یادداشت ظریف در واشنگتن پست
حاضر به ارائه تضمین ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه هستهای ایران هستیم
جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۲۰:۳۱
کد مطلب: 364857
محمد جواد ظریف ادامه داد: گفتگوهای هسته ای بین ایران و ۱+۵ به مرحله ای حساس رسیده است. من به صورت منطقی مطمئن هستم که طی یک ماه باقی مانده، می توانیم به توافقی جامع دست یابیم که بر اساس آن غرب مطمئن می شود برنامه هسته ای ایران منحصرا صلح آمیز باقی می ماند.
تمام آنچه که مورد نیاز است یک برآورد هشیارانه از واقعیت های موجود و محاسبه جدی گزینه های دیگر است. توهمات در گذشته منجر به از دست دادن فرصت هایی شد و نباید دیگر اجازه داد که چشم انداز واقعی یک توافق تاریخی از بین برود.
زمانی که حسن روحانی، رئیس‌جمهور کنونی ایران، و من تیم مذاکرات هستهای ایران را تقریبا ۱۰ سال پیش، درست پیش از انتخاب محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق، هدایت می‌کردیم، پیشنهادی را به همتایان غربی‌مان ارائه کردم که شامل مجموعه‌ای از تمهیدات طراحی شده توسط دانشمندان مستقل، غیر ایرانی بود که تضمین‌هایی برای صلح‌آمیز ماندن دائمی برنامه هستهای ما ارائه می‌کرد.
با اینحال همتایان غربی ما به تحریک دولت بوش درخواست کردند که حداقل تا سال ۲۰۱۵ از غنی‌سازی اجتناب ورزیم و بدین تریتب شامل دستیابی به توافق از دست رفت. آنها تعامل سازنده ما را با ضعف اشباه گرفته و به فشار و تحریم‌ها روی آوردند تا امتیاز کسب کنند. این امر موجب تغییر در موضع ایران، ابتدا در صندوق‌های رأی انتخاب ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۰۵ و سپس در توسعه برنامه صلح‌آمیز ایران شد.
در حالی که به سال ۲۰۱۵ نزدیک می‌شویم، نتیجه زیاده‌خواهی گذشته و توسل دائم به تحریم‌ها مشخص‌تر می‌شود. در ۱۰ سال گذشته، ایران از ۲۰۰ سانتریفیوژ به سمت ۲۰ هزار سانتریفیوژ حرکت کرد، غنای اورانیوم را از ۳/۵ به ۲۰ درصد افزایش داد و رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک در کمتر از یک سال آتی مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.
هیچ کس نمی‌تواند ساعت را به عقب بازگرداند. قربانی‌ها داده شده است. توانمندی‌ها به صورت گسترده‌ای تغییر کرده‌اند. دانش و تخصص کسب شده‌اند. نمی‌توان بازگشت هیچ یک از این موارد را خواست و یا درباره آن مذاکره کرد.
امروز من و رئیس جمهور روحانی دوباره به میز مذاکرات برگشته ایم و تعهدمان بر تعامل سازنده تغییری نکرده است. ما حاضر به ارائه تضمین های مبنی بر ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه هستهای خود هستیم. تمهیدات پیشنهادی ما جدی است و تفاوتی واقعی ایجاد می کند. اما ما پیشرفت های تکنولوژیکی و یا دانشمندانمان را رها نخواهیم کرد که البته این کار خردمندانه و یا به نفع منع اشاعه نیز نیست.
در عرض ۱۰۰ روز از زمان انتصاب من به عنوان مذاکره کننده هستهای، اولین توافق هستهای در یک دهه با گروه ۱+۵ منعقد شده است. آژانس بین‌المللی انرژی هستهای تأیید کرده است که ما به تعهدات خودمان در توافق پایبند بوده‌ایم. علاوه بر این، همکاری کنونی ما با آژانس به عنوان بهترین همکاری در سال‌های اخیر شناخته شده است. ما آماده‌ایم که این مسیر را ادامه دهیم.
بسیار کوتاه‌نظرانه خواهد بود اگر توهمات بار دیگر پیشرفت به سوی یک دستاورد تاریخی را از مسیر خود منحرف کنند. هیچ زمانی بهتر از اکنون، زمانی که تمام طرفین چیزهای زیادی برای بدست آوردن دارند و قبل از این که پنجره‌های همکاری و منطق عملگرایانه بسته نشده، برای پایان دادن به بحران هستهای غیرضروری وجود ندارد.
یقینا می‌توان بهانه‌هایی یافت و توافقی که قادر است شکل منطقه ما را تغییر دهد، یافت. یکی از این بهانه‌ها افسانه "گریز هستهای" است. برای سالیان متمادی، افراد کم ولی قدرتمندی به صورتی غیرعقلانی این ایره را که ایران می‌تواند در عرض چند سال به مواد لازم برای ساخت بمب هستهای دست یابد، را تکرار کرده‌اند.
در حالی که دستیابی به توافقی واقعی بهترین گزینه برای غرب به منظور برطرف کردن چنین احتمالی است؛ آموزنده است که ارزش اسمی این هراس را در نظر بگیریم. اجازه دهید آن را در یک آزمون منطقی بررسی کنیم. اگر ایران در حالت بعیدی می خواست به سوی گریز حرکت کند، همه بازرسان آژانس باید از کشور اخراج می شدند. برنامه ایران سپس برای تولید سوخت سلاح هسته ای پیکربندی مجدد می شد و سپس این سوخت تبدیل با فلز می شد و به شکل لازم برای بمب در می آمد و چندین پروسه پیچیده دیگر را می پیمود. هیچ کدام از این قابلیت ها در ایران وجود ندارد و و بایستی از نقطه صفر شروع می شد. این روند چندین سال طول می کشد و نه چند ماه.
حتی زمانی که ایران فرصت این کار را داشت، به دنبال بمب نرفت. بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳، زمانی که روابط ایران با غرب و آژانس در نازلترین سطح خود بود، ایران از زمان، محدودیت‌های بین‌المللی کم، نظارت‌های نسبتا سهل و سانتریفیوژهای کافی بود تا به سمت بمب حرکت کند. علاوه بر این، ایران از پیش هزینه تحریم‌های گسترده و ناعادلانه‌ای را پرداخت کرده بود که از تحریم‌های اعمال شده بر کشورهای دارای بمب بسیار بیشتر بود.
علی‌رغم تمام این مسائل، ما یک گام نیز به سمت بمب هستهای حرکت نکردیم. ۱۶ نهاد امنیتی که گزارش "برآورد اطلاعات ملی آمریکا" را در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۸ نگاشتند با این امر موافق هستند.
کنایه‌آمیز که برخی در غرب تمام این مسائل را به نفع یک افسانه دوگانه خطرناک مبنی بر اینکه ایران برای دفاع از خود به یک بمب هستهای نیاز دارد و تنها چند ماه با ساخت یک بمب فاصله دارد، نادیده می‌انگارند. کنایه‌آمیزتر این خواهد بود که این توهم توافقی را که مطمئن‌ترین و امن‌ترین راه برای جلوگیری از اشاعه [هستهای] است را ویران سازد.
اکنون ما فرصت بی نظیری در مذاکرات با ۱+۵ برای اجرایی کردن اقدامات اعتمادساز بلند مدت داریم که در کنار بازرسی های گسترده و ترتیبات نظارتی مربوطه، بزرگترین تضمین را ارائه دهد که برنامه های هستهای ایران تا ابد و کاملا صلح‌آمیز باقی خواهد ماند. برای فایق آمدن بر موانع برای کسب این دستاورد تاریخی، باید به جلو نگاه کنیم، ولی در عین حال نباید از درس های گذشته غافل شویم. درک این نکته که چگونه توهمات، فرصت های زیادی را از بین برده‌اند حائز اهمیت است و اقدام برای خروج از این چرخه باطل ضروری است.
در حالی که به تقاطع تبدیل توافقنامه هستهای موقت به یک راه‌حل جامع نزدیک می‌شویم، از همتایان خود می‌خواهم که تمایل ما برای پرداختن به نگرانی‌ها درباره توانمندی‌های‌مان را با پذیرش درخواست‌های‌مان برای عزت، احترام و حقوق‌مان پاسخ گویند. بیش از هر چیز دیگری، از آنها می‌خواهم به توهمات اجازه ندهند که حرکت به سوی پایان بحران غیرضروری و گشایش افق‌های جدید را از مسیر خود منحرف سازند.
