پیشنهاد تفکیک طرح جمعیت وتعالی‌خانواده
دوشنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۱۳:۴۹
کد مطلب: 453334
شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۹۱ طرحی را با عنوان «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» به مجلس پیشنهاد کرد که این طرح با بررسی‌های صورت‌گرفته به یک طرح ۵۵ ماده‌ای تبدیل شد. این طرح از اواخر مهر ۹۱ در دستور کار مجلس قرار گرفت و پیش‌نویس آن با هدف دستیابی به نرخ باروری ۲.۵ در رشد کمی جمعیت تا سال ۱۴۰۴ توأم با ارتقای کیفی جمعیت و تثبیت آن تا سال ۱۴۳۰، در خردادماه سال ۹۲ تقدیم مجلس شد تا به تصویب رسیده و اجرایی شود، اما روند تدوین این طرح پس از انتقادی که رهبر انقلاب و برخی کارشناسان جمعیتی به آن داشتند، تغییر کرد و پس از یک سال بررسی، طرحی تقدیم مجلس شد که ۱۲ میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که بار مالی بسیار سنگینی به حساب می‌آید و روند تصویب و اجرایی‌شدن آن را با چالش جدی مواجه می‌کند.
* تسهیلات طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده برای افزایش فرزندآوری
در طرح ازدواج و تعالی خانواده سن مناسب ازدواج برای پسران ۲۵-۲۰ سال و برای دختران ۲۲-۱۸ سال در نظر گرفته شده و قید شده است که تسهیلات و امتیازات در نظر گرفته‌شده برای ازدواج و فرزندآوری، تنها به جوانانی اختصاص پیدا می‌کند که در این رده سنی ازدواج کرده باشند. همچنین در ماده ۳۵ این طرح تسهیلاتی برای فرزند سوم و چهارم در نظر گرفته شده که طی آن دولت مکلف است برای فرزندان سوم که از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون به دنیا می‌آیند، دو برابر حق اولاد را به کارکنان پرداخت کند و به ازای هر یک از فرزندان چهارم به بعد، این مبلغ به ۳۰ درصد افزایش می‌یابد.
براساس یکی دیگر از بندهای این طرح، ساعت کار مادران دارای فرزند زیر ۵ سال حداکثر تا ۶۰ ساعت کاهش می‌یابد و مادران شاغل می‌توانند با حداقل ۱۰ سال سابقه کار بازنشسته شوند. همچنین، در صورت تصویب نهایی این طرح، دولت باید برای مهدکودک کودکان ۳ تا ۵ سال چهار دهک پایین جامعه، یارانه پرداخت کند و کلیه دستگاه‌ها نیز مکلف به تأمین مهدکودک برای کارکنان می‌شوند.
* چالش‌برانگیزترین بندهای طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده
جنجالی‌ترین و چالش‌برانگیزترین بندهای طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده به قوانین استخدامی برمی‌گردد که انتقادات زیادی را در پی داشت. در ماده ۹ این قانون آمده است: در کلیه بخش‌های دولتی و غیردولتی اولویت استخدام به ترتیب با مردان دارای فرزند و سپس زنان دارای فرزند است. به‌کارگیری یا استخدام افراد مجرد واجد شرایط در صورت عدم وجود متقاضیان متأهل واجد شرایط، بلامانع است.
همچنین در ماده ۱۰ این قانون اشاره شده: پنج سال پس از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون، جذب افراد مجرد به عضویت هیئت علمی در تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و غیردولتی و معلمان مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی، ممنوع است. تنها در صورت نبودن متقاضی متأهل واجد شرایط با تأیید بالاترین مقام دستگاه، جذب افراد مجرد بلامانع خواهد بود. در تبصره این ماده آمده است که افراد مجرد نخبه از شمولیت این ماده مستثنی هستند.
البته این مواد ضمن بررسی در کمیسیون‌های مربوطه در مجلس، توسط برخی نمایندگان و از جمله برخی اعضای فراکسیون زنان مورد انتقاد قرار گرفت.
طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده مدت‌ها منتظر بود تا به صحن علنی راه پیدا کند و از اوایل سال ۹۴ بررسی آن دوباره در دستور صحن علنی قرار گرفت که این اتفاق مدام به تعویق می‌افتاد تا این‌که بالاخره طلسم ورود این طرح به صحن علنی شکسته شد و نمایندگان مجلس در جلسه امروز خود با اکثریت آراء شامل ۱۴۴ رأی موافق، ۲۵ رأی مخالف و۶ رأی ممتنع طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده را تصویب کردند.
البته، بار مالی این طرح هنوز محل ابهام است؛ به‌طوری‌که محمدرضا باهنر، نایب‌رییس مجلس نیز که ریاست جلسه امروز را برعهده داشت، با اشاره به بار مالی این طرح از کمیسیون خواست کارگروهی تشکیل داده و موادی که دارای بار مالی هستند را بررسی کنند تا بار مالی یا برطرف و یا تأمین شود.
* اظهارات موافقان طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده
در جلسه امروز تعدادی از نمایندگان در مخالفت و موافقت با این طرح سخنانی ایراد کردند. احمد آریایی‌نژاد؛ نماینده مردم ملایر در موافقت با کلیات این طرح به طرح مباحثی کلی اکتفا کرد و گفت: باید با اندیشیدن تمهیداتی آمار طلاق را کاهش و آمار ازدواج را افزایش دهیم. با وضعیت فعلی کشور شاهد پیری در آینده خواهیم بود و وضعیت فعلی ما جواب‌گوی نسل آینده نیست.
حسن تامینی؛ نماینده مردم رشت نیز خواستار رأی مثبت نمایندگان به این طرح شد و عنوان کرد که رفع مشکلات مربوط به جمعیت و پرکردن خلأهای این بخش از جمله دستاوردهای این طرح خواهد بود. حجت‌الاسلام احمد سالک؛ نماینده مردم اصفهان از دیگر نمایندگانی بود که در موافقت با این طرح صحبت کرد و با اشاره به ضرورت توجه به تشکیل خانواده پایدار از لزوم توجه به تحکیم بنیان خانواده با آموزش و فرزندپروری، ارایه خدمات مشاوره‌ای، تقویت خدمات بهداشتی و درمانی و سلامت خانواده و همچنین رفتار صحیح سخن گفت.
او در رابطه با بار مالی طرح جمعیت اظهار داشت: جلسات مکرری با آقای نوبخت و دستگاه‌های مرتبط با این بخش داشتیم و بخش زیادی از بار مالی آن تأمین شده است.
* دلایل مخالفان طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده
عده‌ای از نمایندگان نیز مخالفت‌هایی با طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده داشتند و در این رابطه اظهاراتی را مطرح کردند. سید هادی حسینی؛ نماینده مردم قائم‌شهر در مخالفت با کلیات این طرح، از بار مالی آن سخن گفت. او همچنین اظهار داشت طرح جمعیت دارای نواقصی است که در صورت رفع آن‌ها می‌توان به بهبود اوضاع جمعیتی کشور امیدوار بود.
ایرج ندیمی؛ نماینده مردم لنگرود نیز بیان داشت: می‌شد این طرح را در یک کمیسیون مشترک ارزیابی کرد؛ زیرا بسیاری از مباحث مرتبط با این طرح شامل حوزه های گوناگون می‌شود. ما پیشتر در بحث تسهیل ازدواج قوانینی تصویب کردیم؛ یعنی بسیاری از مباحث مرتبط با این طرح در گذشته به تصویب رسیده است.
مهرداد بائوج لاهوتی؛ نماینده مردم لنگرود از دیگر نمایندگانی بود که در مخالفت با طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده صحبت کرد. او گفت: امروز نرخ رشد جمعیت در ایران براساس یک درصد متوسط جهانی است که بر این اساس شاهد افزایش جمعیت خواهیم بود. او به بخشی از نقطه‌ضعف‌های این طرح اشاره کرد و افزود: اگر این نقاط ضعف اصلاح نشود، این طرح ثمرات مثبتی نخواهد داشت.
* طرح جمعیت تبعیض‌های ناروایی در مورد زنان دارد
لاله افتخاری؛ نماینده مردم تهران هم نماینده‌ای بود که اخطاری را در خصوص طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده مطرح کرد. او گفت: هیچ‌یک از همکاران من و مردم با افزایش جمعیت و منویات رهبری مخالفت ندارند، اما من به عنوان نماینده‌ای که در همه جلسات کمیسیون فرهنگی در زمان بررسی این طرح حضور داشتم، می‌گویم خروجی این طرح منجر به کاهش جمعیت خواهد شد. در این طرح تبعیضات ناروایی در مورد زنان و اشتغالشان وجود دارد. بحث این‌که ژن نخبگی باشد، ابهام دارد. چه کسی باید توضیح دهد؟ همه این‌ها و بار مالی که دارد شدنی نیست.
او پیشنهاد داد نمایندگان مجلس به کلیات این طرح رأی دهند و بعد از ارجاع مجدد به کمیسیون، کلیات مباحث مالی آن بررسی شود که این پیشنهاد با تأیید باهنر؛ رییس جلسه مواجه شد.
* مغایرت برخی از مواد طرح جمعیت و تعالی خانواده با اصول قانون اساسی
افتخاری در گفت‌وگو با مهرخانه، در رابطه با برخی از مواد این طرح که مورد اعتراض او واقع شده بود، بیان داشت: چند مورد از مواد این طرح مخالف اصول قانون اساسی است. مثلاً اصل ۲۰ قانون اساسی در رابطه با بهره‌مندی زنان و مردان از حقوق برابر است، اما در برخی از مواد طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده این اصل نادیده گرفته شده است. این طرح در رابطه با اشتغال می‌گوید که اشتغال اول برای مردان متأهل و دارای فرزند و بعد مردان متأهل و بعد برای زنان متأهل دارای فرزند است و در آخر به دختران می‌رسد که این مسئله باعث می‌شود حتی امکان سر کار رفتن هم از دختران تحصیل‌کرده و فرهیخته ما سلب شود و اولویت به دیگران داده شود و حق دختران از دست می‌رود؛ درحالی‌که اشتغال برای دختران نیز نیاز است و باید از ظرفیت دختران استفاده کنیم.
نماینده مردم تهران در مجلس در رابطه با ماده‌ای از این طرح که مربوط به ژن نخبگی می‌شود، گفت: ابتدا باید بگوییم نخبه چه کسی است؟ آیا سطح تحصیلات ملاک نخبگی است؟ چه شاخص‌هایی برای نخبه‌بودن باید تعریف شود؟ در ۸ سال دفاع مقدس، شهدا نخبه‌ترین مردم بودند، اما پدر و مادر بسیاری از آن‌ها شاید سواد هم نداشتند و از روستایی آمده بودند و بعد فرمانده شدند.
* مشکلات فاصله‌گذاری بین دو فرزند در طرح جمعیت و تعالی خانواده
او خاطرنشان کرد: در بخش دیگری از طرح جمعیت به باروری مناسب و فاصله‌گذاری بین دو فرزند اشاره شده است که حداقل ۲.۵ و حداکثر ۵ سال باشد، اما این محدودیت گذاشتن مانع باروری‌های دیگر می‌شود. ممکن است فرزند فردی ۵ سال و یک ماه با فرزند دیگرش فاصله داشته باشد. در واقع، اگر فرزند یک روز زودتر یا دیرتر متولد شود، دیگر نمی‌تواند از امکانات حمایتی برخوردار گردد. این یک مانع است که هم برای خانواده و هم برای فرزند ایجاد استرس و ناراحتی می‌کند؛ زیرا فرزندی که در این فاصله تعیین‌شده به دنیا نیامده باشد، احساس می‌کند سربار است یا فرزندی که در این فاصله به دنیا آمده است، احساس سروری نسبت به فرزندان دیگر می‌کند. این در حالی است که دنیا این مباحث را رها کرده و نگفته فاصله دقیقاً چقدر باشد. در روسیه و بسیاری از کشورهای دیگر امکانات بسیار خوبی بدون این شروط داده می‌شود؛ چون این شروط سرعت‌گیر است و باعث می‌شود که مثلاً اگر کسی بخواهد فاصله بین دو فرزندش ۲ سال باشد، حتماً تأکید کند که ۲.۵ شود.
* در مورد برخی از مواد نیازی به قانون جدید نداریم
افتخاری با اشاره به مشکلات دیگر این طرح اظهار داشت: برخی از قوانین مثل قانون تسهیل ازدواج جوانان وجود دارند که قبلاً وضع شده‌اند و ما باید نظارت کنیم که دولت آن را خوب اجرا کند؛ نه این‌که دوباره همان را در قالب یک قانون جدید با بار مالی جدید بگنجانیم. بخشی از مواد موجود در این طرح را شورای عالی انقلاب فرهنگی قبلاً تصویب کرده است و نیاز به قانون‌گذاری جدید ندارد، بلکه اجرا و نظارت می‌خواهد و بار مالی هم ندارد.
* پیشنهاد تفکیک طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده
او افزود: با توجه به این‌که طرح جمعیت و تعالی خانواده سنگین شده و مغایرت‌هایی با برخی از اصول قانون اساسی دارد، بنده تذکر دادم و پیشنهاد دادم این طرح به کمیسیون برگردد و تفکیک شود. به این صورت که آن بخشی که هزینه کلان ندارد و مغایر با اصول قانون اساسی نیست و امکان اجرایی‌شدن دارد را در قالب طرحی در مجلس تصویب کنیم تا با سنگین‌شدن این طرح، همه آن‌ها زمین نخورد و هرچه زودتر تصویب شود، اما آن بخشی که بار مالی سنگینی دارد را دولت در قالب یک لایحه ارایه دهد.
