شعر حافظ پشتوانه اسلامی و قرآنی دارد

به گزارش جهان به نقل از فارس، غلامحسین ابراهیمی دینانی، چهره ماندگار فلسفه ایران در روز دوم همایش حافظ و دوستی در حالی حضور یافت که همایش به اتمام رسیده بود و مردم علاقه مند شنیدن سخنان وی بودند.
دینانی در سخنرانی خود با موضوع «صدق دوستی حافظ» عنوان کرد: آنچه مردم از حافظ می‌شناسند یک کتاب شعر است حتی زندگی او خیلی روشن نیست اما کتابش همه جا هست و عارف و عامی در داخل و خارج کشور آن را دارند. کتاب او کتاب شعر است وی در زمره فلاسفه نیست البته عارف هست ولی فیلسوف نیست و در زمره شعراست، شعر او جاودانه است هر کس می‌تواند گمشده خود را در شعر حافظ پیدا کند.

*حافظ سهل ممتنع به زبان مردم سخن گفته است

وی در ادامه افزود: اگر یک جمله بخواهم درباره شعر حافظ بگویم این است که شعرش سهل ممتنع است حافظ آسان و روان اما در عین حال سخت و پیچیده است و این هنر حافظ است که به زبان مردم صحبت کرده اما فقط به یک زبان آن هم از انسان سخن گفته است.

*شعر حافظ انسان شناسی ابعاد روح انسان است

دینانی با بیان اینکه هیچ تعجب نکنید اگر بگویم در تألیفات بشری کتابی به عمق دیوان حافظ در زمینه انسان‌شناسی وجود نداشته باشد، افزود: شعر حافظ انسان شناسی است تمام ابعاد روحی انسان را مورد تأکید قرار داده است وی از منظر شهر و سفر سخن نگفته، البته شاید سفر نرفته و اگر هم رفته اهمیتی به مناظر نمی‌داده است، چرا که تفسیر جهان آسان است عالم در مقابل تفسیر انسان مقاومت نمی‌کند اما این انسان است که تفسیرش سخت است چرا که مقاومت می‌کند و به ادراک انسان تن نمی‌دهد.

وی با طرح این پرسش که از دوران سقراط، افلاطون و ابن سینا تعاریف مختلفی از انسان شده اما آیا این تعاریف درست است، خود پاسخ داد: خیر، انسان را نمی‌توان ساده تفسیر کرد اعماق او پیچ در پیچ است همه می‌گویند انسان به ذات اجتماعی است اما یک فیلسوفی گفته انسان اجتماعیِ غیراجتماعی است این همان تناقض بشری است.

*غایت تاریخ خودشناسی مورد تأکید لسان‌الغیب است

وی با بیان اینکه اشعار حافظ تک به تک حتی یک مصرعش قابل تفسیر و یک واژه دارای مطلب است، گفت: او تمام عمر به انسان فکر کرده است البته کارش تاریخی نیست ولی اگر بود هم تاریخ را انسان بوجود آورده است. غایت تاریخ این است که انسان خود را بشناسد حافظ بر این تأکید داشت.

*صدق، توکل و همت سه مفهوم مورد تأکید حافظ

دینانی در ادامه افزود: در این زوایای پر پیچ و خم انسان چند مطلب در نظر حافظ مهم بود نخست صدق، عدم ریا و صافی، دوم توکل و سوم همت. یک حکیمی می‌گوید که هر حیوانی همتش به اندازه قدرتش است اما انسان به اندازه همتش قدرت دارد پس همت جمع تمام نیروهاست که زیر سلطه درایت و عقل است جایی که بی عقلی باشد با همت بیگانگی است.

وی با بیان اینکه تنها انسان است که همت بلند دارد، تمرکز بر اساس آن تصمیم‌گیری می کند، افزود: حیوانات تصمیم نمی‌گیرند براساس غریزه کاری که باید انجام می‌دهند اما انسان کارهایش بی حساب است چرا که تنها موجودی است که می‌تواند تصمیم بگیرد و خود را بسازد. انسان در یک لحظه راه خود را تغییر می‌دهد و با این تصمیم جهان را تغییر میدهد.

*شعر حافظ پشتوانه اسلامی و قرآنی دارد

وی با تصریح اینکه حافظ بر همت، صدق و تصمیم تأکید دارد، یادآور شد: علاوه بر این شعر حافظ پشتوانه اسلام و قران دارد چرا که وی با قرآن و فرهنگ ایرانی مأنوس است.

دینانی غزل حافظ را غزل مُغانه دانست و افزود: ما مردم ایران خیلی راستگو بودیم. گفتار، پندار و کردار نیک داشتیم به امید خدا الان هم هستیم، این فرهنگ ایرانیان باستان بوده حافظ این پشتوانه را دارد و با قرآن هم بیش از هر کسی مأنوس است به همین دلیل بر صداقت تاکید دارد و اگر انسان‌ها هم صادق بودند همه چیز درست بود که البته این یک آرزو و مدینه فاضله است چرا که تمام مشکلات با دروغ و ریا پدید می‌آید.

*حافظ به طور مستقیم نصیحت نمی‌کند

وی با بیان اینکه انسان‌ها بالذات نه ولی غالباً ریاکارند اما خود را نشان نمی‌دهند، توضیح داد: انسان نقاب اندر نقاب است واژه personalism در انگلیسی به معنای نقاب است آیا یک انسان بی نقب وجود دارد؟ هرچه هم انسان ساده لوح باشد باز هم یک رگ زیرکی دارد حافظ تمام عمرش بر شناخت انسان تحقیق کرد. او خوبی و بدی، ظرافت‌ها و حقه‌های انسان را مورد توجه قرار داده البته به طور مستقیم نصیحت نمی‌کند همه نصیحت‌هایش غیرمستقیم است به این دلیل که انسان را با ذات خود آشنا میکند.

دینانی در ادامه توضیح داد: حافظ بر زوایای پنهان انسان تأکید می‌کند که بیدار و هوشیار شود او از اطرافیان، زندگی و اساتید خود کم گفته اما خودش بر نصیحت‌های غیرمستقیمش عمل کرده است. نیچه شخصی است که در زندگی به همه چیز بی اعتنا بود یک وقتی به دوستی گفتم من آلمانی بلد نیستم حرف‌های نیچه درباره حافظ را ترجمه کن، او گفته بود که ای حافظ بزرگ من سرتعظیم بر شعر تو فرو می‌آورم و چنین و چنان. با اینکه او از طریق ترجمه حافظ خوانده بود اگر فارسی خوانده بود و ظرافت شعر او را می‌فهمید دیوانه که بود دیوانه‌تر می شد.

*در تاریخ دروغ زیاد است/تاریخ را هم برای خواص نوشته‌اند

به گزارش فارس، وی با بیان اینکه حافظ انسان والایی است که ما به وجودش مفتخریم، افزود: البته شاعر زیاد داریم ولی کسی چون سعدی، حافظ و سنائی نمی‌شود و باز بین بقیه شعرای بزرگ حافظ چیز دیگری است. چراکه واقعاً در عالم ادب و شعر، عمق معنا، کلام و پیچیدگی بیان، ستاره است اما به همان اندازه ساده است.

چهره ماندگار فلسفه ایران با اشاره به اینکه حافظ انسان را با فراز و نشیب وصف کرده، اظهار داشت: آنچه برای او مهم است صدق و راستی است بحق اگر انسان‌ها وفادار بوده، ریاکار نبودند جامعه گلستان می‌شد. تاریخ با انسان آغاز میشود اما در تاریخ دروغ هم زیاد است چرا که غالباً آن را به نفع فاتحان و بزرگان می‌نویسند، بهرحال اگر انسان نبود تاریخ هم نبود نه جماد و نه حیوان تاریخ نمی‌شناسد.

*با ظهور انسان کامل خودمان را تمام و کمال می‌شناسیم

دینانی یادآور شد: پس این تاریخی است که نه آغاز و نه پایانش مشخص است البته تاریخ مدون مشخص است اما غیر مدون خیر . غایت تاریخ این است که انسان در این تاریخ خودش را بشناسد آنجایی که انسان تمام و کمال خود را بشناسد با ظهور انسان کمال اتفاق می‌افتد.

وی در پایان افزود: صداقت و راستی در اشعار حافظ یافت می‌شود او ضد ریاکاری است آن اندازه که حافظ به ریاکاران تاخته به هیچ چیز کاری ندارد از این به بعد اشعار او را طور دیگر بخوانیم، پیام نهایی حافظ در اشعارش صدق و مبارزه با ریاکاری است. اگر این صفت ناپسند در جامعه رخت ببندد، آن جامعه سعادتمند می‌شود.