حمایت‌روزانه یک میلیارددلار ازکشاورزی‌درخارج
سه شنبه ۹ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۰۸:۱۶
کد مطلب: 316779
محمد سعید نوری نائینی استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی است، در زمینههاى علمى و تحقیقاتى نظیر قیمت و تولید بهینه براى نفت خام اوپک، لزوم و امکان خودکفائى در غلات، اقتصاد گندم در ایران، اقتصاد تولید شکر در ایران، بررسى اقتصادى صنایع نساجى در ایران، تدریس دروس اقتصاد کشاورزى، برنامهریزى خطى ارزشیابى پروژه، حسابهاى ملى، ارزشیابى طرحهاى اقتصادى، دارد و ۷ نگارش و ترجمه به زبانهای خارجی و فارسی دارد.
یازده سال به عنوان سفیر و نماینده دائم کشور ایران در فائو بود و در سال های ۸۸ ـ ۱۳۸۴ برای دو دوره دو ساله بر اساس آرای کشورهای عضو به عنوان رئیس مستقل شورای فائو برگزیده شد. افزون بر این، همزمان با این مسئولیت به مدت سه سال ریاست کمیته کنفرانس برای پیگیری اصلاحات ساختاری مورد تأکید در برنامه ارزشیابی فائو را عهده دار شد.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو - FAO)، یکی از مهمترین ساختارهای بین المللی وابسته به سازمان ملل متحد است که مقر آن در ایتالیا و ساختمان آن اجاره‌ای با اجاره سالانه یک دلار است که این رقم هر سال پرداخت و سند آن صادر می‌شود.
با هم این گفت‌وگو را می‌خوانیم:
همواره می‌خواستیم کشاورزی محور توسعه باشد. ولی هیچ وقت این بحث عملیاتی نشده است؟ دلیل این کار چه بوده است؟ ضمن این که منابع کشور ما در مقایسه با کشورهایی که در حوزه کشاورزی توسعه یافته‌اند، کمتر نیست.
اقتصاد کشاورزی ما ضعیف است و در دانشگاه‌ها هم باید در این زمینه کار شود، باید درباره اقتصاد بینالملل یا ژئوپلیتیک کشاورزی در قرن ۲۱ صحبت کنیم، زیرا تفکراتی که الان وجود دارد، متمرکز بر تفکر قرن بیستم است. یعنی در دو سه دهه قبل کشاورزی یک ژئوپلیتیک خاصی داشته است، ولی از اولین دهه قرن بیست‌ویکم این کاملاً تغییر کرده است و یک واقعیت دیگری در دنیا وجود دارد که اگر آنها را نشاسیم، در داخل نمی‌توانیم تصمیم درست بگیریم ما حتماً نمی‌خواهیم به عنوان یک کشور ایزوله و منزوی تصمیماتی بگیریم که ندانیم در سایر کشورهای دنیا چه اتفاقی می‌افتد، برای صادرات محصولات کشاورزی که می‌خواهیم در آینده داشته باشیم، باید دنیا را بشناسیم و ببینیم که دنیا چه چیزی دارد که به ما بدهد و نیازمند چه چیزهایی است که ما برنامه‌ریزی کنیم و به آن بدهیم.
* بخش بینالمللی در حوزه کشاورزی ضعیف است
نوری نائینی گفت: بخش بینالمللی در حوزه کشاورزی بسیار ضعیف است، شاید توان کارشناسی کارشناسان ما نسبت به بقیه متفاوت نباشد و در برخی موارد خیلی هم جلوتر عمل می‌کنیم، ولی ارتباط بینالمللی نسبت به بسیاری دیگر ضعیف‌تر و کمتر است و باید تقویت شود و باید از بخش بینالملل شروع شود.
آیا پیاده‌سازی تجربه کشورهایی که در اقتصاد کشاورزی‌شان موفق عمل کرده‌اند، برای کشور ما هم می‌تواند مفید باشد؟
به نظر من اگر تجربه کشورهای دیگر را در کشورمان پیاده کنیم، بسیار ایده خوبی است، اما حقیقتی وجود دارد که هیچ کشوری نیست که کشاروزی‌اش به تنهایی پیشرفته شود. بنابراین اگر تعدادی از کشورهای باصطلاح E۷ (کشورهای نوظهور) در اقتصاد دنیا ظهور می‌کنند و اهمیت پیدا می‌کنند، مانند برزیل، چین، هند، اندونزی، ترکیه، شیلی، آفریقای جنوبی اینها کشورهایی هستند که در زمینه کشاورزی خوب کار کرده‌اند و بیشتر به این دلیل بوده است که از هم‌افزایی کشورهای دیگر هم استفاده کرده‌اند.
بنابراین استفاده از روش کشورهای دیگر لازم است اما کافی نیست.
چرا توجه به بخش کشاورزی مهم است؟
از سال ۲۰۰۷ میلادی که یک بحران غذا در جهان به وجود آمد، از آن موقع توجه کشورهای توسعه یافته به کشاورزی زیاد شد و بحران غذا خطر بالقوه محسوب شد.
روسیه به خاطر جلوگیری از خطر این موضوع صادرات این محصول را متوقف و از صدور محصولات کشاورزی جلوگیری کرد و کشورهای توسعه یافته دستور امنیت غذایی را در دستور کار قرار دادند که هیچ وقت در دستور کار نداشتند.
* بانک جهانی کشاورزی را در اولویت قرار داده است
بانک جهانی بعد از ۲۵ سال دوباره به بخش کشاورزی برگشت یعنی ۲۵ سال بود که سیاست‌های بانک جهانی این بود که کشاورزی یک بخش سوم است، یعنی اول خدمات و صنعت و بعد کشاورزی اما اکنون این موضوع برعکس شده است.
اکنون رئیس بانک جهانی معتقد است: توسعه کشاورزی برای توسعه جهان یک امر حیاتی است و بخش کشاورزی در دنیا در حال تبدیل شدن به بخش بسیار مهمی است.
* دوران غذای ارزان تمام شده است/افزایش قیمت دو دهه ادامه می‌یابد
نوری نایینی گفت: دیگر دوران غذای ارزان تمام شده است و حدود ۳۰ سال بود که منحنی قیمت‌های محصولات کشاورزی نزولی بود، ولی یکدفعه از سال ۲۰۰۷ یک سیر صعودی را شروع کرد و به ۲ برابر رسیده است و پیش‌بینی‌هایی هم که می‌کنند، تا دو دهه آینده این افزایش قیمت ادامه پیدا خواهد کرد.
* دنیا به سمت ناسیونالیزم غذایی می‌رود
باید افکارمان را به ژئوپولتیک غذا تغییر بدهیم و ببینیم که واقعیات چیست؟ در حالی که تا یک دهه گذشته خودکفایی یک امر معمولی بود، اکنون یک امر بسیار ضروری و مهم و استراتژیک محسوب می‌شود، دنیا به سمت یک ناسیونالیزم غذایی می‌رود و ما هم باید به این سمت برویم و یا اگر به این سمت نمی‌رویم، باید بدانیم که چه استراتژی دیگری داریم و یا چه استراتژی دیگری باید داشته باشیم.
بحثی که مطرح است، این است که صنعت محور توسعه ما باشد یا کشاورزی؟ و خیلی‌ها هم معتقدند که باید تأکید کنیم روی صنعت، به نظرشما کشاورزی این قابلیت را دارد که محور توسعه باشد؟
محور بودن کشاورزی یعنی چه؟ یعنی اینکه تمام محورهای ما وابسته به کشاورزی باشد؟ و هرچه داریم در کشاورزی سرمایه‌گذاری کنیم؟ و یا اینکه محوریت داشتن کشاورزی یعنی اولویت داشتن این حوزه است.
ما صنعت ،خدمات و کشاورزی داریم هر وقت بگوییم در باره یک بخش سرمایه‌گذاری کنیم و بقیه را به حال خود رها کنیم، قاعدتاً کار درستی نخواهد بود، یک سری منابع داریم و کارهایی می‌توانیم انجام دهیم تا منابع را در حوزه‌های مختلف اقتصادی کنیم.
هر کشوری بسته به منابع و محل جغرافیایی‌اش و سیاست‌های ملی یک راهی یافته است و نمی‌توان یک نسخه برای درمان همه کشورها پیچید.
* تمام کشورها موفق کشاورزی از مکانیزم بازار مشترک استفاده کردند
تمام کشورها موفق حوزه کشاورزی از یک مکانیزم مشترک بازار به موفقیت رسیدند و در همه این کشورها برنامه‌ریزی دولت دستوری نبوده و دولت عملاً یک نقش هدایتی را برعهده داشته است.
* کشاورزی کشور ما به دنبال سودآوری نبوده است
یک اشکالی که در کشاورزی داشتیم، این بود که به دنبال سودآوری نبودیم و بعضی اوقات کشاورزی برای معیشت کشاورز بوده است و به عنوان یک حرفه اقتصادی به آن نگاه نشده است، باید بیاییم بهره‌وری کشورمان را مقایسه کنیم و ببینیم کشورهای دیگر در چه حدی هستند.
برخی معتقدند حمایت از کشاورزی به هر نوعی باید ادامه داشته باشد، مثلاً سازمان همکاری اقتصادی دنیا میانگین حمایت از بخش کشاورزی را ۲۷ درصد در نظر گرفته است این رقم در ژاپن ۵۲ درصد و در کره جنوبی ۶۳ درصد است زیرا می‌گویند جنس کشاورزی متفاوت است و باید این حمایت باشد، اما در کشور ما بعد از هدفمندی یارانه‌ها حمایت دولتی از بخش کشاورزی کمتر شد!
اینکه بخش کشاورزی مورد حمایت دولت باشد کاملاً درست است و کشورهای oesd (عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) به طور متوسط روزانه یک میلیارد دلار به کشاورزی‌شان یارانه می‌دهند، و کشاورزی باید مورد حمایت بیشتری قرار بگیرد. چون در همه کشورهای دنیا حمایت از بخش کشاورزی وجود دارد.
همواره بین کشاورزی و صنعت یک رابطه مبادله داریم، که چقدر محصول کشاورزی باید بدهیم، تا یک تراکتور بخریم، این مبادله همیشه به ضرر کشاورزی بوده است، زمانی کشاورز با ۲ تن گندم می‌توانست یک تراکتور بخرد و الان به جایی رسیده که باید ۳۰ تن گندم بدهیم تا یک تراکتور بخریم، این موضوع به ضرر کشاورزی و به سود صنعت تلقی می‌شود و این نشان دهنده رشد صنعت نسبت به کشاورزی است.
قیمت محصولات کشاورزی در کشور چندان با قیمت‌های جهانی مطابقت ندارد، دلیل آن چیست؟
از نظر اقتصادی این دو موضوع کاملاً متفاوت است، هزینه‌های تولید بستگی به تکنولوژی دارد و قیمت محصول بستگی به بازار دارد، در بعضی محصولات مانند گوشت و لبنیات که فسادپذیر هستند، ارتباط تنگاتنگ آن با بازارهای بینالمللی مشکل به نظر می‌رسد و بستگی دارد به سطح پیشرفت تکنولوژی و الان واردات ما در ذرت دامی از بازارهای بینالمللی است و اگر بخواهیم این محصولات و دام را به قیمت بینالمللی در اختیار کشاورزان داخلی قرار بدهیم، کشاورز باید اجازه داشته باشد تا محصولاتش به قیمت بینالمللی عرضه شود.
بنابراین اگر ما یک طرف را کنترل و طرف دیگر را کنترل نکنیم، زوری است که به زارعان می‌گوییم و مالیاتی است که از آنها به نفع مصرف‌کنندگان می‌گیریم که یکی از بدترین سیاست‌‌ها است.
در دنیا جایی مانند صندوق بینالمللی پول است که نرخ رشد را در تک‌تک کشورها محاسبه می‌کند، بخش کشاورزی هم‌چنین جایی دارد؟ چرا در بحث آمار به ویژه د‌در بخش کشاورزی خوب عمل نکردیم.
مرکز آمار ایران به این دلیل ایجاد شد که یک جایی باشد که آمارهایش ملاک باشد، یا مثلاً وزارت جهاد کشاورزی نگوید که من این قدر تولید کردم و وزارت بازرگانی آن را رد کند، مرکز آمار باید هر سال سرشماری کند و بعد نمونه‌گیری کند و آمارش را بدهد ، اما این آمار را هم کسی قبول ندارد.
بانک مرکزی در آمار مصرفی نمونه‌گیری می‌کرد و آن هم آمارهایش مورد اتکا نیست و خیلی‌ها آن را قبول ندارند، یعنی ما دچار یک آشفتگی آماری شده‌ایم.
