حدود 2 سال است که قم به عنوان شهر ملی انگشتر انتخاب شده است؛ اما شواهد نشان می‌دهد که عزم جدی برای برند شدن انگشترسازی در قم وجود ندارد و این هنر در کشور آنقدرها که باید جدی گرفته نشده است.
به گزارش جهان نيوز به نقل از فارس، اکثر مردم شهرهای کشور را به یک سوغات می‌شناسند. سوغاتی‌های شناخته شده هم اغلب خوراکی هستند. اگر از کسی درباره سوغات شهر قم بپرسید حتما برایتان از شیرینی «سوهان» می‌گوید و آدرس چند سوهان‌پزی معروف را هم می‌دهد. اما کمتر کسی خبر دارد که این شهر کویری و گرم و خشک که افتخار میزبانی از حضرت معصومه(ص) را هم دارد، به عنوان «شهر انگشتر» ثبت ملی شده است. انگشترهایی که نگین آنها از جنس سنگ است و اتفاقا قم، منابع و معادن زیادی هم جهت استخراج زینتی و قیمتی دارد.
ظرفیت انگشترسازی شهر قم
ثبت ملی شهر قم به عنوان شهر انگشتر در سال 1399 اتفاق افتاد. وجود معادن سنگهای نیمه قیمتی،گردشگران ایرانی و خارجی که ازین زیروآلات استقبال می‌کنند و همچنین وجود بازارچه‌های اطراف حرم که مرکز فروش انگشتر با سنگهای قیمتی به حساب می‌آیند، در ایت انتساب در نظر گرفته شد.
گفته می‌شود قم، دارای ظرفیت یک‌هزار کارگاه تولید زیورآلات سنتی است و یک‌هزار و ۲۰۰ هنرمند در این هنر-صنعت مشغول به فعالیت هستند.
ماجرای انگشترهای تپه قلی درویش
تپه باستانی هفت هزار ساله قلی درویش زیستگاه اولیه آریایی بوده است که به قم مهاجرت کردند و در مسیر آب ساکن شدند. بر اساس کاوش های انجام شده در منطقه قلی درویش ادوار فرهنگی این محوطه از اواسط هزاره چهارم پیش از میلاد آغاز و به اواخر عصر آهن می رسد. محوطه قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر قم، ابتدای بزرگراه قم به جمکران در کیلومتر نخست جاده قدیم قم به کاشان واقع شده است.
در دوره تیموریان حاکم کرمان فردی به نام "قلی درویش" بوده که پس از مغلوب شدن در برابر تیموریان به قم تبعید شده است؛ به همین جهت این منطقه به این نام شناخته شده است. برخی می‌گویند این منطقه به اندازه تخت جمشید اهمیت تاریخی دارد. اما نکته مهم دیگر درباره تپه قلی درویش این است که در کاوش‌های این منطقه آثاری از انگشترهای دست‌ساز به دست آمده است که به همین خاطر کارشناسان، قدمت انگشترسازی در قم را 7هزارساله می‌دانند.
قلم کاری قمی
از ویژگی‌های انگشترهایی که در قم تولید می‌شود برخلاف مشهد و برخی دیگر شهرها مثل اصفهان و شیراز قلم‌کاری است. هنرمندان انگشترساز قمی هم روی سنگ و هم روی رکاب نقره انگشترها قلم‌کاری می‌کنند. ویژگی دیگر انگشترهای قمی نقره بودن رکاب‌ها و استفاده زیاد از عقیق در نگین انگشترهاست.
پراکندگی مغازه‌های فروش
از مشکلاتی که باعث شده بیشتر افراد قم را به شهر انگشتر نشناسند ساماندهی نامناسب این حرفه در سطح شهر است. شهر قم سالانه میزبان ۱۵میلیون زائر و گردشگر ایرانی و سه‌میلیون زائر و گردشگر خارجی است. اما اکثر مغازه‌های فروش انگشتر در اطراف حرم قرار گرفته‌اند و خبری از آنها در دیگر نقاط شهر نیست. از قدم‌های اولیه برند شدن محصول در یک شهر، متمرکز کردن فروش آن در منطقه‌ای خاص در شهر است. متمرکز کردن بازار فروش و به وجود آوردن یک فضای اختصاصی، این امکان به وجود بیاید تا از این حجم گردشگر و ظرفیت بالای انگشترسازی این شهر، رونق اقتصادی بیشتری نصیب قم شود.
قیمت هم مسأله مهمی است
فروش نقره در کشور به صورت انحصاری در اختیار افراد معدودی است و یکی از گله‌های انگشترسازهای قمی این است که به دلیل این انحصار قیمت، فروشنده‌های نقره خودشان قیمت نهایی را تعیین می‌کنند و حتی گاهی بالاتر از انس جهانی اقدام به فروش نقره می‌کنند. از طرف دیگر ابزارآلان ساخت انگشتر نیز عمدتا وارداتی است و با توجه به نوسانات قیمت ارز هزینه زیادی را به انگشترسازان تحمیل می‌کند.
شهر انگشترهای دست‌ساز
با توجه به اینکه در کشورهای حاشیه خلیج فارس، انگشتر قم به عنوان یک کار دست‌ساز و منحصر به فرد نه سری‌کاری به فروش می‌رسد و علت استقبال از آن هم همین موضوع است، به نظر می‌رسد لازم است حمایت‌های مالی از این صنف صورت بگیرد.از طرف دیگر انگشترسازان قم صنف جداگانه‌ای ندارند و زیرمجموعه صنف طلا و ساعت هستند. این روزها در صنف طلا، همه صنعتی کار می‌کنند اما صنعت انگشترسازی قم دست‌ساز است و نیاز به وجود یک صنف برای این حرفه احساس می‌شود.
در آرزوی برندسازی
سال 1401 علیرضا ارجمندی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قم در گفت‌گو با رسانه‌ها گفت: مقرر شده بود بازار شمسه با ۳۰۰ مغازه برای بازار کار انگشتر قم انتخاب شود. وی افزود: «البته درحال حاضر این موضوع متوقف شده است چراکه پله برقی از منفی پنج تا سطح آماده نشده و بازار فروش و رفت و آمد مشتری در این محل آن طور که باید وجود ندارد.»
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قم با اشاره به اینکه صنعتگران بازار فعال ندارند، عنوان کرد: «علی‌رغم تمام توافقات انجام شده با بانک شهر هنوز موفق نشدیم مغازه‌های متعهد شده را در اختیار صنعتگران قرار دهیم.»
این صحبتها نشان می‌دهد که عزمی جدی برای برند شدن انگشترسازی در قم وجود ندارد و همین موضوع باعث شده تا افراد زیادی از وجود این هنر ارزشمند در قم و نامگذاری این شهر به نام شهر انگشتر بی‌خبر باشند. نام گذاری قم به نام شهر ملی انگشتر، حرکتی برای توسعه این هنر در سطح ملی و بین المللی بود. توجه به این هنر، لحاظ کردن منفعت‌های اقتصادی، تربیت علاقمندان، تبلیغات بیشتر درباره انگشترسازی قم، مطلع بودن از سلیقه مشتریان در بازار ملی و بین المللی و... نکاتی است که می‌تواند انگشتر را در قم به یک برند تبدیل کند.
