۰
دیپلماسی عمومی یا قلب ولایت ها
چهارشنبه ۱۲ شهريور ۱۳۹۳ ساعت ۰۷:۳۲
کد مطلب: 377820
شهید مطهری که رضوان خدا بر او باد در کتاب ولاءها و لایت ها به بررسی مبانی اسلامی در مورد ولایت ها، دوستی ها و سرپرستی ها ی مسلمین از جنبه ی اجتماعی می پردازد که دلالت و مایه ی نظام سازی اسلامی را در حوزه های سیاسی ، اجتماعی و ... را فراهم می آورد.
با توجه به طرح شدن مبحث دیپلماسی عمومی1، و بررسی جایگاه آن در نظام ولاءها و ولایت ها گوشه ای از این مفاهیم را به صورت خلاصه تبیین می کنیم
ولاء منفی
قرآن کریم، مسلمانان را از اینکه دوستى و سرپرستى غیر مسلمانان را بپذیرند سخت بر حذر داشته است، نه از باب اینکه دوست داشتن انسانهاى دیگر را بد بداند و طرفدار بغض مسلم نسبت به غیر مسلم در هر حال و مخالف نیکى با آنها باشد؛ قرآن صریحاً مىگوید:
لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلوکُمْ فِى الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ انْ تَبَرّوهُمْ وَ تُقْسِطوا الَیْهِمْ، انَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ 2
خداوند باز نمىدارد شما را از کسانى که با شما در دین مقاتله و جنگ نکرده اند و شما را از خانه هاتان بیرون نراندهاند که نیکى کنید نسبت به آنان و دادگرى کنید؛ همانا خداوند دادگران را دوست دارد.
اسلام نمىگوید کار محبّت آمیز و کار نیکتان منحصراً باید درباره مسلمین باشد و به هیچ وجه خیرى از شما به دیگران نرسد؛ دینى که پیغمبرش به نصّ قرآن «رحمة للعالمین» است، کى مىتواند چنین باشد؟ ولى یک مطلب هست و آن اینکه مسلمانان نباید از دشمن غافل شوند؛ دیگران در باطن، جور دیگرى درباره آنان فکر مى کنند؛ تظاهر دشمن به دوستى با مسلمانان، آنان را غافل نکند و موجب نگردد که آنان دشمن را دوست پندارند و به او اطمینان کنند.
مسلمان همواره باید بداند که عضو جامعه اسلامى است، جزئى است از این کل. جزء یک کل و عضو یک پیکر بودن خواه ناخواه شرایط و حدودى را ایجاب مىکند. غیر مسلمان عضو یک پیکر دیگر است. عضو پیکر اسلامى روابطش با اعضاى پیکر غیر اسلامى باید به نحوى باشد که لااقل با عضویّتش در پیکر اسلامى ناسازگار نباشد، یعنى به وحدت و استقلال این پیکر آسیبى نرسد. پس خواه ناخواه نمى تواند روابط مسلمان با غیر مسلمان با روابط مسلمان و مسلمان یکسان و احیاناً از آن نزدیکتر باشد.
روابط دوستانه و صمیمانه مسلمانان با یکدیگر باید در حدّى باشد که عضویّت در یک پیکر و جزئیّت در یک کل، ایجاب مى کند. ولاء منفى در اسلام عبارت است از اینکه یک مسلمان همواره در مواجهه با غیر مسلمان بداند با اعضاى یک پیکر بیگانه مواجه است و معنى اینکه نباید ولاء غیر مسلمان را داشته باشد این است که نباید روابط مسلمان با غیر مسلمان در حدّ روابط مسلمان با مسلمان باشد به این معنى که مسلمان عملًا عضو پیکر غیر مسلمان قرار گیرد و یا به این شکل در آید که عضویّتش در پیکر اسلامى به هیچ وجه در نظر گرفته نشود.3
ولاء اثباتى عام
اسلام خواسته است مسلمانان به صورت واحد مستقلّى زندگى کنند، نظامى مرتبط و اجتماعى پیوسته داشته باشند، هر فردى خود را عضو یک پیکر که همان جامعه اسلامى است بداند، تا جامعه اسلامى قوى و نیرومند گردد، که قرآن مى خواهد جامعه مسلمانان برتر از دیگران باشد:
وَ لا تَهِنوا وَ لا تَحْزَنوا وَ انْتُمْ الأعْلَوْنَ انْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ 4
سست نشوید و اندوهگین نباشید که اگر به حقیقت مؤمن باشید شما برترید.
ایمان، ملاک برترى قرار گرفته است. مگر ایمان چه مى کند؟ ایمان ملاک وحدت و رکن شخصیّت و تکیه گاه استقلال و موتور حرکت جامعه اسلامى است. قرآن کریم مى فرماید: وَ الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ 5
مردان مؤمن و زنان مؤمنه بعضى ولىّ بعضى دیگرند، به معروف امر مى کنند و از منکر باز مى دارند.
مؤمنان نزدیک به یکدیگرند و به موجب اینکه با یکدیگر نزدیک اند، حامى و دوست و ناصر یکدیگرند و به سرنوشت هم علاقه مندند و در حقیقت به سرنوشت خود که یک واحد را تشکیل مىدهند علاقه مىورزند و لذا امر به معروف مى کنند و یکدیگر را از منکر و زشتیها باز مى دارند. این دو عمل (امر به معروف و نهى از منکر) ناشى از وداد ایمانى است 6
دیپلماسی عمومی برخلاف دیپلماسی معمول که بین دیپلمات‌های دو کشور وجود دارد، بر این اساس است که یک کشور مثل آمریکا سیاست خارجی خود را بتواند با نفوذ به مردم کشور هدفش، مثلاً ایران، پیاده کند. بنابراین، به جای آن که با سران کشور گفتگو کند و با آنها کنار بیاید، تلاش می‌کند مردم کشور را جذب کند و به سمت خود بکشد و آنها را متقاعد کند تا سیاست خارجی موردنظرش را اجرا کنند. در واقع علیه مردم یک کشور نیست؛ بلکه علیه نظام آن کشور است.
وقتی می‌بینیم افرادی مثل "آلن ایر" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در فیس‌بوک درباره عید نوروز یا پیروزی تیم ملی والیبال ایران در لیگ جهانی می‌نویسد، اینها دلسوزی برای مردم ایران نیست؛ بلکه ابزاری است تا اگر نتوانستند در سیاست خارجی خود موفق باشند، بتوانند با دیپلماسی عمومی به یک سری دستاوردها برسند.7
قرآن کریم درباره رسول اکرم و کسانى که با اویند و تربیت اسلامى یافته اند مى فرماید:
مُحَمَّدٌ رَسولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ اشِدّاءُ عَلَى الْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ 8
محمّد پیامبر خدا و کسانى که با اویند، بر کافران سخت اند و با یکدیگر مهربان.
در این آیه، هم به ولاء نفیى اشارت رفته و هم به ولاء اثباتى عام؛ و همچنان که قبلًا گفتیم آیات کریمه قرآن ما را متوجّه مى کنند که دشمنان اسلام در هر زمان سعى دارند ولاء منفى را تبدیل به اثباتى و ولاء اثباتى را تبدیل به منفى نمایند؛ یعنى همه سعىشان این است که روابط مسلمین با غیر مسلمین روابط صمیمانه، و روابط خود مسلمانان به بهانه هاى مختلف- از آن جمله اختلافات فرقهاى- روابط خصمانه باشد. در عصر خود ما به وسیله اجانب در این راه فعّالیّتهاى فراوان صورت مىگیرد، بودجه هاى کلان مصرف مىگردد و متأسّفانه در میان مسلمانان عناصرى به وجود آورد هاند که کارى جز این ندارند که ولاء نفیى اسلامى را تبدیل به اثباتى و ولاء اثباتى اسلامى را تبدیل به نفیى نمایند. این بزرگترین ضربتى است که این نابکاران بر پیغمبر اکرم (ص) وارد مى سازند.9
پی نوشت:
1.Public Diplomacy
2. ممتحنه/ 8.
3.مجموعه آثاراستادشهیدمطهرى، ج3، صص: 259 - 258
4. آل عمران/ 139.
5. توبه/ 71.
6. مجموعه آثاراستادشهیدمطهرى، ج3، صص: 263 -264
7. ثریا سپه پور کارشناس ارشد دیپلماسی عمومی آمریکا در گفتگو با مشرق
8. فتح/ 29.
9. مجموعه آثاراستادشهیدمطهرى، ج3، ص: 266
