خرید زمان به وقت پاریس/ برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ضروری است
يکشنبه ۱۰ شهريور ۱۳۹۸ ساعت ۰۹:۴۱
کد مطلب: 699610
به گزارش جهان نيوز، روزنامه فرهیختگان در گزارشی نوشت: از 16 تیرماه تا به‌امروز که این گزارش به رشته تحریر درآمده، اروپایی‌ها به‌صورت جدی‌تری نمایش یک‌سال گذشته خود را تکرار کرده‌اند و نشان داده‌اند می‌خواهند موثر واقع شده و تحرک قابل‌توجهی برای جلوگیری از فروریختن برجام داشته باشند؛ در مردادماه دوبار کمیسیون مشترک برجام را تشکیل داده‌اند و محمدجواد ظریف را چندبار برای گفت‌وگو دعوت کرده‌اند، آنها البته با وجود این رایزنی‌های گسترده، نتوانسته‌اند رضایت آمریکایی‌ها را برای کوتاه‌آمدن از تحریم‌های خود کسب کنند و زمینه‌ساز شرایطی باشند که در آن ایران از ادامه مسیری که در برداشتن گام‌های 60 روزه اتخاذ کرده، کوتاه بیاید. در ایران البته تلاش‌های زیادی از جانب دولت و حامیان آن برای تعامل با اروپایی‌ها و یافتن راهی برای رسیدن به نقطه مطلوب صورت گرفته و حتی پالس‌هایی برای دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا نیز صادر شده اما این اقدامات نیز باعث نشده منافع ایران به‌صورت حداقلی ذیل آن تعهدی که اروپایی‌ها در برجام داده‌اند تامین شود، از این‌رو به‌نظر می‌رسد احتمالا در روزهای آینده شاهد برداشته‌شدن گام سوم ایران خواهیم بود.
مواضع متناقض، پاشنه‌آشیل گام سوم
«اگر بدانم که به جلسه‌ای بروم و با کسی ملاقات کنم که در نتیجه کشور آبادشده و مشکلات مردم حل می‌شود، دریغ نمی‌کنم.» این جمله روحانی را باید یکی از جنجالی‌ترین مواضع او در هفته‌های اخیر دانست؛ اظهاراتی که تقریبا همه محافل سیاسی هم‌زمانی مطرح‌شدن‌شان با تحولاتی را که در پاریس رقم می‌خورد نوعی پالس اعلام آمادگی برای مذاکره مستقیم با رئیس‌جمهور آمریکا تفسیر کردند. تفسیری که انگار پربیراه هم نبود و مکرون پس از دیدار دوجانبه با ترامپ اعلام کرد «شرایط برای دیدار روسای‌جمهوری ایران و آمریکا فراهم شده است.» پاس روحانی اما کافی بود تا ترامپ فرصت را برای زدن آبشار در زمین ایران مغتنم بشمارد و تاکید کند «آنها باید خوب بازی کنند، آنها نمی‌توانند آن کارهایی را که می‌گویند می‌خواهند انجام بدهند، انجام دهند، چون اگر این کار را بکنند با نیروی واقعا خیلی خشنی روبه‌رو خواهند شد.» رئیس‌جمهور آمریکا با بیان اینکه «به‌دنبال دستیابی به تضمینی هستیم که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند»، تصریح کرد: «ما می‌خواهیم ایران موشک‌های بالستیک نداشته باشد.» ترامپ به بندهای غروب برجام هم اشاره کرد و گفت «ما می‌خواهیم توافق طولانی‌مدت‌تری با ایران داشته باشیم» و البته تصریح کرد «ما می‌خواهیم ایران موشک‌های بالستیک نداشته باشد.» او این را هم گفت که براساس توافقات صورت‌گرفته، پولی به تهران پرداخت نمی‌شود و «درصورتی که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای باشد، با قدرتی شدید مواجه خواهد شد.»
هرچه هست به‌نظر می‌رسد بیش از هرچیز، پالس اشتباه در تهران در فاصله چند ساعت زمینه‌ساز تهدید رئیس‌جمهور آمریکا در پاریس شد؛ اتفاقی که البته در کمتر از 24 ساعت مقامات ایرانی از رئیس‌جمهور گرفته تا وزیر امور خارجه و سخنگوی دولت و... را برای رفع و رجوع گافی که داده شد به تقلا انداخت. روحانی صبح روز بعد تصریح کرد عکس گرفتن ترامپ با او آن‌هم در یک قاب در عالم واقع امکان‌پذیر نیست و البته یک تبصره آورد و گفت مگر در شرایطی که تحریم‌ها برداشته و به ملت ایران احترام گذاشته شود. ظریف هم گفت مذاکره مستقیم در هر شرایطی حتی بازگشت آمریکا به برجام منتفی است. همه اینها در حالی است که اظهارات گاه و بیگاه مردان دستگاه دیپلماسی مبنی‌بر مهیا بودن میز مذاکره و امکان بازگشت آمریکا به آن در چارچوب برجام، فضایی را ایجاد کرده بود تا رئیس‌جمهور آمریکا در همان روز‌ها بگوید تمایل چندانی به مذاکره با ایران ندارد و این طرف ایرانی است که مشتاق‌تر است.
سفر غیرمنتظره ظریف به فرانسه برای گفت‌وگو درباره بسته پیشنهادی‌ای که گفته می‌شد مذاکره بر سر برنامه موشکی از آن حذف شده و البته تاکید ظریف مبنی‌بر اینکه پیشنهادهای مکرون در مسیر درست قرار گرفته، در کنار تاکید مکرون بر اینکه همه پیشنهادها پیش از این با ترامپ هماهنگ شده است هم بستر مناسبی را برای ترک‌تازی رئیس‌جمهور آمریکا فراهم آورد.
در چنین شرایطی انکار گفته‌های پیشین و توسل به مکانیسم ماله و ارائه تعبیر و تفسیر‌های خیالی برای آنها، صورت‌مساله را تغییری نمی‌دهد و بیش از هرچیز موقعیت ایران را در آستانه گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای، متزلزل می‌سازد. به هر ترتیب ما در آن سوی میدان با بی تجربه ها مواجه نیستیم و واکنش و نقل‌قولی از سوی مقامات دولتی پیام‌های مشخصی را برای آنها به‌همراه دارد؛ پیام‌هایی که شاید بدترین‌شان تناقض مواضع در تهران و موضع‌گیری‌های سینوسی از سوی مقامات ایرانی باشد. موضع‌گیری‌هایی که احتمالا باعث می‌شود گام سوم چندان جدی تلقی نشود و هزینه چانه‌زنی بر سر آن در نگاه طرف غربی تنزل یابد.
۱۶ ماه برای عملیاتی شدن اینستکس کافی نیست؟
«اولین معاملات اینستکس هنوز به اتمام نرسیده است و زمان بسیار زیادی می‌برد.» این را فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید، آن‌هم درست یک‌ماه و نیم بعد از اولین باری که او رسما اعلام کرد اینستکس عملیاتی‌شده و تعدادی از کشورهای اروپایی علاقه‌مند به پیوستن به این سازوکار مالی هستند. از همان روزی که آمریکا از برجام خارج شد اروپایی‌ها برای دلجویی از ایران و اطمینان‌خاطر به تهران برای پایبندی‌شان به توافق هسته‌ای به‌خط شدند و یکی بعد از دیگری بابت خروج شریک‌شان از توافق ابراز ناخرسندی کردند. همین باعث شد ایران هرگونه تصمیم‌گیری درباره ادامه همکاری‌ها در چارچوب برجام را به مذاکرات با اروپایی‌ها و یافتن راه‌حلی برای بهره‌مندی از مواهبی که گفته می‌شد عاید تهران می‌شود، موکول کند. مذاکراتی که روحانی ضرب‌الاجل دوماهه هم برای آن تعیین کرد. مذاکره با اروپایی‌ها اما همانا و بلاتکلیف ماندن سازوکار مورد بحث هم همانا. دوماه مورد اشاره روحانی بدون حصول نتیجه‌ای خاص به پایان رسید و چند دوماه بعد از آن‌هم سرنوشت متفاوتی نداشت.
در این فرآیند تحریم‌های مرحله اول آمریکا هم سازوکار مالی اروپا را به حرکت نینداخت و همه‌چیز به آینده‌ای نامعلوم موکول شد.
با این حال موعد تحریم‌های 13 آبان (موعد اجرای مرحله دوم تحریم‌های آمریکا) را شاید بتوان نخستین اعلام برای رونمایی از این مکانیسم تلقی کرد. چند روز بعد از نشست وزیران امور خارجه ایران و 1+4 در نیویورک که در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان‌ملل برگزار شد، عراقچی از اجرایی‌شدن سازوکارهای تبادل بانکی و تجاری با ایران تا شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا در 13 آبان خبر داد. موگرینی هم در توضیحاتی تکمیلی اعلام کرد راهکار ویژه مالی فقط برای اروپا نیست، بلکه به‌گونه‌ای است که سایر کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تعامل مالی دارند، بتوانند پول را به این حساب واریز کرده و هزینه‌های صادرات را نیز از این حساب برداشت کنند.
براساس بیانیه مشترک نشست وزیران امور خارجه ایران و 1+4، این سازوکار ویژه قرار بود شامل مباحث بانکی، نفت و انرژی، دعوت و تشویق شرکت‌ها و موسسات متوسط اروپایی و دیگر کشورها به تعامل با ایران، بانک سرمایه‌گذاری و قانون انسداد (قانون مقابله با تحریم‌های فراسرزمینی ایالات متحده را از سر بگیرد) و... باشد. این‌بار هم نشد که نشد.
13 آبان آمد و تحریم‌های مرحله دوم آمریکا از سر گرفته شد و آب از آب تکان نخورد. تنها موگرینی به میان خبرنگاران آمد و ضمن ابراز خوش‌بینی درباره نتایج مذاکراتی که با اعضای کمیسیون برجام داشته‌اند، گفت سازوکار مورد بحث در ماه نوامبر آماده می‌شود.
نشست و برخاست‌ها و مذاکرات دراین‌باره اما بازهم جمع‌بندی روشنی به‌دنبال نداشت و رونمایی از مکانیسمی که قرار بود زمینه اجرایی‌شدن تعهدات اروپایی‌ها برای جبران خلأ حضور هم‌پیمان‌شان در برجام را فراهم آورد (SPV) به پایان سال جاری میلادی موکول شد. کریسمس هم از راه رسید و خبری از گام عملی برای SPV نشد. آن‌طور که گفته می‌شد اروپا در انتخاب میزبان این سازوکار مالی با چالش مواجه است و بعد از امتناع اتریش و لوکزامبورگ از پذیرش میزبانی این سازوکار، قرار شد آلمان، فرانسه و انگلیس کار اینستکس را برای مبادله غذا و دارو به سرانجام برسانند.
این رویه با ضرب‌آهنگی مشخص ادامه داشت تا اینکه ایران در سالگرد خروج آمریکا از برجام از راهبرد جدید خود در مواجهه با توافق هسته‌ای رونمایی کرد و نخستین گام تهران در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای برداشته شد؛ اتفاقی که محاسبات اروپایی‌ها را تا حد زیادی به‌هم ریخته و خیلی‌ها را به آن واداشته تا ماست‌های خود را کیسه کنند.
همین باعث شد کمتر از یک‌ماه بعد هلگا اشمید، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از نشست در وین اعلام کند مکانیسم پرداخت اینستکس با ایران به اجرا گذاشته شد و اولین معاملات آن هم در حال انجام است و چند روز بعد هم موگرینی از اعلام آمادگی تعداد دیگری از کشورهای اروپایی برای الحاق به اینستکس –که پیش از آن گفته شده بود به سه کشور اروپایی محدود است- سخن بگوید. حرف‌ها البته باز مثل قبل در همان حد حرف مانده و چیزی عوض نشده. گام دوم که جای خود، گام سوم هم در راه است اما آش همان آش است و کاسه همان کاسه و اروپا هنوز دست‌دست می‌کند تا جایی که باز موگرینی از زمانبر بودن همان یکی، دو معامله‌ای که یک‌ماهی است در حال اجراست، می‌گوید و وضعیت بهتر را به آینده‌ای نامعلوم موکول می‌کند.
ملت باید بیدار باشد نگذارد کلاه گشادی سر مملکت و مردم برود