي دهند . . . دربارة شخصيت جديد سازندة فيلم هم از انجمن اسلامي تقاضا مي كنم ايشان را دعوت كنند تا طي يك گفتگو به شخصيت ايشان پي ببرند .»
وي در ادامه با لحنی شبیه سخنان این روزهای مدیران سینمایی گفت : " از بنده توقع دارند كه عرفان ، ديانت و مذهب و اسلام و ظاهر آن در سينما بيشتر از مسجد و زيارتگاه باشد و الا بدحجابي كه اينقدر به عنوان مسئله اصلي به آن حمله مي كنند ، در حرم امام رضا ، در مساجد و در دانشگاه هم هست . چرا فقط به فيلم حمله مي شود ؟»
در این میان اما لب و لباب اعتراض به سینمای مسئله دار را ابراهیم حاتمی کیا در مطلبي با عنوان «يا غريب الغرباء» در روزنامة كيهان را بیان کرد و نشان دادکه سینمای مردمی و بومی چگونه به جدل ها می نگرد. او نوشت : «. . . چگونه بگويم كه بر اين باورم هر دينداري اگر شبهاي زاينده رود را ببيند قطعاً برآشفته خواهد شد و هماني شد كه به مطبوعات كشيده شد . . . »
