نگاهی به فیلم «دهلیز» اثر بهروز شعیبی
دوشنبه ۴ شهريور ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۰۸
کد مطلب: 308786
«دهلیز» فیلم سالمی است و این سلامت، وقتی با گره اصلی فیلم همراه می شود، ارزش مضاعفی پیدا می کند.
مضمون ملتهب و حساس و خطیر فیلم یعنی قصاص آنچنان دستمایه فیلم قرارگرفته که نه از آن بوی مقاومت و مقابله با آموزه ها و احکام دینی برمی آید و نه سیاه نمایی به نظر می رسد، بلکه یک زمینه اجتماعی با فضایی عاطفی در هم تنیده و نتیجه اش فیلمی می شود پاک و مومنانه که در جهت طرح درست و اصولی و دغدغه مند یک موضوع اجتماعی و انسانی است.
به دست آوردن و حرکت کردن در چنین فضایی می تواند و باید سرلوحه ای شود برای کارگردان های اجتماعی کار ما تا به خطرات و آسیب های متداول این حوزه فرونغلتند.
خیلی از فیلم های به اصطلاح اجتماعی سینمای ما در طول سال های اخیر اساسا از اجتماعی بودن، سیاه نمایی یا شائبه مقابله با احکام دینی مثل قصاص و... نصیبشان شده و این یا به دلیل کج فهمی است یا به خاطر اشتباه در نوع و شیوه طرح موضوع، البته اگر از گزینه غرض‌ورزی را صرف نظر کنیم.
فیلم هایی بوده اند درباره قصاص یا هر حکم دینی دیگری که تا مرز مقابله و انکار حکمی از احکام دین پیش رفته اند و هم فضای سینما را آلوده اند و هم حساسیت های متدینین را برانگیخته اند و هم هیچ بهره درستی نصیب سینما و خودشان و مردم نکرده اند، جز جنجال و فروش غیرواقعی و کاذب ناشی از شائبه توقیف و... و چیزهایی از این دست. و نتیجه هم شده است فاصله گیری و شکاف بیش از پیش میان سینما و اهل دین. اما در «دهلیز» ما به هیچ وجه با چنین رویکرد و فضا و تبعاتی روبه رو نیستیم.
فیلم در منظومه ای از دغدغه و عاطفه اجتماعی و خانوادگی و با قصد طرح درست یک موضوع و تنبه و توجه دادن آحاد جامعه به آن، داستانش را با آرامی و لطافت تعریف می کند و شخصیت ها را به درستی معرفی. اساسا نوع مواجهه فیلم با مضمونش چه در لحن و نرم افزار و چه در ساختار و سخت افزار، همپوشانی و مطابقت دارد. لحن لطیف و فضای شریفی که بر فیلم حاکم است منبعث از همین موقعیت است.
«دهلیز» چه در ریتم و روایتش و چه در شخصیت پردازی و درامش، فیلم پخته و آرام و در عین حال ملتهب و سختی به نظر می رسد که قوت و دقت کارگردانی و فیلمنامه درست و بازی های روان و به اندازه اش، کمک کرده تا این مجموعه منتظم و سخت، به درستی و اصالت، کنار هم گردآمده و حرکت درخور و خوش نتیجه ای را دنبال کنند.
همه شخصیت های فیلم چه اعضای خانواده کوچک مرد دربند مانده، چه اهالی واسطه رضایت‌دهی اولیای دم و چه خانواده مقتول و به خصوص مادرش، با همه کم و بیش حضور نقششان در فیلم، توانسته اند به اندازه و بجا به ایفای نقش پرداخته و مخاطب را درست و اصولی با درام و روایت همراه کنند.
این همه در حالی است که ما در فیلم «دهلیز» شاهد چند وجه شاخص و خاص هم هستیم در حوزه های مختلف. اولین تجربه کارگردانی فیلم بلند سینمایی برای بهروز شعیبی، اولین نقش آفرینی جدی و تلخ و ملتهب رضا عطاران در نقشی سخت، و البته شاید بتوان گفت اولین نمونه از فیلم هایی که در ادعای اجتماعی بودن شان صادقند و آن گونه به موضوع حساسشان نزدیک شده اند که هم بتوان از مرز باریک و خط برنده سیاه نمایی و زیر سوال بردن حکم دینی برحذر ماند و از این وادی به سلامت عبور کرد و هم فیلمی قابل دفاع خاصه از منظر ساختار و رعایت موازین سینمایی و عناصر بصری تحویل مخاطب داد.
نوع نزدیک شدن فیلم ساز به موضوع اصلی یعنی کسب رضایت خانواده مقتول برای رهایی شوهر دربند مانده اش و نجات یک خانواده کوچک از فروپاشی روحی، نه از جنس فیلمفارسی های مد روز با ادا و اطوارهای شبه هندی است و نه از جنس سیاه نمایی های مغرضانه یا ناشیانه.
نه در چیزی افراط می کند و نه از واقعیتی فرار. نه به تهییج بی دلیل و افراطی عواطف بیننده تکیه می کند و نه از بار عاطفی فیلم و داستانش چیزی کم می گذارد. همه عوامل و عناصر لازم برای چنین میزانسنی را هم به اندازه و درست و بجا در داستان و روایت اش تدارک می بیند و همه اینها یعنی یک فیلم خوب، پاک و اجتماعی دغدغه مند که می تواند به سلامت و درستی به حساس ترین مرزهای دینی و اجتماعی نزدیک شود و مهم ترین سوالات را طرح کند و ضروری ترین و خطیرترین تلنگرها را به جامعه بزند، اما نه کم فروشی کند و نه فضای کاذب بسازد و نه به هیچ کس و هیچ جا باج بدهد، چه مخاطب، چه جشنواره های خارجی و چه دیگران.
چنین امتیازاتی برای یک فیلم اول از کارگردانی که برای کارش زحمت و تجربه ای ارزشمند هم اندوخته، براستی قابل ستایش است. دهلیز اثری شرافتمند و جدی و مومنانه در سینمای اجتماعی سال های اخیر ایران است که توانسته با یک سینماورزی درست و خوب، به منظری نو از یکی از خطیرترین و تلخ ترین مواقف اجتماعی و موقعیت های انسانی نگاه کند و سینما و مردم ما و بخصوص خود فیلمساز باید قدر این نگاه را بدانند و آن را تبدیل کنند به الگویی قابل دفاع و تجویز برای سینمای ایران و اهالیش.
گفتیم که دهلیز فیلم سالمی است و این سلامت، وقتی با گره اصلی فیلم همراه می شود، ارزش مضاعفی پیدا می کند. و نیز اینکه مضمون ملتهب و حساس و خطیر فیلم یعنی قصاص آنچنان دستمایه فیلم قرارگرفته که نه از آن بوی مقاومت و مقابله با آموزه‌ها و احکام دینی برمی آید و نه سیاه نمایی به نظر می‌رسد، بلکه یک زمینه اجتماعی با فضایی عاطفی در هم تنیده و نتیجه اش فیلمی می شود پاک و مومنانه که در جهت طرح درست و اصولی و دغدغه مند یک موضوع اجتماعی و انسانی است.
آقای بهروز شعیبی! به خاطر همه این تلاش‌های مجاهدت آمیز و مومنانه تان، خسته نباشید!
سلمانی
۱۳
چرا می فرمایید فیلمی سالم است؟ فیلم را ندیدم و پول به مبلغین علیه احکام اسلام نمی دهم زیر تیغ 2 را هم این آقا قرار است بسازد یادتان هست در قسمت اول بازیگران با چه کینه ای اصرار داشتند کلیه ی قصاص را با دندان قروچه! بر زبان ببرند؟.. رفقا خوابیم؟ سرمستیم؟ یک دفعه دو فیلم هم زمان اکران می شود با مضمون تمسخر و نفرت افزایی از این پدیده و حکم حیات بخش خداوند برای جامعه بشری و رحمت مطلق برای شخص محکوم به آن (هر سمّی راهی برای دفع از بدن دارد و همچنین ایت این گناه که آثام و آثارش با دفع جان از بدن به در می رود) مرگ برای همه هست اما با چه کوله باری مهم است مرگ فی نفسه حق است و حاکم و صاحب جان فقط اوست. حال او اینگونه برای بنده اش پسندیده است تا از لهیب آتش ابد دوزخ او را برهاند ).
