همه چیز درباره ایتا از زبان مدیرعامل این پیام رسان
شنبه ۸ ارديبهشت ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۱۶
کد مطلب: 607577
گفتگویی تفصیلی با مدیر پیام رسان ایتا را مشاهده میکنید که درباره این شبکه‌ها اجتماعی توضیحاتی ارائه داده است.
به گزارش جهان نيوز، فضای مجازی و تکنولوژی‌های نوین فصل جدیدی را روی کشورها گشوده است. بر این مبنا بهتر است به صورت جدی، کشور نیز در جهت توسعه اقتصادی و ایجاد تولید و اشتغال از آن بهره بگیرد. ایجاد فضای رقابتی برای جذب مخاطب بهترین روش کسب مشتری در فضای مجازی است. در این فضای رقابتی دو موضوع «امنیت» و «کیفیت» دارای ارزشند و ملاک‌های اولیه برای انتخاب هر پیامرسان از سوی کاربران هستند.
حمایت از پیام‌رسان‌های ایرانی تنها به کاربران مربوط نمی‌شود و اگر دولت نتواند حمایت‌های مالی یا تبلیغاتی را به پیام‌رسان‌های ایرانی ارائه دهد، در نتیجه بازوی سنگین حمایتی خود را از دست می‌دهند، هرچند مدیران این پیام‌رسان‌ها معتقدند ما باید از سوی مردم حمایت شویم تا دولت. قرار بر این بود که وام پنج میلیاردی حمایتی دولت به پیام‌رسان‌های ایرانی داده شود اما با خبر شدیم تنها سه پیام‌رسان‌های «گپ»، «سروش» و «بیسفون» توانسته‌اند این وام را دریافت کنند، البته وامی با هشت درصد سود و پرداخت یک‌ساله! «فرهیختگان» در چهارمین پرونده خبری خود، سراغ هادی غفاری، مدیر پیامرسان «ایتا» رفته و با او به گفت‌وگو پرداخته است. آنچه در ادامه می‌آید، ماحصل این گفت‌وگوی تفصیلی است.
پیامرسان «ایتا» هم آن وام پنج میلیاردی را گرفته است؟
خیر، سه پیامرسان «گپ»، «سروش» و «بیسفون» آن وام را گرفته‌اند. دولت برای پیام‌رسان‌های ایرانی سقف تسهیلات 15 میلیاردی در نظر گرفته که البته این تسهیلات با برگشت هشت درصدی است! اما ما در ایتا دنبال این مساله نبودیم؛ تنها خواسته‌ای که داشتیم این بود که به احترام مردمی که از ایتا استفاده میکنند، قیمت پهنای باند را یک‌سوم کنند. اگر این کار انجام شود برای ما به‌عنوان یک پیامرسان مزیتی محسوب نمی‌شود؛ اما برای مردمی که از این پیامرسان استفاده میکنند مزیت است.
عده‌ای می‌گویند اگر پیامرسان ایرانی از سوی دولت حمایت شود بد است و این یعنی اینکه آن پیامرسان زیر‌سلطه دولت رفته است، بالاخره حمایت دولت از پیام‌رسان‌های ایرانی خوب است یا بد؟
بحثی مطرح بود مبنی‌بر اینکه اگر یک پیامرسان از سوی دولت حمایت شود خوب است یا بد؟ باید گفت بستگی به نوع حمایت دارد. وقتی بحث پیامرسان حمایتی مطرح شد یک‌سری کانال‌های دولتی اذعان داشتند تنها به پیام‌رسان‌های دولتی کمک میکنیم و برخی اعتراض داشتند که چرا بقیه حمایت نمی‌شوند. ما تا امروز حمایت نشده‌ایم و به پشتوانه حمایت مردمی پیش رفته‌ایم. مردم بسیار حمایت کرده و باعث شدند دولت نتواند این فشار را تحمل کند؛ یا نتوانستند تحمل کنند یا تشخیص دادند حمایت کنند.
عده‌ای می‌گویند از آن روزی که علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت ما خودمان هم یک پیامرسان مانند تلگرام داریم همه ایتا را شناختند و تا قبل از آن کسی اسم ایتا را هم نشنیده بود. خودتان این موضوع را قبول دارید؟
من نمی‌دانم این موضوع تاثیر داشته است یا خیر. البته قطعا بی‌تاثیر هم نبوده است. صبح که آقای بروجردی این سخن را بیان کرد تا ظهر 50 هزار نفر وارد ایتا شدند. در عرض دو روز 300 هزار مخاطب وارد ایتا شد. البته هر زمان که یکی از مسئولان درباره فیلترینگ تلگرام صحبت می‌کند، این اتفاق رخ می‌دهد و مردم به سمت پیام‌رسان‌های ایرانی می‌آیند.
روزی که دفتر اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری کانال رسمی این دفتر را در تلگرام تعطیل کرد، در روز اول ورودی ما نزدیک به 200 هزار نفر اضافه شد. برخی مواقع کندی هم احساس شده‌است. این طبیعی است و تنها در پیامرسان داخلی چنین نیست؛ بلکه در تلگرام هم این مشکل وجود دارد. وقتی در برزیل واتساپ فیلتر شد، تلگرام با هزاران سروری که الان دارد در برزیل مختل شد و حتی ورودی خود را بست تا زیرساخت‌ها را آماده کند.
این اتفاق برای ما هم رخ داد که خدا را شکر این مرحله را رد کردیم. الان نزدیک به یک میلیون و 450 هزار رجیستری داریم و دومین پیام‌رسانی هستیم که در کافه‌بازار بیش از یک میلیون بار نصب شده است. اپلیکیشن کافه بازار، اپلیکیشن‌هایی را که در خود قرار می‌دهد نسبت فعالان یعنی کسانی که این برنامه را در گوشی خود دارند و بازار را هم دارند، مشخص و اعلام می‌کند اینها فعال هستند. در این راستا براساس آمارهای کافه بازار، یک میلیون و 50 هزار نفر این برنامه را نصب کرده‌اند اما براساس آمار خودمان، این رقم یک میلیون و 450 هزار نفر است. معمولا اغلب مردم ایران برنامه بازار را دارند. این آمار خیلی خوبی برای ماست و نشان می‌دهد مردم از آن استقبال کرده‌اند. قریب به 240 هزار کانال در ایتا داریم که در ظرف 20 روز ایجاد شده‌اند.
این آمار عجیبی است؛ حتی من به دوستان گفتم دوباره آمار بگیرند که مشخص شد 34 هزار گروه بالای چهار نفر در سیستم دارند. به نظر می‌رسد مخاطب با هر موجی که احتمال فیلترینگ تلگرام را نشان می‌دهد، به سمت ایتا حرکت می‌کند. ما امیدواریم شرمنده مردم نشویم؛ با توجه به اینکه پیام‌رسانی کاملا خصوصی هستیم و تاکنون حمایت دولتی را نداشته‌ایم.
چرا محیط کاربری ایتا همانند تلگرام است؟
استراتژی‌ای که ایتا به کار برده این است که خودمان سرور را طراحی کرده‌ایم. طراحی هم طوری بوده که نیازی به اینترنت خارج از کشور نباشد. در ایتا محیط را مانند تلگرام طراحی کرده‌ایم؛ چراکه می‌خواستیم مردم عادی که از تلگرام استفاده میکنند یا افرادی که سن بالاتری دارند و کار با یک پیامرسان جدید برایشان سخت است، به مشکل برنخورند.
در پوسته جدید سعی کرده‌ایم غیر از رنگ هیچ چیز دیگری را تغییر ندهیم. قطعا در امکانات هم بسیار نزدیک به تلگرام هستیم. در ایتا هفت بخش داریم که به مرور زمان از این بخش‌ها رونمایی خواهد شد. بخش‌های متفاوتی از جمله ایرلینگ، پرداخت و فروشگاه وجود دارد اما احساس میکنیم در حال حاضر مردم به اینها نیاز ندارند. مردم می‌خواهند اگر اتفاقی افتاد و تلگرام مختل یا فیلتر شد، حس نکنند که وارد محیط غریبی شده‌اند و از آن اطلاع ندارد. حتی کسانی که مدیریت کانال میکنند، احساس نکنند مجموعه‌ای همانند ایتا آنها را مدیریت می‌کند یا در درآمد و تبلیغ آنها دخالت می‌کند؛ اینچنین نیست.
برای کانال‌دارها شرایطی را فراهم کرده‌ایم که همانند تلگرام کار در آن رایگان باشد و بحث درآمدزایی اصلا مطرح نیست. شاید یکی از دلایل اقبال ایتا نزد مخاطب هم همین مساله باشد؛ در سیستمی که ما داریم و معلوم است کانال‌ها رزرو می‌شوند، خود کانال‌دارهای تلگرام احساس کرده‌اند جایگاه خود را در تلگرام از دست می‌دهند؛ بنابراین باید مخاطبان خود را به پیام‌رسانی هدایت کنند. آنان در حال حاضر در ایتا فعالیت میکنند و دائم در آن محتوا می‌گذارند. کانال‌های خبرگزاری‌ها در ایتا به سرعت مخاطب جذب میکنند. برای من جالب است که مخاطبان این کانال‌ها به این سرعت رشد میکنند!
در ایتا همانند تلگرام مخاطب غیرواقعی هم دارید؟
سعی کرده‌ایم مشکلاتی که تلگرام در مخاطب غیرواقعی دارد، برطرف کنیم. تلگرام در یک‌سری مواقع دستش را برای مخاطب غیرواقعی باز گذاشته است. این نوع مخاطبان در دو قسمت تلگرام حضور دارند؛ یکی در اضافه کردن افراد در کانال‌ها؛ که با یک آیدی می‌توانند اضافه کنند و دیگری در ربات‌ها. ما اینها را نداریم و جلوی مرحله اول را گرفته‌ایم.
مرحله دوم ربات‌ها هستند که غیرواقعی‌ها را ایجاد میکنند. ایتا هنوز ربات ارائه نداده است. این نوید را می‌دهیم که اگر ربات ایتا ارائه شود، آن ربات‌دارها و کسانی که بات‌نویس در تلگرام هستند، با تغییر آدرس اینترنتی همان امکانات تلگرام را داشته باشند اما مخاطبان باید به ما فرصت بدهند؛ چراکه خود مخاطب عام خواسته‌هایی دارد. در این بین اگر ربات نیز اضافه شود، خواسته‌ها از ایتا چند برابر خواهد شد و می‌تواند مشکلاتی را برای ما در خدمت‌رسانی به کاربران ایجاد کند.
ایتا در حال حاضر چند کاربر دارد؟ فعالند یا فقط عضو هستند؟
ایتا در حال حاضر دارای یک میلیون و 450 هزار نفر کاربر است. این تعداد فقط عضو هستند؛ یعنی فقط فعال کرده‌اند. کاربری که ما داریم 20 روزه است و آمار 24 ساعت ما این‌گونه است که حدود 80،70 درصد کاربران ما فعال هستند. یکی از ملاک‌هایی که می‌توانیم دیگر دوستان را مورد چالش قرار دهیم، «کافه بازار» است که به نسبتی در ایران پخش شده است. در حال حاضر در کافه بازار بالای یک میلیون اپلیکیشن فعال داریم. پیام‌رسان‌های دیگری هم وجود دارند که از ما بالاتر هستند. به‌طور مثال «سروش» از ما بالاتر است و بقیه هم پایین‌ترند. این امر نشان می‌دهد مخاطب به سیستم ما اقبال خاصی نشان داده است.
کاربرانی دارید که همانند تلگرام در ایتا هم فعال باشند؟
از روزهای اول گروه‌هایی وجود داشتند که کاربران در آن مانند تلگرام فعال بودند. الان هم گروه‌هایی داریم که نزدیک به هزار نفرند و فعالیت میکنند. بزرگترین چالش پیام‌رسان‌ها، این گروه‌ها هستند که فعالیت میکنند؛ چراکه اندک ظرفیتی را در‌برنمی‌گیرند بلکه ثلث بالای آن را در برمی‌گیرند. اگر طراحی درستی انجام نشود یکی از پاشنه آشیل‌ها همین گروه‌های بزرگ هستند که ایجاد می‌شوند.
خیلی‌ها ادعا دارند «ایتا» تماما کپی تلگرام است.
در صحبتی بیان کردم، بک‌کند (برنامه‌نویسی سمت سرور) تلگرام و بک‌کند سرورهای ما اصل کار است. همین که الان درگیر هستیم، ببینیم ظرفیت دارد یا خیر. یک پیامرسان اگر 20 درصد طرف کاربر باشد، 80 درصدش بک‌کند و سرور است؛ اعم از شبکه و نوع طراحی می‌تواند جوابگوی مخاطب بالا باشد.
من گفته‌ام در طرف سرور ما حتی یک ویرگول از کدهای خارجی استفاده نشده است اما برخی دوستان برعکس ماجرا را عنوان کرده‌اند؛ نه‌فقط ما که خیلی از پیام‌رسان‌های دیگر هم از بخشی از اپن سورس (OpenSource) استفاده کرده‌اند؛ این یک عرف است. یعنی اپن سورسی به نام اکتور وجود دارد که روسیه نوشته و ادعا دارد با تیم تلگرام در ارتباط بوده است. بچه‌های «بله» هم گمان می‌کردند ما هم از این اکتور استفاده کرده‌ایم. در حالی که ما خودمان آن را نوشته‌ایم. کل پیامرسان اختصاصی ما است و ربطی به «اکتور» و «آکا» که آنها ادعا دارند، ندارد. برخی اذعان کرده‌اند ایتا کپی است ولی من گفته‌ام ظاهر کار ما از سیستم اپن سورس و از اپن سورس تلگرام استفاده شده است؛ اما بک‌کند ایتا در کل بومی است. در ظاهر هم می‌توان دست برد؛ دست بردن در ظاهر ساده‌ترین کار است.
با یک رنگ‌بندی و فونت فارسی و دو منو مخاطب احساس نمی‌کرد این تلگرام است. چرا اصرار داریم ظاهر شبیه تلگرام باشد؟ چون مخاطب با این سیستم راحت است. احتمال دارد این را تغییر دهیم و ظاهر را دست بزنیم اما در حال حاضر این کار را نمی‌کنیم و سعی داریم با مخاطب پیش برویم.
در آینده امکاناتی به ایتا اضافه میشود؟
امکاناتی همچون آموزش در فضای مجازی داریم. همچنین امکانات پرداخت داریم که درون‌برنامه‌ای است. یکی از بخش‌های پرداخت شاپرک است. یکی از مهم‌ترین بخش‌ها امکان ارائه پرداخت‌های فروشگاهی است؛ یعنی پرداختی را در سیستم ارائه کنیم که مخاطب راحت فروشگاه و کلید پرداخت خود را بزند و درنهایت پرداخت انجام شود یا از درگاه شاپرک و درون‌برنامه‌ای یا از درگاه خود ایتا به‌عنوان کیف پول استفاده شود.
یعنی من پنج هزار تومان کیف پول ایتا خود را شارژ می‌کنم و اعتبار می‌گیرم؟
کیف پول از جمله مواردی است که در جهان از آن استفاده میشود. البته پذیرش آن برای بانک مرکزی قدری سخت است.
چرا؟
نمی‌دانم. شاید به دلیل قوانین کشور باشد. ما معتقدیم کیف پول می‌تواند بسیار به کسب‌وکار و مردم و سرعت بخشی به پرداخت‌ها کمک کند.
برخی اذعان دارند ایتا یک برنامه درون‌سازمانی بوده و قرار نبوده است که به‌عنوان یک پیامرسان مورد استفاده قرار گیرد.
خیر. اصلا چنین نیست. ایتا از ابتدا پیامرسان بوده است. زیرساخت اگر طراحی گسترش‌پذیر بودن را نداشته باشد امکان آن را ندارد که حتی 100 هزار نفر را ساپورت کند. زیرساخت یعنی کاری که سه سال در ایتا و کل این مجموعه انجام شد. طراحی نیز به نحوی باید باشد که پاسخگو باشد.
آیا روی زیرسازی ساختمان دو طبقه می‌توان ساختمان 100 طبقه بنا کرد؟ قطعا نمی‌توان. اگر زیرساخت ایتا براساس ساختمان دو طبقه بنا شده باشد، هیچ‌گاه نمی‌تواند آن 100طبقه را تحمل کند. قاعدتا اینطور نیست. ما بیان کرده‌ایم به دلیل اینکه ما شرکتی خصوصی بوده‌ایم و حمایتی نداشته‌ایم و اصرار بر خصوصی بودن داریم متناسب با مخاطب خود در حوزه سخت‌افزار سرمایه‌گذاری میکنیم.
این نحوه سرمایه‌گذاری به چه معنا است؟
به‌طور مثال یعنی متناسب با مخاطب خود 500 میلیون تومان هزینه زیرساخت میکنیم. برآورد من این است که ماهانه 100 هزار نفر به سیستم من اضافه میشود، پس براساس این برآورد در سه ماه سخت‌افزار 300 میلیون تومانی تهیه می‌کنم. اگر در این سه ماه در چشم‌اندازی که به بخش خصوصی داریم، به آن رسیدیم، دوباره جذب سرمایه براساس یک میلیون نفر خواهیم داشت. مهم‌ترین دغدغه بخش خصوصی بازگشت اقتصادی است. بخش دولتی یا بخش‌هایی که وابسته به نهادها هستند این دغدغه را ندارند و خرج میکنند؛ اگر بازگشت که چه بهتر ولی اگر بازنگشت مهم نیست. بخش خصوصی همانند ایتا نه توان این خرج را دارد و نه عاقلانه است که بخواهد این اقدام را انجام دهد.
پیام‌رسانی همچون «گپ» که خصوصی است، مخاطب را در صف انتظار برای ورود قرار نمی‌دهد؛ اما در ایتا این صف انتظار را مشاهده کرده‌ایم!
پیامرسان گپ چقدر کاربر فعال در بازار دارد؟ تا چند روز پیش مثبت 100 هزار بوده و الان 200 هزار شده است. شاید بگویید تنها کاربران اندرویدی می‌توانند از کافه بازار استفاده کنند، پس کاربران IOS چه می‌شوند؛ باید عنوان کنم 85 درصد مخاطبان تلگرام از اندروید و 15 درصد مخاطبان سایر موارد هستند. حالا شما این نسبت را به ایران بیاورید. IOS بیشتر در یک رنجی از مدیران است و اینکه چه اتفاقی افتاده که مدیران از IOS استفاده میکنند بحث جداگانه‌ای است، چراکه این برند آمریکایی‌ترین برند است که در ایران وجود دارد و مدیران ایرانی از آن استفاده میکنند و این جای تاسف دارد. برخی نهادها برای درآمدزایی حاضر هستند روی سیستم‌هایی که خارجی است و حتی برای دشمن است سرمایه‌گذاری کنند.
پلتفرم جهانی است که توسط خیلی از کشورهای اروپایی و آسیایی گسترش می‌یابد. IOS در کل آمریکایی است؛ نرم‌افزار و گوشی و همه چیز این برند آمریکایی است. این جای تاسف دارد. تعجبم از مدیری است که با IOS در راهپیمایی 22 بهمن مرگ بر آمریکا می‌گوید!
ایتا نسخه اندروید و IOS را دارد؟
تنشی که وارد شده باعث شده است ورود نسخه IOS با تاخیر انجام شود.
منظور از تنش بحث فیلتر است؟
خیر. اتفاقاتی که اخیرا رخ داده است. در عرض 20 روز به یک میلیون و 400 هزار کاربر رسیدیم. گپ چنین تجربه‌ای را نداشته است. نه‌تنها گپ، بلکه هیچ کدام از دوستان در عرض 20 روز به چنین رقمی نرسیده‌اند. اگر تحمل کردند، زمان فیلترینگ تلگرام بود که قطع شدند. در فیلترینگی که در دی ماه اتفاق افتاد، تمام پیام‌رسان‌های ایرانی دچار مشکل و قطعی شدند اما در حال حاضر این مشکل و تنش وجود ندارد. به نظر من غیر از ایتا و سروش این تنش را هیچ‌کدام از دوستان نداشتند.
تمام امکانات ایتا همانند تلگرام است؟
همه امکانات را داریم اما اینکه همه را بالقوه داشته باشیم، این‌گونه نیست. در ابرگروه دست مخاطب را باز گذاشته‌ایم تا مخاطب افزایش پیدا کند و سوپرگروه‌ها را در ایتا با همان امکانات در تلگرام قرار می‌دهیم. در نتیجه محدودیت هزار و دو هزار عضو برداشته میشود. چرا زیرساخت تلگرام را به‌عنوان یک مبنای طراحی مهندسی معکوس خود قرار داده‌ایم؟ به دلیل اینکه احساس کرده‌ایم تلگرام با عقبه‌ای که در «وی‌کی» (یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در اروپا) داشته است، مجدد طراحی شده و یک‌سری امکانات وقتی در وی‌کی پرداخته نشد، در فونداسیون تلگرام دیده شد؛ به همین خاطر احساس کردیم این مساله می‌تواند مهم باشد.
به همین دلیل ساده نبوده که دریابیم طراحی چه بوده است. شاید یک سال زمان برده تا بفهمیم طراحی آن چه بوده است. پایه و فونداسیون چطور طراحی شده است که توانسته این میزان روبه‌جلو حرکت کند. کشف چنین موضوعی مهم بود که توسط ایرانی‌ها انجام شود. خوشبختانه چون تسلط کامل بر کدنویسی داریم، آپدیت و اضافه کردن امکانات برای ما بسیار ساده است.
از چه سالی فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اید؟
سال 94 بود. در حوزه ایتا از ماه‌های اول و دوم سال 94 بود. ما 12 سال با شرکت طوبی همکاری داشتیم و در سرویس‌های پیام‌رسانی بودیم و خیلی از سیستم‌های دولتی از پیام‌رسان‌های ما استفاده میکنند. حدود 6 سال است که در مجموعه دیگری با اپراتور همراه اول در پیامک‌های ارزش‌افزوده و فرهنگی و مذهبی هستیم و 6 سال است که با ایرانسل این قرارداد را بسته‌ایم. شرکت ما سابقه‌ای 13،12 ساله دارد. قبل از آن هم خودم مدیر آی‌تی مجموعه دیگری بودم که بعد شرکت خصوصی تاسیس کردیم؛ چراکه احساس کردیم در شرکت خصوصی دست ما بازتر است.
شرکت سامانه فناوری طوبی متولی اصلی ایتاست که سابقه 12 ساله در سیستم‌های پیام‌رسانی سازمانی دارد. درحال حاضر نیز سه‌هزار سازمان و شرکت از آن استفاده میکنند که در این زمینه درآمدزایی داریم. شرکت روال عادی را طی می‌کند و سرمایه‌گذاری اصلی در سیستم شرکت است که براساس این سرمایه حرکت می‌کند. روزانه حدود نیم‌میلیون نفر از سیستم‌های پیامک پولی ما استفاده می‌کردند که درحال حاضر حدود 250 هزار نفر است؛ چراکه این سیستم‌ها افول کرده است. طبیعی است که این درآمد به صورتی نیست که بتوانیم ناگهانی پولی را تزریق کنیم. احساس می‌کنم این روند که اتفاق بیفتد، اضافه کردن سخت‌افزار کم‌کم با درآمدهای ما می‌خواند. درحال حاضر به یک‌میلیون و 400 هزار کاربر رسیده‌ایم. خیلی از موسسات و شرکت‌ها نیز اعلام آمادگی کردند تا اسپانسر شوند.
این شرکت‌ها، نهادهای امنیتی هستند یا متفرقه؟
شرکت‌های خصوصی هستند. ما همچنان سعی داریم خصوصی بمانیم چون مخاطب اینطور می‌پسندد. من حتی درخواست سرمایه‌گذاری را از سوی افراد عادی که در این حوزه‌ها نبودند، داشتم. بالای دو تا سه نفر روزانه تماس می‌گیرند و اعلام آمادگی برای سرمایه‌گذاری میکنند. شرکت ما باید برآیند بگیرد که چه سرمایه‌گذاری‌ای را بپذیرد که هم ریسک کمتری داشته باشد و هم زمینه رشد را برای ما فراهم کند. طبیعی است وقتی با سازمان یا شرکت خصوصی که توانی دارد، کار میکنیم، به‌عنوان اسپانسر قبول میکنیم از توان او هم می‌توان استفاده کرد و حرکتی انجام داد.
به‌عنوان یک پیامرسان با فیلتر تلگرام موافق هستید؟
تلگرام پیامرسان نیست، همانطور که ما نیستیم. تلگرام یک شبکه اجتماعی است. من می‌گویم واتس‌آپ یک پیامرسان است اما با وجود کانال‌هایی که در تلگرام اتفاق افتاده، اصلا نمی‌توان به آن پیامرسان گفت، بلکه پیامرسان بخشی از این کار است و بیشتر شبکه اجتماعی به شمار می‌رود؛ حتی از آن می‌توان به‌عنوان شبکه اجتماعی ناقص نام برد. اگر مخاطب بخواهد با ما رشد کند، سعی میکنیم نواقص تلگرام را جبران کنیم. تلگرام به‌عنوان شترمرغ در پیام‌رسان‌هاست؛ نه شبکه اجتماعی است که مخاطب بتواند به‌عنوان محاوره و کامنت‌گذاری و فالوکردن و لایک کردن به نام شبکه اجتماعی بشناسد و نه رسالت پیام‌رسانی خود را حفظ کرده است.
نواقص تلگرام از نظر شما چیست؟
یک شبکه اجتماعی باید توان نظرات مردم را داشته باشد. اینکه کانال ارائه می‌دهیم، قابلیت کامنت گذاشتن ندارد و نمی‌توان بازخورد مردم را نسبت به خبر پیدا کرد. این ضعف بزرگ تلگرام است که به مرور زمان آن را در ایتا برطرف خواهیم کرد.
پس نمی‌توان گفت این ضعف و نقص برای ایتاست و عمدا خواسته‌اید این برای ایتا باشد؟
بله. گذاشتن تب، دکمه، تغییر رنگ، تغییر فونت و اندازه‌ها ساده‌ترین کار است.
با ایتا احساس میشود داخل تلگرام هستیم و تفاوتی هم ندارد اما یکی دو ضعف داشت. من پستی در کانال قرار می‌دهم تا به اپلیکیشن‌های دیگر ارسال کنم. چنین قابلیت‌هایی در ایتا قرار می‌دهید؟
هیچ‌گاه سکون نداریم. اینکه بگویم چه قابلیت‌هایی قرار می‌دهم شاید جالب نباشد و شاید هم نتوانیم انجام دهیم.
امکان منحصربه‌فرد ایتا چه چیزی است؟
همه دوستان در پیام‌رسان‌های دیگر زحمت کشیدند و کار کردند و امیدوارم به سطح خوبی از مخاطب برسند. هر کدام از این دوستان سیاست‌های خوبی دارند و به نظر من هر کدام سیاستی را در نظر گرفتند و آن را جلو می‌برند. در جلسه وزیر تاکید شد اقبال به ایتا به دلیل شباهت با تلگرام است. مخاطب با توجه به اینکه احتمال فیلترینگ وجود دارد، دوست دارد این فیلترینگ حداقل هزینه را داشته باشد.
برای کانال‌دارها سخت بود که بخواهند با پیام‌رسان‌های دیگر کار کنند و بدانند چه مزیت‌هایی دارد و نیروها را هماهنگ کنند. تلگرام ذائقه‌ای را به درستی یا به اشتباه ایجاد کرده و درحال حاضر نیز که بحث فیلترینگ تلگرام مطرح است، باید حداقل فشار وارد شود، کانال‌دارها باید حداقل هزینه را تحمل کنند. سیاست‌های ما این بود که از روز اول اعلام کردیم ما آیدی را به کسانی که کانال تلگرام دارند، می‌دهیم و کاربری که ورود کرده باید قوانین را در سایت مطالعه می‌کرد؛ چراکه در قوانین گفته بودیم هدف ایران است و تلگرام در ایران قالب است، پس برند تلگرام برای کانال‌دارها ارزشمند است و ما به آنها اختصاص می‌دهیم.
معمولا در پیام‌رسان‌ها با افرادی مواجه می‌شویم که سعی دارند درآمد سوء داشته باشند و از ابتدا آب پاکی را روی دست آنها ریختیم که این کار نتیجه‌ای ندارد. البته در بازه زمانی اگر صاحبان کانال‌ها مراجعه نکنند این کار را انجام می‌دهیم و این قانون را برمی‌داریم و هر‌کسی هر کانالی می‌خواهد بگیرد. اگر مراجعه نکنند هیچ تعهد و مسئولیتی نسبت به آیدی کانال‌ها نداریم.
سیاست‌های دوستان هرکدام در یک حوزه بود. برای سیستم بانک ملی از ابتدا هم استارت‌آپی بود که من از روزهای اول «بله» با آن آشنا بودم و بیشتر پرداخت داشت و گروه و چت بسیار ضعیفی داشت. به مرور این امکانات را اضافه کرده و مبنا را پرداخت قرار داده است. «گپ» مبنای اقتصادی را قرار داده و کانال‌های پولی درست کرده و سیستم آن سیستم ارزش‌افزوده است. یعنی فروش محتوا دارند. روزهای اول، سیستم آنها کانال‌های پولی داشت و قوی‌تر هم بود. درحال حاضر نیز دیدگاه‌های اقتصادی بیان میکنند و دوست دارند در این زمینه فعالیت کنند. سیاست «آی گپ» شبیه سیاست وی‌چت بود.
تلفیقی از وی‌چت و Find People Nearby (افراد نزدیک من) دارد. دوستان هرکدام با یک دیدی از جامعه که فکر میکنند می‌توانند موفق باشند سیاست‌های‌شان را جلو می‌برند. همه زحمت می‌کشند و به نظر من زحمت‌های آخر هم به نتیجه می‌رسد. سیاست‌های ما ابتدا براساس این بود که در این تغییر مخاطب اذیت نشود و این تغییر کمی برای مخاطب باشد. سیاست بعدی ما این بود که ما 7-6 بخش محتوایی ازجمله بحث آموزش داریم. یکی از آرزوهای من ایجاد «ایتای کودک» است و اگر آموزش و پرورش استقبال کند، برنامه‌ریزی میکنیم که این پروژه با خانه‌نشنال دیجیتال حرکت کند.
آموزش و پرورش ازجمله سازمان‌هایی است که اینرسی سکون بالایی دارد. جایی است که پیامرسان می‌تواند در ارتباط بین خانواده و معلم و مدرسه کمک بزرگی کند، همانطور که در تلگرام این اتفاق رخ می‌دهد. هیچ‌گاه نمی‌توانیم کانال و گروه را به دلیل ناامنی‌ای که در تلگرام وجود دارد به فرزند خود معرفی کنیم بلکه باید شبکه امنی برای کودکان و نوجوانان خود فراهم کنیم. همانطور که از کودک خود مراقبت میکنیم تا به سن بالاتر برسد باید در فضای مجازی هم از اینها مراقبت شود تا در این شبکه‌ها آسیب نبینند؛ آسیب‌های واقعی و آسیب‌هایی مجازی و روحی که امکان دارد رخ دهد. به همین دلیل است که آموزش و پرورش ورود زیادی به شبکه‌های اجتماعی و اینترنت نداشته است. احساس می‌کنم اگر این تکنولوژی را وارد و تبدیل به کار بومی کنیم تا در کشور انجام شود، شبکه اجتماعی می‌تواند آموزش و ارتباط را تحول خوبی بدهد که امیدوارم چنین شود.
اگر دستگاه‌های قضایی به شما دستور دهد محتوایی را در اختیار آنها قرار دهید، این کار را انجام می‌دهید؟
بحثی که بیان کردید را سه، چهار ماه است در مرکز ملی فضای مجازی جلو می‌بریم. به یاد دارم جلسه‌ای در خدمت رئیس حوزه علمیه قم حضور داشتیم. در آنجا مطرح کردیم که تاکنون درخواستی از سازمان و نهادی نداشتیم و چون احساس می‌کردیم مخاطب این حس را دارد که نهادهای امنیتی بر اطلاعاتش اشراف دارد، فرار روبه‌جلو کردیم. تقاضا کردیم تا ایشان نظر مقام معظم رهبری را جویا شوند و ایشان صراحتا حکم شرعی دادند که تعرض در حریم خصوصی افراد حرام است.
نهادهای امنیتی‌ای داریم که احساس میکنند به خاطر وظیفه‌ای که دارند باید خیلی از جاها ورود کنند. در فضای مجازی قوانینی وجود دارد که دست ما را باز می‌گذارد تا با نهادهای امنیتی کار نکنیم، حتی اگر کار کنیم متخلف محسوب می‌شویم و جرم است. حتی از مرکز ملی فضای مجازی با من تماس گرفتند و تاکید کردند با هیچ نهادی نباید هیچ اطلاعاتی ردوبدل شود. این قانون وجود داشت و تاکید مجدد شد که حتما در این‌باره دقت کنند. اگر درخواستی از سوی نهادهای امنیتی شد حتما به این مرکز ارائه شود تا پیگیری و برخورد شود.
یعنی مردم خیال‌شان از بابت اطلاعات و حرف‌های‌شان راحت باشد؟
بله؛ بحث امنیت اجتماعی در چت‌ها را به حد ارتباط دختر و پسر پایین آوردن است، یعنی من با فلانی چت می‌کنم و سین دوم و سوم و پنجم می‌خورد. امنیت این نیست. با یکی از مدیران پیام‌رسان‌ها صحبت می‌کردم که اذعان داشت نسبت به مسائل فرهنگی مسئولان حساسیتی ندارند و خیلی از حساسیت‌ها پایین است. در مسائل امنیتی هم کلاهبرداری داشتیم که پلیس وارد ماجرا شد. به نظر من امنیت این است؛ امنیت یعنی اگر کسی در تلگرام میلیون‌ها تومان کلاهبرداری کرد، بتوانم به جایی مراجعه کنم و بگویم کلاهبرداری شده و مرجع قضایی نگوید به من چه یا بتوان آن را پیگیری کرد. مردم ما مردم سیاسی هستند؛ بحث سیاسی زیادی میکنند و دوست دارند در سیاست نظر دهند.
اگر در محفل خانوادگی هم بنشینید، می‌بینید مردمی سیاسی داریم. شاید از فرد اول مملکت نظر سیاسی می‌دهند تا پایین‌‌ترین رده‌ها. شاید گمان میکنند اگر در پیام‌رسان‌ها نظر سیاسی بدهند، نهادهای امنیتی با آنها مقابله میکنند. اتفاقا اصلا اینچنین نیست. براساس قوانین بین‌المللی فضای مجازی چت‌ها و گروه‌ها حریم خصوصی هستند و کسی حق ورود به آنها ندارد.
با فیلتر تلگرام موافق هستید یا خیر؟
من فکر می‌کنم فیلتر تلگرام جزء ضروریات است.
این نظر شخصی شما است یا از جایگاه یک پیامرسان ایرانی این را بیان میکنید؟
این نظر شخصی من است. در جایگاه پیامرسان ایرانی هم می‌توانم صحبت کنم. من نمی‌گویم امروز کلید تلگرام را بزنند و فیلتر شود. فیلتر ابعاد مختلف دارد و می‌توان کلیدش را زد، می‌توان پهنای باند را کم کرد، می‌توان مجوز ندهد که پرداخت در آن انجام نشود، می‌توان مجوز داد سازمان‌های دولتی فعالیت نکنند. فیلتر متفاوت است. بحث فیلتری که در حال حاضر در جامعه وجود دارد، این است که کلید این را بزنیم و فیلتر شود. شاید در این مرحله با اینکه کلید را بزنند و فیلتر شود، موافق نیستم. در کل احساس می‌کنم باید این فیلتر شکل گیرد.
از چه نظر؟
از جهات مختلف این نظر را دارم، مشخص شده است دوروف و تلگرام موسسه حقوقی ثبت شده بین‌المللی در قوانین بین‌المللی نیست. با نقشه‌ای وارد ایران شد و مسئولان ما را مجاب کرد تا تلگرام وارد شود. تلگرام را به‌عنوان «اسب تراوا» نامگذاری می‌کنم. اسب تراوا وارد قلعه شد و اتفاقی که افتاد در غفلت مردم آن شهر، سربازان پیاده شدند و شهر را تسخیر کردند. نظر من بر این است که تلگرام اینچنین است. نه اینکه نظرم در حال حاضر این باشد؛ دو الی سه سالی است که روی تلگرام تحقیق می‌کنم و در این مدت نظرم این بود که دوروف فرد هوشمندی است و توانسته برای خود در همه موارد زمان بخرد. اجحافی در حق پیام‌رسان‌ها شده است که همه فکر میکنند فیلتر شدن تلگرام برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی است، در صورتی که اینچنین نیست.
نظام به این نتیجه رسیده است که تلگرام اسب تراوایی است که در کشور ما رسوخ کرده است و در حال حاضر سربازان و نقشه‌های خود را پیاده می‌کند. به نظر من، دم خروس نیز در این اتفاقات اخیر بیرون زد که روسیه تلگرام را فیلتر کرد و شاهد بودیم چند کمپانی بزرگ حاضر شدند چند صد میلیون دلار ضرر دهند اما از تلگرام پشتیبانی کنند.
این یک موضوع است و موضوع دیگر اینکه دستور اکید از سوی کمپانی‌های بزرگ به شرکت‌های پیامرسان خارجی داده شد که در ایران به هیچ وجه فعالیت نکنند و این نشان می‌دهد واقعا تلگرام اسب تراوا است. قطعا اتفاقات ناخوشایند دیگری رخ خواهد داد. جنگ اقناع افکار عمومی است که متاسفانه با توجه به اینکه در این دوران‌ها نتوانستیم بخش قابل توجهی از مردم را نسبت به حکومت خوشبین کنیم، باعث میشود مردم این موضوع را نپذیرند که حکومت می‌گوید تلگرام، اسب تراوا است و اگر روی دهد اتفاقات بدی رخ می‌دهد.
عده‌ای می‌گویند «گرام» که از سوی تلگرام عنوان شده است، همانند کیف‌پول پیام‌رسان‌های ایرانی است. آیا درست است؟
خیر اینچنین نیست؛ «گرام» طبق دلار خرید و فروش میشود و یک ارز دیجیتال است و تفاوت این با «بیت‌کوین» در این است که بیت‌کوین را به تاکسی نمی‌دهید که شما را تا جایی ببرد اما وقتی گرام وارد شود به تاکسی‌رانی که تلگرام روی گوشی خود نصب دارد، گرام منتقل میکنید و در نتیجه اندک‌اندک پول رایج میشود و پول رایج هم با دلار جابه‌جا میشود. این دخالت در حاکمیت میشود. بدتر از آن اینکه گرام بین‌المللی با دلار جابه‌جا میشود. گرام بالا و ریال پایین می‌رود و حقوق آخر ماه خود را می‌دهید و گرام می‌خرید که خرید بقالی و رفت و آمد و... را انجام دهید و هم ارزش پول خود را بین‌المللی بالا می‌برید. در مرحله اول شاید بگویید این حقوق دو میلیون تومانی من چقدر خوب است اما ماه بعد این حقوق دو میلیونی شما 20 درصد ریزش می‌کند. احساس می‌کنم اگر مردم همراهی نکنند، پول ملی از پول ملی ونزوئلا هم با ورود گرام بدتر شود چراکه تلگرام حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار توسط ICO جذب سرمایه کرد تا گرام وارد شود. چرا این سرمایه را اختصاص دادند؟
فکر می‌کنم اولین کشوری که پیامرسان رایج 40 میلیونی دارد که همه مردم از آن استفاده میکنند، ایران است. پس شرکت‌های آمریکایی وقتی یک ارز رایج میشود، ارزشمند می‌شوند. در کجا سرمایه‌گذاری کردند؟ متاسفانه این اقناع انجام نمی‌شود. قبول کنیم این گرام کیف‌پول است و مردم ما این کیف‌پول را دو میلیون تومان شارژ کردند. اتفاقی که رخ می‌دهد و ما زیر نظر شرکت‌های آمریکایی کار میکنیم، گرام پول رایج ایران میشود و ارزش ریال می‌افتد. دلار 20 هزار یا 30 هزار تومان میشود و ما به سکون می‌رسیم. گرام رایج شد و دلار به سکون رسید. ما تمام پول را در کشور گرام میکنیم. صبح می‌گویند اگر فلان اتفاق در کشور شما رخ ندهد، پول‌های شما را می‌بندیم. صبح آمریکا به تلگرام دستور می‌دهد، گرام را ببندند و تمام سرمایه‌های ما در تلگرام از بین می‌رود. آن روز مشخص میشود، اسب تراوا و این سربازان چطور پیاده شدند و کشور را از بین بردند.
حتما باید اتفاق یا خطری همچون گرام ما را تهدید می‌کرد که به فکر فیلتر تلگرام بیفتیم؟
قبلا هم این موضوع را بیان کرده بودیم که تلگرام برنامه دارد اما متاسفانه تا موضوع گرام پیش نیامده بود، کسی این را لمس نکرده بود. مسئولان در مسائل فرهنگی واقعا به کرختی رسیده‌اند و دردی را از حوزه فرهنگی احساس نمی‌کنند.
مقام معظم رهبری می‌فرمایند برخی شب‌ها از مشکلات فرهنگی خوابم نمی‌برد. بدانید مسئولان و حکومت‌داران ما نسبت به مسائل فرهنگی حساسیت ندارند و تقریبا رایج شده که بی‌حجابی و بی‌دینی و ازدواج سفید گسترش یافته و مسئولان ما خیلی ساده از کنار این عبور میکنند. نمی‌دانم چرا حکومت‌ها فکر میکنند تنها در زمینه اقتصادی وظیفه دارند و اگر گرامی آمد و اقتصاد آنها را در خطر انداخت باید به‌فکر چاره باشند. تازه در ظاهر دخالت نمی‌کنند و در باطن توجیه هستند که اگر گرام بیاید خود بیچاره میشود.
آقایی که در جلوی مردم می‌گوید کلید فضای مجازی نباید خورده شود اما در باطن توجیه است اگر گرام بیاید همه باید با هم برویم؛ این اتفاق خوبی نیست. مشخص است تنها به‌دلیل مساله گرام که توجیه شدند می‌خواهند این کار را انجام دهند.
از مدیران پیام‌رسان‌های قبلی که اینجا بودند این سوال را می‌کردم در حال حاضر که تلگرام می‌خواهد فیلتر شود، چه برنامه‌ای دارید؟ با موضع‌گیری اخیر رئیس‌جمهور، از شما این سوال را می‌کنم، اگر تلگرام فیلتر نشود چه برنامه‌ای برای ابقای خود دارید؟
سیاستی که سه سال پیش شکل دادیم، اصلا براساس فیلترینگ تلگرام نبود. الان هم مبنای ما تغییر آنچنانی نکرده است. باید تنشی که وارد میشود را مدیریت کنیم. من گفتم در مسائل اقتصادی و فرهنگی با دیدی وارد پیامرسان شدم که احساس کردم دنیای آینده دنیای پیامرسان است. علایق من در زمینه ایتای کودک این است که بتواند محیط امنی برای کودکان با همه قابلیت‌هایی که یک پیامرسان در ارتباط آموزشی بین مربی و مدرسه و والدین دارد، باشد. قطعا ایتا حرکت خود را ادامه می‌دهد حتی اگر تلگرام فیلتر نشود. این را باید خود مسئولان تصمیم بگیرند که فیلتر به‌نفع خود کشور است نه.
شما این کار را ادامه می‌دهید ولو تنها «ایتای کودک» را داشته باشید؟
احساس نمی‌کنم تنها ایتای کودک باشد. من احساس می‌کنم این سیاست را داشتیم که با توجه به اینکه پرداخت نمی‌تواند در شبکه‌های خارجی اتفاق بیفتد و شبکه‌های اجتماعی پرداخت نیز مهم است و قابلیت‌های خوبی برای بحث اقتصادی دارند ما حتما به آن سمت حرکت خوبی خواهیم داشت. برنامه پیامرسان ما این بود که وقتی این اتفاق رخ داد، پیامرسان ما در حوزه آموزش مجازی وارد شود و بتواند تحولی را ایجاد کند. این را ان‌شاء‌ا... در این سیستم هم قرار می‌دهیم. می‌خواهم بگویم اینطور نیست که چشم امید به فیلتر تلگرام داشته باشیم. اجحافی که در حق پیام‌رسان‌های داخلی شد این بود که تلگرام برای ما فیلتر میشود. ما به‌عنوان سربازان نظام جلو افتاده‌ایم و هر کدام با یک اسلحه هستیم تا ببینیم می‌توانیم اتفاق خوبی را رقم بزنیم. قبل از این هم کار خود را می‌کردیم. سه سال است که این کار را شروع کردیم و قدری به‌دلیل خصوصی بودن کند پیش رفتیم و یک‌سری امکانات را نداشتیم و می‌خواستیم همان تلگرام باشیم.
دیگر دوستان سابقه چند ساله و تجربه خوبی دارند و فکر نمی‌کنم از ابتدا مبنای آنها فیلتر بوده باشد. شاید در حال حاضر تلاش میکنند اگر فیلتر شد ظرفیت را بالا ببرند اما فکر نمی‌کنم هیچ‌کدام بر مبنای فیلتر ایجاد شده باشند. حتی خود سروش هم که برای صداوسیما است، بر مبنای فیلتر تلگرام نبوده است. سروش قصد داشت شبکه داخلی باشد تا امکاناتی که خود صداوسیما نیاز دارد در شبکه‌های داخلی ظرفیت بدهد. شاید اگر این اتفاق نمی‌افتد، «سروش» ضربه نمی‌خورد؛ امکاناتی که به پیام‌رسان‌های خارجی داده می‌شد به سروش داده می‌شد و سطح مخاطبی داشت. پیامرسان غالب نبود و مردم همه اطلاعات خود را در این پیامرسان بارگذاری نمی‌کردند. سروش هم می‌توانست این هجمه را تحمل کند. قرار است ظرفیت پیام‌رسان‌ها بالا برود و سروش هم تلاش خود را می‌کند.
چند نفر در ایتا مشغول به کار هستند؟
حدود 12 الی13 نفر در شرکت هستیم. تیم فنی بیشتر از هشت نفر نیستیم. پشتیبانی هم پاره‌وقت استفاده میشود. آخرین حقوقی که من پرداخت کردم برای 14 نفر بود.
کمک خاصی بعد این اتفاق شد تا بتوانید خود را تقویت کنید؟
کمک خاصی تنها از یکی از دوستان بود که 10 سرور به ما کمک کرد.
ارگان‌های دولتی بودند؟
دولت متاسفانه نسبت به این مساله دید خوبی ندارد. ما گروهی در «ایتا» به‌نام حامیان ایتا که خودجوش و مردمی است مسئولیت کار را برعهده داریم. اینها حساس هستند که دولت حمایت نمی‌کند و پهنای باند اختصاص نمی‌دهد. اینها فعالان مجازی بودند و به صفحه وزیر مراجعه کردند و این مشکل را نزد مسئولان مطرح کردند که چرا از ایتا حمایت نمی‌شود.
ما چشم داشتی به آن حمایت هم نداریم اما برای حقوق مخاطبان درخواست کردیم یک سوم تعرفه برای مخاطبان پیام‌رسان‌های دیگر اعمال میشود، برای ما هم اعمال شود تا احترامی به مردم گذاشته شود.
من ایتا رو ریختم فضاش شبیه تلگرام بود اما جالبه با اینکه تلگرام و کند کردید که مردم مجبور شن ازش برن ایتا هنوزم از تلگرام کندتره وقتی با زور و فشار مردم و وادار به استفاده از یه پیام رسان میکنید دیگه حق ندارید بگید در ایران آزادی هست از نوع پوشش مردم تا حتی استفاده از پیام رسانها رو به جبر بر مردم تحمیل میکنید
معلوم نسبت به دین مبین اسلام آشنایی لازم عمومی را هم حتی نداری. حجاب یکی از ضروریات شرعی است. بر دولت اسلامی واجب نسبت به تمام ارزشهای اسلامی از جمله این ارزش اهتمام لازم را داشته باشد. در هیچ کشوری آزادی به معنایی که مدنظر شما است، وجود ندارد.
دوست عزیز از دیار شهید رجایی من چندین سال ساکن دیار شهید رجایی بودم برو ببین تو قزوین وضع حجاب چه جوره بعد پز دیار شهید رجایی رو بده اسم شهید و ضایع نکن
باسلام
حالت خوبها،ولی معلومه چیزی نمیدونی
دین یک مسئله علمی تخصصی هستش مثل دیگر مسائل علمی،همانطور که همه مردم نیازمند مسائل پزشکی هستند و جزء لا ینفک زندگی هست،ولی مردم همه آگاهی کامل را ندارند و فقط باید ها و نباید هارا رعایت میکنند، دین هم با تمام فراگیری که داره تخصصی هستش و نیازمند مطالعات عمیق میباشد،یا متخصص باید شد و یا اینکه فقط به باید ها و نباید ها گوش داد..
طبق فتوای آیت الله سیستانی
آیا برای حجاب می توان از مانتو و روسری استفاده کرد؟
پاسخ: حجاب بر بانوان واجب است و در حجاب لازم است علاوه بر پوشاندن موی سر و همچنین تمام بدن ـ غیر از صورت و دستها تا مچ ـ به گونه ای باشد که برجستگی ها را نمایان نکند و زینت شمرده نشود پس اگر پوشاک هایی که به جای چادر پوشیده می شود چنین باشد اشکال ندارد ولی با این وصف بهتر است زن مسلمان چادر بپوشد .
مطمئنم خود آشنایان با تابلو دروف برای مهندسی ذهنی انتخابات تلگرام را راه انداختند
الان هم جمعش میکنند تا گندش در نیاید
چقدر حق السکوت به دروف دادند و میدن همچنان خدا میداند
کیست که پیگیری کند؟
ما انقلابی ها نباید ساده باشیم
سلام ما که دسترسی به مدیر ایتا نداریم به خدا بیشترین کارمون با ایتا این پیام رسان ایرانی است اکثرا روزهای اخر هفته مثل پنج شنبه و جمعه قطع می شه که اوج کار ما هم در همان زمان است اگر یک اقدامی بکنند ممنون می شویم
سلام و خسته نباشید شما که انقدر تعریف از ایتا کردید بزرگترین ضعف ایتا رو نگفتیدوقتی پیام میاد تا وارد برنامه نشی متوجه نمیشی پیام اومده به هیچ عنوان صداش در نمیاد و کسی پیام بده اصلا متوجه نمیشیم
سلام وقت شما بخیر، ایتا من چند روز عکسهارا باز نمیکنه واز دیروز ایتا جدید نصب کردم ایتا اصلا باز نمیشه. این چه وضعیه، همه کارها وبرنامه ریخته بهم، لطفا برای رفع اشکال راهنمایی کنید
