منشور روحانیت، اتمام حجت با سکولارها
سه شنبه ۵ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۵۱
کد مطلب: 409272
امام راحل در این پیام، آخرین توصیه‌ها و هشدارها را به نسل‌های آینده حوزه‌ها و روحانیت ابلاغ کرده و حاصل تجربیات طولانی و دشوار خود در برابر گرایش‌ها، لایه‌های انحرافی، وابسته، متحجر و مقدس‌نمای حوزه‌ها را در اختیار آنان قرار می‌دهند؛ در آن زمان هیچ تصور نمی‌شد که در فاصله صد روز پس از صدور این پیام، امام بزرگوار رحلت خواهد کرد و دشوارتر از آن پیشبینی این احتمال بود که یک ماه پس از صدور این پیام، قائم‌مقام رهبری نیز عزل شود.
درحقیقت حضرت امام(ره) برای پاسخ به شبهات جنگ، پیشگیری از وقوع آسیب‌های پیش‌بینی‌شده در انقلاب و اقدام به‌ظاهرتلخی که بعد از یک ماه از این پیام انجام می‌دهند؛ حفظ و سلامت آینده نظام و جهت‌گیریهای اصولی و انقلابی آن را تضمین می‌کنند؛ گرچه در همان زمان، انتشار این پیام بسیار مهم تلقی شد.
امام خمینی(ره) در این پیام به عنوان مصلح اجتماعی و بزرگترین مجتهد جامع الشرایط حوزه‌های علمیه در عرصه‌های مختلف عمل و نظر به مسائل مهمی اشاره کرده‌اند از جمله «جایگاه و نقش علمی و اجتماعی روحانیت، افشاء و طرد روحانیان وابسته و متحجر، توجه دادن طلاب و روحانیان به برخی از آسیب‌ها و چالش‌ها همچون پذیرفتن تز عدم دخالت روحانیان در سیاست و سرایت تفکر اهل جمود به طلاب جوان حوزه‌ها، نفوذ بیگانگان در جایگاه و در فرهنگ حوزه‌ها،فراموش‌کردن و غفلت از اهداف کلی و بلندمدت و محصورشدن در امکانات، توجه به نتیجه و عدول از تکلیف، عدم تاثیرپذیری از القائات روحانینماها و مقدسمآبها، عدم اعتماد به دشمنان اسلام، مخالفان و متخلفان نظام، عدم ساده‌اندیشی درباره جریان‌ها و اشخاص منحرف، عدم غفلت از نیازها و تحولات آینده، توجه به فقه پویا و عدم تخلف از اجتهاد جواهری» و مسائل مختلف دیگر که برای رشد و شکوفایی حوزه علمیه باید با عزم جدی عملیاتی و اجرایی شود.
با توجه به نقش روحانیت و جایگاه حوزه علمیه، حضرت امام خمینی(ره) در اسفند ۱۳۶۷ پیامی تاریخی را خطاب به طلاب، روحانیان و حوزه‌های علمیه صادر کردند که در همین زمینه گفت‌وگویی داریم با حجت الاسلام عبدالله فهیمی، استاد حوزه و دانشگاه قم و استاد جامعه المصطفی(ص) داشته‌ایم که تقدیم خوانندگان میشود.
* پیام تاریخی امام خمینی(ره) خطاب به طلاب، روحانیان و حوزه‌های علمیه حاوی چه نکاتی است و چرا امام در آن مقطع زمانی این پیام را ابلاغ کرده و به برخی از شبهات و مسائل اشاره کرده‌اند؟
حضرت امام خمینی(ره) سه الی چهار ماه قبل از رحلت شان، لازم دیدند این پیام را برای طلاب حوزه‌های علمیه صادر کنند و این پیام را تحت عنوان استراتژی نظام یا رسالت حوزه‌ها، منشور روحانیت نامیدند که شامل نکات مهمی است.
نکته نخست، نگاه امام نسبت به حوزه‌های علمیه و روحانیان است که امام با صلوات پیام خود را شروع می‌کنند به عنوان مثال می‌فرمایند «درود بر حاملان امانت وحی و رسالت، سلام بر حماسه‌سازان همیشه جاوید روحانیت؛ آنان که حلقه ذکر عارفان و دعای سحر مناجاتیان حوزه‌ها و روحانیت را درک کردند» که این جملات نشان دهنده عشق و علاقه خاص امام خمینی(ره) نسبت به فرزندانشان است و پندی که از مقدمه این پیام می‌گیریم، این است که فردی بخواهد روحانی و طلبه باشد، باید عشق و علاقه خاصی نسبت به کسوت خود داشته باشد و به عنوان شغل و کار به آن نگاه نکند.
نکته دوم که در چند قسمت این پیام آمده است، حمایت از محرومان توسط روحانیان است که اگر روحانی از محرومان جامعه جدا شود یا اگر در برابر آنها قرار بگیرد، گویا به طور کلی شرط اصلی روحانی بودن را از دست داده است بنابراین امام تأکید داشتند که روحانی هیچ وقت زیر بار سرمایه‌داران نرفته است و مخالف آنها بوده است، مردمی بودن خود را هرگز از دست نداده و زندگی ساده طلبگی خود را فراموش نکند و آن را ادامه دهد.
نکته سوم این که امام خمینی(ره) در توجیه برخی مواضع خود در مقابل طاغوت داشتند، فرمودند «مخالفت روحانیان با رادیو، تلویزیون و مظاهر دیگر فرهنگ غرب به این دلیل بوده است که جلوی نفوذ فرهنگ غرب گرفته شود.» همان‌‌گونه که الان مدل ساخت و سازها و ساختمان‌هایی با سبک غربی سبب ترویج فرهنگ بدون پوشش و عدم توجه به حجاب و برخی معاشرت‌ها در زندگی آپارتمانی باب شده است، از این رو مخالفت روحانیان، ریشه در مخالفت با فساد و فرهنگ غربی دارد و به معنای مخالفت پیشرفت نیست.
نکته دیگری که امام در این منشور به آن اشاره کردند، قید صفات برجسته روحانیت است که قناعت، شجاعت، صبر، زهد، طلب علم، عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ، احساس مسؤولیت در قبال محرومین جامعه، ذکاوت و دشمن شناسی از ویژگی‌های یک روحانی ممتاز است که در قسمت دیگری از این پیام، امام خمینی(ره) دو شیوه‌ای که دشمن به وسیله آن با روحانیت مقابله می‌کند، اشاره کردند.
شیوه نخست، ارعاب است، در آن زمان تا جایی که می‌توانستند به وسیله شکنجه و زندانی کردن؛ آن را عملی کردند، اما اکنون خطری که روحانیت را تهدید می‌کند، خطر توطئه، خدعه و طرح شعارهای انحرافی مثل جدایی دین از سیاست است که باید روحانیان به این مسائل توجه خاص داشته باشند.
* چه ارتباطی میان هشدارهای امام خمینی(ره) درباره جدایی دین از سیاست و بحث سکولاریسم دینی از سوی رهبر معظم انقلاب وجود دارد؟
امام خمینی(ره) در منشور روحانیت، خطر متحجران را گوشزد می‌کنند و این خطر را با هیچ خطر دیگری نمی‌توان مقایسه کرد چنان که در این پیام فرمودند «مشکلات ما قبل از انقلاب این بود که می‌گفتند شاه شیعه است و نباید مرگ بر شاه گفت یا می‌گفتند که قبل از ظهور امام زمان(عج) هیچ مبارزه‌ای به ثمر نمی‌رسد یا می‌گفتند شاه سایه خداست یا می‌گفتند روحانی خوب فردی است که کج راه برود و باب معاشرت با مردم را نفهمد؛ این موارد کجی‌ها و تحجرهایی بود که ما تلاش کردیم آنها را کنار بزنیم و هنوز هم همین خطر است اما دشمن حساب‌شده‌تر از قبل پیش می‌آید».
رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از سخنرانی‌های خود فرمودند «قبل از انقلاب ۶۰ درصد نیروی ما مقابل مقدس مآب‌ها صرف می‌شد که به آنها بفهمانیم که میشود مبارزه کرد نه این که بنشینم تا فساد زیاد شود و افکار حجتیه در جامعه رایج شود».
مطلب دیگری که امام خمینی(ره) به آن توجه داشتند، یادآوری رشادت‌ها و جانبازی روحانیان جوان است؛ شهادت‌ها و پیام‌های خون، گلوله‌های دشمن را خنثی کرد که این گلوله‌های دشمن حیله مقدسمآبها بود که آنها را نیز رسوا کرد و برخی افراد در کسوت روحانی سعی کردند در کسوت روحانی، حرکت، مبارزات و مدیریت طلاب جوان را در زمان جنگ زیر سؤال ببرند و طبق فرمایش امام خمینی(ره) شکست خوردگان دیروز، سیاست مداران امروز شده‌اند؛ و سعی کردند اتهاماتی را به روحانیان انقلابی و پیرو خط امام وارد کنند.
برخی افراد ترویج می‌کنند که سراغ کارهای مدیریتی، قضایی و اجرایی رفتن نوعی بی‌ارزشی و علامت درس نخواندن است که امام خمینی(ره) در این پیام خود به روحانیان یادآور میشوند که به این کارها باید به عنوان ارزش الهی و امر مقدسی نگاه شود و کسی که به ادعای دنبال اجتهاد رفتن، شانه از مسؤولیت خالی کند، دلخوش نباشد که به وظیفه خود عمل کرده است، زیرا اجتهاد باید جوابگوی مسائل و مشکلات روز باشد.
نکته دیگری که امام خمینی(ره) به عنوان وظیفه روحانی قلمداد می‌کنند، وظیفه عدالت جویی، مراقبت از افتادن به دست دشمن و متابعت از حق و عدالت است که در صفحه ۵ منشور روحانیت آمده است «همه ما باید تابع احکام دادگاه‌ها باشیم و اگر روزی به ما گفته شود که کج می‌روید، نباید به ما بربخورد و بتوانیم متابعت از حق و عدالت داشته باشیم، نه این که اگر آن به نفع ما نبود در مقابل آن موضع بگیریم؛ به اندازه‌ای که روحانیت و اسلام از این مقدس مآب‌ها و روحانینماها ضربه خورده است، هیچ قشر دیگری از آن ضربه نخورده است».
نکته بعدی این است که امام خمینی(ره) از عملکرد انقلاب در طول ۱۰ سال حمایت کردند و در مقابل سخنان هاشمی رفسنجانی که در نخستین نماز جمعه پس از پذیرش قطعنامه گفت که «ما اشتباه کردیم» امام خمینی(ره) فرمودند «ما به وظیفه خودمان عمل کردیم و لحظه‌ای نیز از آن غافل و نادم نیستیم؛ آنان که هنوز بر این باورند و تحلیل می‌کنند که باید در اصول، سیاست و دیپلماسی خود تجدید نظر نماییم و ما خامی کرده‌ایم و اشتباهات گذشته را نباید تکرار کنیم و شعارهای تند و جنگ، سبب بدبینی غرب و شرق نسبت به ما و انزوای کشور شده است و اگر ما واقع‌گرایانه عمل کنیم آنان با ما برخورد متقابل انسانی می‌کنند و احترام متقابل به ملت و اسلام و مسلمانان می‌گذارند، باید بدانند که دشمن سلمان رشدی را مطرح کرد و ما یک ذره نیز از عملکرد خود نادم و پشیمان نیستیم و معتقدیم که به وظیفه خود عمل کرده‌ایم».
امام خمینی(ره) در حمایت از عملکرد انقلاب فرمودند «نظام در شعارهای خود موفق بود، انقلاب را صادر کرد، شکستن ابر قدرت‌ها را به دنبال داشت، بیداری ملت‌های فلسطین، هند، افغانستان و پاکستان را به دنبال داشت و ما پشیمان نیستیم و موفقیت در شعارهای مرگ بر شاه، مرگ بر آمریکا و مرگ بر صدام نشانه موفقیت نظام است.
نکته دیگری که از پیام امام خمینی(ره) به روحانیان برداشت میشود؛ لزوم اعتماد به نفس برای روحانیان حوزه‌های عملیه است که در این بخش بار دیگر خطر مقدس مآب‌ها را در گرفتن پست‌های کلیدی متذکر شده‌اند و نقشه دشمن را در منحرف کردن مسیر انقلاب و اسلام یادآوری کرده‌اند و فرمودند «همه ما مدیون انقلاب هستیم و نباید طلبکار باشیم؛ تا من زنده‌ام نمی‌گذارم که انقلاب به دست لیبرال‌ها و منافقین از خدا بی‌خبر بیفتد» و ما باید ببینیم که چه کاری را برای انقلاب انجام داده‌ایم نه این که انقلاب چه کاری را برای ما انجام داده است.
آخرین مطلبی که امام خمینی(ره) تحت عنوان هشدار مطرح می‌کنند، نکات برجسته‌ای است که به طور مختصر بیان می‌کنم؛ نخست، ایشان تحجر روحانیت را بسیار خطرناک می‌دانند و در گام بعد مطرح کردن فقه سنتی و فقه پویا در مقابل یکدیگر را غلط دانسته و می‌فرمایند «جبهه درست کردن به هر نوعی کمر روحانیت را می‌شکند بلکه باید مباحثه‌های طلبگی باشد اما اختلاف نباشد؛ فقه سنتی جواهری باید در کنار توجه کردن به مسائل و مشکلات روز مردم باشد».
امام خمینی(ره) در بخش پایانی منشور روحانیت، وظیفه جامعه مدرسین و مدیران حوزه را یادآوری می‌کنند و می‌فرمایند «نگذارید طلاب زحمت کشیده و کتک خورده به انزوا کشیده شوند، جلساتی با آنها بگذارید و به آنها اهمیت داده و حرف آنها را بشنوید» و در جای دیگری فرمودند «حکومت نزد روحانی عالم و آگاه، اداره جامعه از مهد تا لحد است؛ یعنی باید به حکومت به عنوان امر مقدس نگاه کنند که همه ابعاد زندگی توجه داشته باشد و احکام آن باید از درون همین فقه جواهری بیرون آید؛ پاسخگویی اسلام به مسائل روز باعث بیداری مارهای خوش خط و خال شد؛ یعنی به فکر افتادند که این مطلب را خنثی کنند و دیدند که اسلام می‌تواند جامعه را به‌خوبی اداره کرده و پاسخگوی نیازهای مردم است».
* حوزه‌های علمیه تا چه اندازه توانسته است خود را با اندیشه‌های دقیق و ناب حضرت امام خمینی(ره) منطبق کرده و مطابق با این اندیشه‌ها حرکت کند و با توجه به منشور روحانیت، در حال حاضر حوزه علمیه با چه کمبودها و چالش‌هایی مواجه است؟
با دو نگاه در این زمینه می‌توان پاسخ داد، نخست این که حوزه در مقایسه با دانشگاه موفق بوده است یعنی در استفاده از نرم افزارها و سخت افزارها و به روز کردن درس‌ها و قابلیت دسترسی آسان آنها در اینترنت موفق بوده است همچنین پیشرفت‌هایی که در مرکز کامپیوتری نور شاهد بودیم و کتاب‌های حوزه که چند بار تجدید چاپ شده و به نحو مطلوب در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.
در کلاس‌های درس حوزه از امکانات جدید استفاده میشود، بسیاری از مؤسسات پژوهشی وابسته به حوزه که در عرصه‌هایی همچون قرآن، فلسفه، حقوق و روانشناسی به طور تخصصی در حال فعالیت هستند که بسیار دلگرم کننده است؛ چاپ کتاب مبسوط شیخ طوسی که آرزوی مرحوم آیت الله بروجردی بود؛ الان چاپ شده است و در کنگره‌هایی که برای مرحوم نراقی، کنگره مفید و شیخ انصاری برگزار شده، آثار آنها به شکل‌های جدید بازسازی و تحلیل شده است و همچنین از بیش از صد کشور دنیا، طلبه‌هایی هستند که در ایران تحصیل می‌کنند که همه این موارد از نقاط مثبت حوزه‌های علمیه بوده است.
در نگاه دوم، با توجه به توقعی که امام و رهبری از حوزه‌های علمیه داشتند، باید از خودمان مطالبه‌گری داشته باشیم که آیا به این خواسته‌ها عمل کرده‌ایم یا نه؟ به عنوان مثال اکنون سؤالاتی که به دستگاه‌های قضایی می‌آید، باید طلابی که متبحر در فقه و حقوق باشند بتوانند به این سؤالات پاسخ دهند زیرا همه آنها در قانون جواب داده نشده و نیازهای ما را برآورده نمی‌کند؛ از این رو در این زمینه‌ها حوزه نمی‌توان گفت حوزه موفق بوده است.
در امر تبلیغ روحانی، الان تبلیغ سنتی کم‌تر جواب می‌دهد و باید تجدید نظری راجع به تبلیغ در رسانه و شیوه‌های تبلیغ صورت بگیرید البته قدم‌هایی در این زمینه برداشته شده است که دفتر تبلیغات نمونه آن است اما اینها کافی نیست و دست‌های نیاز به سمت ایران و قم در زمینه تبلیغ، است؛ در خارج کشور باید نیروهای متخصص پاسخگوی سؤالات باشند که در این باره علما استقبال می‌کنند و مسائل مستحدثه در فقه مثل شبیه سازی و اهدای عضو از مسائلی است که جلوتر از ما حرکت می‌کند که باید نیروی طلاب پس از چهار سال به صورت تخصصی در این زمینه‌ها آموزش دیده و به کار گرفته شوند.
* با توجه به فرصتی که به برکت انقلاب اسلامی برای روحانیت به وجود آمده است آیا وجود برخی نقاط ضعف حکومت، دلیلی برای کنار کشیدن روحانیت و علما از حکومت وجود دارد؟
همان گونه که امام(ره) در منشور روحانیت فرمودند «این فرصتی که برای روحانیت به برکت انقلاب اسلامی به وجود آمده است، دیگر به این زودی‌ها حاصل نخواهد شد» رهبر معظم انقلاب نیز همین مطلب را فرموده‌اند که روحانی را به آخوند حکومتی و غیر حکومتی تقسیم می‌کنند و این نیز یکی از شگردهای جدایی دین از سیاست است، یعنی می‌خواهند به گونه‌ای روحانیان متعهد را خراب کنند و افراد خدعه‌گر و مکار، پست‌های حکومتی را به دست گیرند که این معضلی است، برای حل این مشکل باید آسیب شناسی و آسیب زدایی شود؛ باید بررسی شود که چرا برخی روحانیانی که در کارهای اجرایی وارد میشوند ناموفق هستند؟ و چه عواملی سبب میشود آنها در کارشان موفق نباشند و با تلخی کنار می‌روند.
در این زمینه قبل از ورود طلبه به کار اجرایی باید به او آموزش‌های لازم داده شود؛ به قول مرحوم آیت الله عمید زنجانی «تا یک طلبه خودش را نشان می‌دهد، بلافاصله او را در پستی قرار می‌دهیم و طلبه در نهایت افزون بر ماندن از کار علمی، از کار اجراییش نیز باز می‌ماند» بنابراین باید از قبل، توسط دستگاه اجرایی که طلبه را پذیرش می‌کند به او آموزش‌ها و اطلاعات لازم داده شود تا در کارش موفق‌تر باشد و به دام برخی شیاطین گرفتار نشود که با مطامع دنیایی آلوده شود.
* با تشکر از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید، در پایان اگر مطلبی باقی مانده است، بفرمایید؟
انشاء الله بتوانیم به رسالتی که امام خمینی(ره) برای حوزه‌های علمیه ترسیم کرده‌اند، عامل باشیم و آرزوی شادی روح پر فتوح امام(ره) را داریم.
