گزارش تحلیلی؛
آزمون بزرگ پسابرجامی وزارت خارجه در بندر چابهار/ مختصاتی جدید برای رفتار با آمریکا
شنبه ۱۵ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۲۸
کد مطلب: 495491
سواحل مکران که این روزها با دستور مقام معظم رهبری در همه ابعاد و بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته، فرصت های بزرگی را پیش روی کشورمان قرار داده است. این بندر مهم و استراتژیک اگر به ظرفیت بالای زیرساخت های خود برسد می تواند میزبان کشتی های غول پیکر نیز باشد. موقعیت استراتژیک بندر چابهار به گونه ای است که علاوه بر ایران می تواند برای دیگر همسایه های ایران و همچنین کشورهای دور و نزدیک به جمهوری اسلامی بسیار مفید باشد.
رقابت هند و چین برای ورود به بند چابهار
بندر چابهار، افغانستان را از بن بست خارج می کند و همچنین هندی ها از طریق این بندر پاکستان را دور می زنند و به بازار بزرگ افغانستان راه می یابند. هند علاوه بر این پس از توسعه بندر چابهار می تواند انبوهی از کالاهای خود را به کشورهای آسیای میانه برساند. مسیر بندر چابهار به اعتقاد برخی کارشناسان، هزینه حمل نقل را برای هندی تا 40 درصد کاهش می دهد. اما هندی ها پس از سالها تصمیم جدی برای حضور و سرمایه گذاری در چابهار گرفته اند. این در حالی بود که پیش از این هندی ها به بهانه تحریم و البته فشارهای آمریکا تلاش جدی در این باره نشان نمی دادند. با این وجود حضور جدی هند برای سرمایه گذاری، سبب تکاپوی کشورهایی همچون چین نیز در چابهار شده است. همچنان که مقامات بنادر و دریانوردی کشورمان با اشاره به قرارداد همکاری ایران و هند در بندر چابهار، گفته اند: پس از این اتفاق چینیها نیز به تکاپو افتادند تا از هندی‌ها عقب نمانند و در حال برنامه‌ریزی هستند تا بتوانند در این بندر سرمایه‌گذاری کنند.
در همین حال چندی قبل، معاون اداره برنامه ریزی و تحقیقات همکاری اقتصادی خاورمیانه و سرمایه گذاری چین که به همراه نمایندگانی از شرکت های مهندسی نفت، کشتی سازی بین المللی و گروه الکترونیک این کشور در چابهار به سر می برد، هدف اش از این سفر را "شناسایی امکانات و پتانسیل های موجود برای سرمایه گذاری در طرح توسعه بندر شهید بهشتی" عنوان کرد.
وانگ جونگ شینگ ضمن ابراز خرسندی از پیشرفت های صورت گرفته در طرح توسعه بندر چابهار، درباره اهداف این سفر گفت: طی بازدیدی که سال گذشته از بندر چابهار داشته ایم، امسال کارهای سرمایه گذاری را با جدیت و عملی پیگیر هستیم و بر همین اساس با حضور چند شرکت مهم چینی از گروه های مختلف کشتی سازی، الکترونیک، نفت و گروه طراحی به چابهار سفر کرده ایم.
معاون سرمایه گذاری چین اضافه کرد: طی ماه های گذشته مقدمات کار را فراهم کرده ایم و منتظر اجرای برنامه ها در منطقه آزاد و بندر چابهار هستیم.
وانگ جونگ شینگ تاکید کرد : بندر چابهار برای کشور چین یک فرصت طلایی است و خوشحالیم که در این بندر کارها به صورت تخصصی و آموزشی انجام می شود. ما مطمئن هستیم در آینده نزدیک چابهار بهتر از سایر بنادر حاشیه خلیج فارس خواهد بود.
وانگ جونگ شینگ در خصوص شرکت کشتی سازی چینی گفت: شرکت کشتی سازی گوانگ چاین - که در این سفر ما را همراهی می کند - دومین شرکت بین المللی در ساخت کشتی در دنیاست و در حال حاضر در دوحه قطر ٤ میلیارد دلار در زمینه های ساخت تجهیزات بندری سرمایه گذاری کرده است.
وی تصریح کرد: شرکت گوانگ چاین قادر به ساخت کشتی های ٢٠ تا ٣٢٠ هزار تنی با تمام امکانات روز دنیا است.
این در حالی است که چینی ها در سالهای اخیر سرمایه گذاری سنگین و بزرگی بر روی بندر گوادر در پاکستان انجام داده اند. طرح پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان بسیار استراتژیک است و شهر کاشغر در چین را به بندر «گوادر» در پاکستان متصل می کند و برای این طرح عظیم بودجه ای به ارزش ۶۴ میلیارد دلار در نظر گرفته شده است. هدف اصلی چین از این طرح بزرگ منطقه ای همانند هدف گذاری هند در بندر چابهار در حقیقت دسترسی به بازار کشورهای آسیای میانه و در نهایت ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه است.
اما مسیر بندر چابهار برای هندی ها هم ارزان تر و هم با امنیت بیشتر نسبت به کریدور اقتصادی چین و پاکستان است. اما کارشناسان معتقدند به لحاظ اقتصادی در آینده کریدور اقتصادی چین و پاکستان با پروژه چابهار قابل اتصال است و می تواند یک راه پرمنفعت دریایی برای همه کشورهای منطقه باشد. مسئله ای که هم هندی ها و هم چینی ها را می تواند علاوه بر ایران و پاکستان به سودهای بزرگ اقتصادی برساند.
در همین حال پایگاه خبری روزنامه گلوبال تایمز نزدیک به دولت چین در گزارشی نوشت که پکن به توافق تاریخی میان ایران و هند درباره توسعه بندر چابهار حسادت نمی‌کند.
روزنامه گوبال تایمز نوشت؛ واضح است که بهبود زیرساختها در آسیای مرکزی برای پکن که به دنبال فرصتهای تجاری در بازارهای فرامنطقه‌ای است هم، فرصتهای همکاری چندجانبه‌ای فراهم کند.
این در حالی است که ماه قبل نیز منابع هندی اعلام کردند ژاپن در حال بررسی شراکت با هند در توسعه بندر استراتژیک چابهار در ایران است. به گزارش ایندیا تایمز، ژاپن در حال بررسی شراکت با هند در توسعه بندر استراتژیک چابهار در ایران است که در واقع اقدامی متقابل در واکنش به حضور چین در بندر گوادر پاکستان است.
ژاپن علاوه بر اینکه به دنبال توسعه مشترک این بندر با هند است، اعلام کرده که در حال بررسی احداث یک مجتمع صنعتی در چابهار است. شینزو ابه، نخست وزیر ژاپن برای اولین بار در طی 38 سال گذشته قرار است اوت امسال به تهران سفر کند. در این سفر احتمالا طرح های سرمایه گذاری ژاپن در برخی از پروژه های زیرساختی مهم ایران اعلام خواهد شد.
در همین حال به گفته براهما چلانی، کارشناس مسائل استراتژیک، شراکت هند و ژاپن در توسعه بندر چابهار و مجتمع صنعتی، یک ابتکار برد ـ برد برای همه طرف ها از جمله ایران خواهد بود.
وی افزود: «چابهار، پتانسیلی عظیم تر از گوادر برای مطرح شدن به عنوان یک قطب کلیدی کشتیرانی دارد. شراکت هند و ژاپن در چابهار به مقابله با اهمیت استراتژیک توسعه جای پای چین در گوادر کمک خواهد کرد.»
وزارت خارجه با بندر چابهار قدرت نمایی کند/ مراقب کارشکنی آمریکایی ها باشید
اما در این میان نقش دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه بسیار مهم خواهد بود. مقامات وزارت خارجه کشورمان باید در نظر داشته باشند که چابهار می تواند به محلی برای رقابت کشورهای قدرتمند اقتصادی تبدیل شود. نوع تعامل با هندی ها و چینی و دیگر کشورها در این زمینه بسیار مهم خواهد بود.
چابهار اینک می تواند به محلی حقیقی برای قدرت نمایی وزارت خارجه در دوران پسابرجام تبدیل شود. دورانی که صرفا نباید در مذاکره با آمریکایی ها بگذرد بلکه باید در رایزنی با قدرت های بزرگ اقتصادی دنیا، آنها را مجاب به ایستادگی در مقابل زیاده خواهی های آمریکا در دوران پسابرجام بکند.
همین مقدار که آمریکایی ها از روابط ایران و هند درباره توسعه بندر چابهار نگران شده اند به خوبی می توان دریافت که وزارت خارجه چگونه باید اینک مراقب کارشکنی آمریکایی ها باشد. همین اظهارات مقامات آمریکایی بعد از سفر نخست وزیر هند به تهران نشان می دهد که دوران پسابرجام دوران افزایش تعامل یک طرفه با آمریکایی ها نیست بلکه بالعکس دوران محدود کردن آنها برای سوءاستفاده و همچنین کارشکنی های احتمالی است. البته این دوران این تفاوت را دارد که باید دیگر کشورها را نیز درباره رفتار قلدرمابانه آمریکا توجیه کرد. چابهار فرصتی برای نشان دادن این موضوع است که چگونه می توان در دوران پسابرجام با عبور از آمریکایی ها و دور کردنشان از منطقه، با کشورهای بزرگ اقتصادی دنیا وارد تعامل و رایزنی شد.
