سیره بزرگان دین در مواجه با کودکان
تکریم شخصیت کودکان و نوجوانان، از تحسین و تشویق تا عدم افراط و تفریط در آموزش دینی
سه شنبه ۱ اسفند ۱۳۹۱ ساعت ۰۰:۰۰
کد مطلب: 272805
تشویق و تحسین
امام خمینی رحمه الله درباره شیوه های مطلوب تربیتی، به استفاده از ابزار تشویق و تحسین در مسائل عبادی و دینی معتقد بود و آنها را مناسبت ترین راه ایجاد انگیزه برای پرداختن به امور دینی می دانست. امام خمینی رحمه الله در استفاده از راهکار تربیتی تشویق، به گونه های زیر عمل می کرد: تشویق زبانی، خرید یک هدیه کوچک، نوازش کردن و بوسیدن فرزندان یا نوه های خود و دیگر اقدام ها. یکی از نوه های امام رحمه الله چنین نقل می کند: من هر موقع پیش امام می رفتم، مرا تشویق به نماز می کرد. یادم می آید که وقتی ۵ ساله بودم، وارد اتاق آقا شدم، دیدم دارد نماز می خواند، من هم پشت سر ایشان نماز خواندم. پس از نماز، امام چند کتاب به من جایزه دادند.
پرهیز از افراط و تفریط در آموزش های دینی
از جمله نکته های مهمی که امام عزیز در زمینه پرورش حس مذهبی کودکان و نوجوانان به آن تأکید می فرمود، مخالفت ایشان با افراط و تفریط در آموزش مسائل دینی به کودکان بود. ایشان معتقد بود که باید آموزه های دینی را به بهترین صورت و آسان ترین راه برای آنان جلوه داد و شوق آنان را به انجام دادن آنها برانگیخت. دختر امام رحمه الله درخاطره ای چنین نقل می کند:
همسرم عادت داشت صبح ها دخترم را برای نماز بیدار کند. وقتی امام این موضوع را فهمید، فرمود: چهره شیرین اسلام را به کام بچه تلخ نکن.
تکریم شخصیت کودکان و نوجوانان
از جمله روش های تربیتی که امام رحمه الله در رفتار با فرزندان خود به کار می برد، دادن آزادی و حق انتخاب به آنها بود که با این عمل، موجب پیدایش عزت نفس و شکوفایی استعدادها و شایستگی فرزندانش می شد. دختر ایشان، در این زمینه چنین نقل می کند:
امام در دوران بچگی [ما] آزادی مطلق به ما می دادند و به هیچ یک از کارهای ما کاری نداشتند. اما در دورانی که ما به سن بلوغ می رسیدیم و بزرگ تر می شدیم، ایشان بر بعضی مسائل ما نظارت داشتند.
علامه طباطبایی
درباره روش رفتاری و تربیتی علامه طباطبایی، دختر ایشان چنین می گوید:
با بچه ها بسیار صمیمی بودند. گاهی ساعات بسیاری از وقت گران بهای خود را صرف شنیدن حرف های ما یا آموختن نقاشی به ما و سرمشق دادن برای تکالیف مان می کردند.
میرزای شیرازی
درمورد این عالم بزرگوار، چنین بیان کرده اند: هرگز فرزندانش را و حتی بچه های کوچک را صدا نمی زد، مگر اینکه قبل یا بعد از اسم آنها کلمه آقا یا خانم را می افزود. هنگامی که فرزندانش به اتاق او وارد می شدند، به احترام آنان از جای خود بلند می شد یا می ایستاد، حتی در مورد فرزند ۷ و ۸ ساله اش نیز چنین بود.
دادن حق انتخاب و آزادی به کودکان
یکی از نزدیکان آیت اللّه صالحی مازندرانی می گوید:
هیچ گاه آقا نظراتش را بر اعضای خانوده تحمیل نمی کرد و آنها را در انتخاب و گزینش کارهای مختلف، تحصیل، تدریس، شغل، سفر و... آزاد می گذاشت و همیشه می فرمود: بین من و فرزندانم رابطه پدری و فرزندی وجود ندارد، بلکه مثل دو دوست با یکدیگر رفتار می کنیم.
همچنین، با نوه ها و فرزندانش بسیار مهربان بود و آنان را تشویق به درس خواندن می کرد. وقتی نوه ها کارنامه های خود را می گرفتند، قبل از نشان دادن آن به پدر و مادرشان، به آقا نشان می دادند. یکی از نوه های ایشان می گوید: وقتی کارنامه را از مدرسه می گرفتم، اول از همه پیش آقا می بردم، ایشان لبخندی می زد و آفرین می گفت و مرا تشویق می کرد.
شهید مطهری
در مورد چگونگی شیوه های تربیتی شهید مطهری در قبال فرزندانش، از ایشان سخنان بسیاری نقل شده است، از جمله اینکه یکی از فرزندانش می گوید:
پدرم همان طور که در کارهای روزمره به طور منطقی و عادلانه رفتار می کرد، در خانه نیز همین طور بود. وی در کارهایی که ما ملزم به اجرای آن بودیم، هیچ گاه پای اجبار و زور را به میان نمی کشید. درباره یک مسئله به ما آگاهی می داد و فواید و احتمالاً مضرات آن را بیان می کرد، آن گاه ما را در انتخاب، انجام یا انجام ندادن آن کار آزاد می گذاشت... از نظر درس با من این طور بود که اگر من اشکالی از درس هایم داشتم، من را راهنمایی می کرد... پدرم درباره مطالعه ما حساس بود و می گفت: انسان با مطالعه صحیح می تواند آینده روشنی داشته باشد و بدون مطالعه، همچون درخت بی ثمر است.
درباره اهمیت دادن و ارزش گذاری این استاد بزرگوار به فرزندان خود، یکی از فرزندان وی چنین نقل می کند:
بعد از شهادت ایشان وقتی نوشته های وی را می گشتیم، دیدیم که به هر کدام از فرزندانش دفترچه ای اختصاص داده است که در آن از نوشته ها و نقاشی های آنها نمونه هایی را نگهداری می کرد. این موضوع، نظم و ارزشی را که او برای فرزندانش قائل بود، نشان می دهد.
راهکارهای امام برای پرهیز از تنبیه کودکان
دختر گرامی امام می گوید:
... یادم می آیدکه یک روز در ایام کودکی به حرف مادرم گوش نکردم وکاری را که مادرم مخالف انجام آن بود، کردم. پدرم خیلی ناراحت شد و به قصد تنبیه من از جابرخواست، ولی به بهانه های مختلف به من فرصت داد که فرار کنم. همیشه همین طور بود، خودش را به کاری مشغول می کرد، مثل: بالا زدن آستین ها، دنبال وسیله تنبیه گشتن و... تا بچه ها فرصت کنند و بگریزند، ولی به خاطر عمل خود متنبه شوند... .
منبع: پایگاه حوزه
