روزنامه خراسان شمالی با اشاره به آنچه که ˈبی تفاوتی مسئولان از ورود صیفی جات آلوده به سفره های مردمˈ خوانده، به بجنوردی ها هشدار داده که مواظب باشند.
به گزارش جهان به نقل از ایرنا؛ در این مطلب که عنوان نخست شماره روز پنجشنبه این نشریه را به خود اختصاص داده، آمده است: پساب تصفیه خانه بجنورد که از کنار زمین های کشاورزی می گذرد به سرعت در جریان است.
گویی برای سیراب کردن برخی از گیاهان به ویژه پیاز و گوجه فرنگی که در این منطقه کشت شده است، عجله دارد؛ اگرچه استفاده از پساب تصفیه خانه برای این محصولات منع قانونی دارد! دم دمای ظهر است و آفتاب داغ در آخرین روزهای تابستان، بدجوری دل زمین های انتهای روستای باقرخان بجنورد را داغ کرده است.
کانالی که پساب تصفیه خانه از آن عبور می کند حسابی در جوش و خروش است و بوی نامطبوع اطراف، مشاممان را می آزارد. در برخی قسمت های جویی که پسماند را هدایت می کند راه های باریکی به سوی زمین های کشاورزی ایجاد شده است.
یکی از کشاورزان ما را همراهی می کند و از این که برخی از همکارانش از این آب برای آبیاری زمین های خود استفاده می کنند، نگران است و در دلش آَشوبی برپاست.
وی خوب می داند نباید از این آب برای آبیاری سبزی و صیفی جات و گیاهانی که به محصولات غده ای معروف هستند، استفاده کرد اما بعضی از کشاورزان بدون توجه به این موضوع همچنان پیاز و گوجه فرنگی می کارند و با آبیاری محصولات خود با همین پساب، گویی بیماری برداشت می کنند.
ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی
شاید آن ها از ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی بی اطلاع هستند که در آن عنوان شده است: «هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیربهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها، زباله در خیابان ها و کشتار غیرمجاز دام، استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پساب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است و مرتکبان چنان چه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.»
آبیاری قاچاقی با پساب
اگرچه دکتر «نادر نیک پرست» معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به نظارت این دانشگاه بر زمین های کشاورزی و محصولات آن ها از نظر نوع آبیاری اشاره می کند اما اذعان می دارد: یکی دو بار از مناطق باقر خان بازدید و موارد محدودی را در رابطه با آبیاری محصولات غده ای با پساب تصفیه خانه مشاهده و چندین بار با آن ها برخورد کردیم. وی بدون اشاره به سالی که ۴۰ تن پیاز را در این منطقه به دلیل آبیاری شدن با این پساب معدوم کرده اند، به استفاده برخی کشاورزان به شکل قاچاقی و نامحسوس از پساب برای محصولاتی که ممنوع است، اشاره می کند، موضوعی که هر سال موجب معدوم کردن تعدادی از این مزارع می شود.
اگرچه به گفته دکتر «نیک پرست»، آبیاری با پساب به مقدار کم مشاهده شده است اما آلودگی های میکروبی و انگلی و همچنین شیمیایی موجود در پساب، موجب آلوده شدن محصولات غده ای می شود.
وی با بیان این که نیترات در محصولات غده ای تغلیظ می شود و میزان آن بالا می رود، می گوید: در استان مان فلزات سنگین در پساب ها نداریم زیرا این فلزات بیشتر مربوط به فاضلاب های صنعتی است.
در عین حال استفاده از آب تصفیه خانه بجنورد طبق آخرین جلسه ای که با اداره کل محیط زیست و شرکت آب و فاضلاب شهری داشتیم در خارج از منطقه باقرخان به جز صیفی و سبزی ممنوعیت ندارد.
وی با اشاره به این که پساب این تصفیه خانه، استانداردهای لازم را برای کشت هایی به غیر از سبزی جات و صیفی جات دارد، ادامه می دهد: اما استفاده از آن در منطقه باقرخان به دلیل بالا بودن سطح آب زیرزمینی ممنوعیت دارد و نباید استفاده شود. به گفته وی، فاضلاب تصفیه نشده برای هر محصولی ممنوعیت دارد اما پساب تصفیه خانه بجنورد به رودخانه وارد می شود و استانداردهای چنین آبی خیلی بالاتر از این است که در کشاورزی استفاده شود بنابراین در کشاورزی قابل استفاده است به جز سبزی و صیفی که احتیاطاً در آن جا ممنوعیت دارد.
وی خاطرنشان می کند: هر سال تعدادی از مزارع یا محصولات آن ها که با فاضلاب تصفیه نشده آبیاری شود، معدوم می شود و به صیفی جات و سبزی جات هم اجازه آبیاری نمی دهیم ولی بازهم در سال های خشکسالی احتمال این که استفاده موردی شود وجود دارد. وی در پاسخ به این پرسش که در این رابطه چه توصیه ای دارید، می گوید: شهروندان نمی دانند این محصولات کجا به عمل آمده اما به هر حال مصرف سبزی جات و صیفی جات برای سلامتی خوب است و نهادهای نظارتی باید کنترل کنند که این محصولات از کجا آمده است. البته سبزی جات و صیفی جات خراسان شمالی از دیگر استان ها وضعیت بهتری دارد.
آیا پساب استانداردهای لازم را دارد؟
۵۰ درصد از جمعیت شهر بجنورد، تحت پوشش شبکه فاضلاب است. مدول اول تصفیه خانه مرکز استان با ظرفیت ۷ هزار و ۶۰۰ مترمکعب در شبانه روز در سال ۸۲ وارد مدار شد و مدول دوم آن نیز در سال ۹۰ با ۱۲ هزار متر مکعب در شبانه روز به بهره برداری رسید و در مجموع حدود ۱۹ هزار و ۶۰۰ مترمکعب در شبانه روز در شهر بجنورد ظرفیت تصفیه فاضلاب وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی، سیستم تصفیه فاضلاب در تصفیه خانه بجنورد را فرآیند لجن فعال با هوادهی گسترده ذکر می کند که در این روش با استفاده از باکتری ها و میکرو ارگانیزم ها فاضلاب تصفیه می شود.
«علوی» بررسی صحت تصفیه فاضلاب را انجام آزمایش های مختلف روی پساب می داند که برخی از این آزمایش ها به شکل روزانه هستند و برخی هفتگی و ماهانه که توسط آزمایشگاه این شرکت انجام می شود.
وی اظهار می دارد: آزمایشگاه این شرکت، گواهی نامه آزمایشگاه معتمد سازمان محیط زیست را کسب کرده است یعنی بالاترین استاندارد را دارد. تصفیه خانه فاضلاب بجنورد تاکنون ۲ بار به عنوان تصفیه خانه برتر کشور، گواهی نامه صنعت سبز را از سازمان محیط زیست کشور دریافت کرده است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا نسبت به استاندارد بودن پسابی که از این تصفیه خانه وارد زمین های کشاورزی این منطقه می شود اطمینان خاطر دارید، ادامه می دهد: ما وظیفه مان تا پایان تصفیه فاضلاب است به عبارتی فاضلاب را از شهر با شبکه های فاضلاب وارد تصفیه خانه و آن را تصفیه و بر اساس استانداردهای ابلاغ شده از تصفیه خانه خارج می کنیم.
وی با بیان این که مدیریت واگذاری پساب به حوزه های کشاورزی، صنعت و یا فضای سبز بر عهده ما نیست، ادامه می دهد: اما تصفیه خانه فاضلاب بجنورد استاندارد استفاده از پساب برای بخش کشاورزی را هم دارد اما برخی محصولات را نمی توان با پساب، آبیاری کرد.
وی خاطرنشان می کند: در جلسات مشترکی که با دانشگاه علوم پزشکی، شرکت های آب و فاضلاب روستایی و آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل حفاظت محیط زیست برگزار شد بر اساس استانداردها و مشخصات پساب، محصولاتی را که می توان کشت کرد همه استخراج و مشخص شد بنابراین کشت محصولات مجاز مانعی ندارد اما در مورد برخی محصولات، به این جمع بندی رسیدیم که نباید با پساب آبیاری کرد و ممنوع است زیرا ممکن است مشکل بهداشتی و سلامت ایجاد کند؛ مانند محصولاتی که ریشه یا برگ خوراکی دارد.
وی می گوید: پساب تصفیه خانه باید از دسترس کشاورزان خاطی دور شود اما این پساب را برای کشاورزی در حوزه درختان یا گیاهانی که مجاز باشد، می توان استفاده کرد به طوری که کمربند شمالی شهر با پساب آبیاری می شود و هیچ مشکلی ندارد.
اخطار به ۵۰ درصد کشاورزان خاطی
حجم پساب تصفیه خانه بجنورد، ۱۰۰ لیتر در ثانیه و در سال حدود ۳.۱ میلیون متر مکعب است و البته در سال جاری شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان شمالی هنوز پساب را از شرکت آب و فاضلاب شهری استان تحویل نگرفته است.
«واسطه» مدیر حفاظت و بهره برداری منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان شمالی، با بیان این مطلب خاطرنشان می کند: این شرکت با اجرای طرح خط انتقال پساب به طول ۵ کیلومتر تلاش می کند پساب را از دسترس کشاورزان و افراد سودجو خارج کند و به این ترتیب، پساب به رودخانه شاه جوب متصل می شود.
وی با بیان این که کشاورزان حق استفاده از پساب را ندارند زیرا این امر به دریافت مجوز بهره برداری نیاز دارد و الان اگر کشاورزان از آن بهره برداری می کنند به شکل غیرمجاز است، ادامه می دهد: ما به هیچ کشاورزی مجوز بهره برداری از پساب را نداده ایم و تنها مصرفی که اکنون مجوز بهره برداری از پساب داده شده، نهالستان شهرداری در گورستان پارک جاوید به میزان ۳۰ لیتر است.
وی با اشاره به این که طبق قانون با متخلفان برخورد می شود، عنوان می کند: افرادی را که از پساب تصفیه خانه در این منطقه استفاده می کنند شناسایی کردیم و حداقل به ۵۰ درصد از آن ها اخطار دادیم.
منع قانونی استفاده از پساب برای محصولات غده ای، سبزی جات و صیفی جات در راستای نظارت بر کشت و فرآیند تولید، بر اساس قوانین و مقررات هر جایی که از آب های غیر متعارف که مورد تأیید محیط زیست و سلامت نباشد بسته به نوع کشت که درختان مثمر باشد یا غیر مثمر و نوع پساب تولید شده، این موضوع را مدیریت و با متخلفان برخورد می کنیم و افراد متخلف به مراجع قضایی معرفی می شوند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان این مطلب می گوید: با توجه به این که پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب از مجرایی عبور می کند که بعضاً ممکن است با زمین های کشاورزی تداخل داشته باشد، در جلسه های متعددی که در استانداری داشتیم، مقرر شد که انتقال پساب به شکل کانال های بسته انجام شود.
«یاوری» اضافه می کند: در سنوات گذشته هم این دستگاه در این مورد نظارت لازم را داشت و اطلاع رسانی لازم را هم انجام داد و الگوی کشت را در این باره تهیه کرده است.به گفته وی، استفاده از پساب برای محصولات غده ای، سبزی جات و صیفی جات منع قانونی دارد و در مورد درختان غیر مثمر و درختان مثمر، آب تصفیه خانه بجنورد در صورتی که با آب معمولی ترکیب شود، منع قانونی ندارد اما استفاده از این آب را برای سبزی جات، صیفی جات و غده ای هر جایی که می بینند باید به دادگاه معرفی کنند.
وی جوی کشاورزی را حق عرفی و قانونی کشاورز می داند و معتقد است که در صورت احداث صنایع یا منابع زیست محیطی آلاینده، مرجع تولید کننده مکلف است مسائل زیست محیطی را در نظر داشته باشد و باید مسیر پساب را خارج و دور از زمین کشاورزی تعریف کند.
وی ادامه می دهد: کار ما مدیریت و هدایت کشاورزان در حوزه کشت است و در پی امنیت غذایی جامعه هستیم ولی دستگاه هایی که هر گونه مکانی را احداث می کنند باید اداره کل حفاظت محیط زیست، چگونگی دفع پساب را از آن ها بخواهد که مدیریت کنند.
این اماکن ممکن است شهرک صنعتی یا کارخانه باشد بنابراین باید برای پساب خروجی اش به لحاظ زیست محیطی برنامه داشته باشد و در غیر این صورت با منافع کشاورزان و امنیت کاری آن ها تداخل دارد. وی البته می گوید: کشاورزانی که در انتهای منطقه باقر خان کشت می کنند، ناچار هستند زیرا زمین های آن ها در مجاورت خروجی تصفیه خانه قرار دارد اما خیلی ها فکر می کنند کشاورزان با پساب، زمین ها را آبیاری می کنند و این اتفاق نمی افتد زیرا کشاورز می داند چنین کاری به ضرر جامعه است.
«یاوری» ادامه می دهد: پساب تصفیه خانه از نظر آزمایش هایی که انجام شده است آلودگی مستقیم بر خیلی چیزها ندارد اما پیشنهاد دادیم که به منظور دقت و افزایش سلامت به هیچ عنوان محصولات غده ای را با این آب آبیاری نکنند.
۵۲ آیتم
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم با بیان این که استانداردهایی موجود است که براساس آن ها آزمایش های مختلفی روی پسماندها انجام می شود، اظهارمی دارد: ۵۲ آیتم در این اندازه گیری مد نظر است و بسته به نوع استفاده از پساب صورت می گیرد، به طوری که پسابی که وارد زمین کشاورزی یا فضای سبز می شود آیتم های مختلفی برای اندازه گیری دارد.
«مطهری» اضافه می کند: طی ۲ ماه گذشته، ۱۵ مورد پایش تصفیه خانه بجنورد، کشتارگاه ها و تصفیه خانه شهرک صنعتی انجام دادیم و مورد خاصی مشاهده نشد.
پایکوبی پشه ها
به پیشنهاد کشاورزی که ما را در ابتدای انجام گزارش همراهی کرد، ساعت ۱۹ به محل خروج پساب تصفیه خانه باز می گردیم.
هر چه به این مکان نزدیک تر می شویم انبوه پشه ها که در اطراف پساب تصفیه خانه در حال پایکوبی هستند، بیشتر و بیشتر می شود و بوی مشمئز کننده ای بر فضا حاکم است. کفی که از دهانه خروجی پساب خارج می شود از صبح بسیار بیشتر شده است. پیرمردی که فرغون پر از خاکی را با خود حمل می کند از برداشت پیاز در یکی از زمین هایی خبر می دهد که با همین پساب آبیاری شده است.
او می گوید: البته کشت گوجه فرنگی و خیار هم در برخی از این زمین ها انجام می شود. به این فکر می کنم که در این فصل گرما با چه اطمینانی می توان سالاد شیرازی را میل و دل را خنک کرد!
