نگاهی به فیلم سینمایی «50کیلو آلبالو» ساخته مانی حقیقی
آلبالوهایی که در هوای آزاد فاسد خواهند شد!/ مانی حقیقی و هنجارشکن ترین فیلم چند سال اخیر سینما
دوشنبه ۱۳ ارديبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۵۷
کد مطلب: 488660
***
مانی حقیقی به دلیل پیشینه خانوادگی خود، و انتساب به خانواده ی گلستان ( ابراهیم، کاوه و لیلی، که از معتبرترین چهره ها نزد جریان روشنفکری کشور محسوب می شوند) از محبوبیت بالایی در میان سینماگران ایرانی برخوردار است. این محبوبیت بر خلاف قاعده و اصول طبیعی و بدیهی، نه از ساخته ها و مخلوقات سینمایی وی ( که اساساً چندان پرتعداد نیستند و کارنامه ی کم باری را برای او رقم زده اند) که ناشی از همین نسب خانوادگی است.
شاهد مثال این موضوع، حضور پررنگ چند تن از مهمترین بازیگران سینمای ایران در اولین فیلم سینمایی او در سال 82 است. از سوی دیگر، وجهه و چهره ی کاملاً روشنفکرانه و انتلکتوئل حقیقی، باعث شده است که در مسیری مضحک و ناشی از مفهوم مشهور « جو زدگی » نزد مخاطبین هنر کشور، هر گونه خروجی هنری او در میان مخاطبین و صاحب نظران مورد تایید نسبی قرار بگیرد. این اتفاق در نگاهی کلی، در واقع با عبارت به ظاهر ابلهانه " این که حرف بد نمی زنه و هر چی میگه درسته " شروع و در نهایت به سرازیر شدن معمول سیر نظرات مثبت به آثار او منجر می گردد. واکنش ها در قبال ساخته و اکران شدن 50 کیلو آلبالو، در واقع امتداد همین نگاه است و حالا با موقعیتی مواجه هستیم که فیلمی روانه پرده شده که در صورت ساخته شدن توسط هر فرد دیگری، اثری مبتذل، تو خالی و احمقانه ارزیابی می شد اما حالا و در شرایط فعلی، در نمودی خنده آور برای ساخته شدن این فیلم انواع و اقسام گفتگوها و تحلیل ها در قبال فیلم صورت می گیرد که باز هم ناشی از نگاه "تعریف از یک آدم حسابی روشنفکر به هر قیمتی " از سوی اذهان بیمار جریان روشنفکری است. اما حقیقت آنست که 50 کیلو آلبالو حتی در سطوح ابتدایی تکنیکی و فرمی هم، فیلمی به شدت ضعیف، فاقد داستان قابل اعتنا و سرشار از موقعیت های پوچ و بی معناست. در چنین شرایطی، مواضع مثبت گروهی از روشنفکران نسبت به فیلم قصد دارد تا چنین القا کند که این اثر تلاش می کند تا از جدی انگاری های مرسوم از جهان کلیشه زدایی کرده و فضایی مفرح و جنون آمیز خلق کند، حال آنکه باید پرسید چرا در موارد قبلی ساخت آثار مفرح در سینمای ایران، کسی از این گزاره سخنی به میان نمی آورد و همچنین اگر جریان روشنفکری تا این حد مایل به فرح انگیزی برای مخاطب است، پس چرا همواره دست به دامان آثار اجتماعی تلخ معمول سینمای ایران است؟
فارغ از وجوه تکنیکی غیر قابل توجه و اعتنای فیلم، هنجارشکنی های محتوایی یکی دیگر از شاخصه های اثر محسوب می شود. مسئله ای که بیش از هر چیز، ناشی از جهان زیسته ی فیلمساز است. همانطور که کارگردان هرگز تلاشی در جهت انکار این موضوع نداشته است، زیست جهان او نه تنها ربط و نسبتی با زندگی متعارف ایرانی با حدود و مرزهای شرعی و عرفی ندارد، بلکه وی با تلاش برای نقد و استهزای این حدود، سعی می کند تا گامی در جهت انتشار عقاید و افکار خود بردارد. به همین دلیل است که نه تنها فیلم اساساً هیچ ارتباطی با زیست متعارف ایرانی ندارد، بلکه به طور آگاهانه، اغراق آمیزترین موقعیت ها را برای هرچه بیشتر غریبه نشان دادن فیلم با این جهان متعارف خلق می کند. فیلم از نمایش پوشش هایی خارج از محدوده ی معمول پوشش در سینمای ایران به تن بازیگران ابایی ندارد، با گذر از مرحله ی " کنش ها و دیالوگ های جنسی پنهان"، آشکارانه ترین شوخی های جنسی را به نمایش می گذارد، به تمسخر عبارات و قوانین شرعی مربوط به ازدواج و عقد محرمیت دست می زند، یکی از شهوانی ترین سکانس‌های تاریخ سینمای ایران را در فصل مربوط به میدان مین خلق می کند، و در نهایت حتی کوچکترین اشاره ی مفهوم و روشنی را در خود جای نمی دهد که بتوان با قاطعیت حکم داد که این فیلم در ایران ساخته شده است. در واقع اگر بازیگران زن این فیلم حجاب نداشتند – که البته در شرایط فعلی هم نمی توان چندان از حجاب داشتن آنها صحبت کرد – فیلم می توانست به هر زبانی دوبله شده و با تغییر چند دیالوگ و چند سکانس کوچک، در هر کشور دیگری ساخته شود. حال سوال اینجاست که روشنفکر قصه ما، چطور حاضر می شود تا به وجهه و چهره ی ساخته شده از خود این چنین پشت پا زده و پس از ترجمه ی انواع و اقسام کتب فلسفی و تشریح مباحث مربوط به پست مدرنیسم، حالا پشت دوربین فیلمی برود که تا مغز استخوان جنسی، مبتذل و مستهجن است و در سطح کیفی شوخی های سخیف ترین صفحات موجود در شبکه های مجازی باقی می ماند.
***
البته بدیهی و طبیعی است که نباید توقع داشت منتقدین و سینماگران جریان اصلی، نسبت به این وجوه محتوایی اثر انتقادی وارد نمایند. اما آنچه مورد انتظار است، واکنش آنها در قبال ابعاد فرمی اثر است، که زیر نام مانی حقیقی به قراموشی سپرده می شود. در چنین شرایطی هیچ کس از مواردی مثل بازی طبق معمول مشمئز کننده ی پژمان جمشیدی صحبتی نمی کند ( چه کسی به این فوتبالیست سابق گفته است که استعدادی برای بازیگری دارد و چرا یکبار فیلم های قبلی خود را تماشا نمی کند ؟ ) ، هیچ کس از شخصیت غریب و مالیخولیایی اروشا ( آزاده صمدی ) در فیلم انتقادی نمی کند و در مورد نسبت حضور او در چنین فیلم به ظاهر واقع گرا و واقع نمایی سوالی نمی پرسد، هیچ کس در مورد پایان لنگ در هوا و بی معنا و بی سر و ته فیلم چیزی نمی نویسد، و در نهایت هیچ کس از خود نمی پرسد که چطور در سینمای ایران یک کارگردان می تواند با ساخت چنین فیلمی، به ریش همه ی مخاطبین سینما بخندد و نه تنها واکنشی در قبال کار خود نبیند، بلکه کماکان در زمره روشنفکران دسته بندی شود.
