اگر در تهران زلزله بیاید؛ چه می‌شود؟!
يکشنبه ۳ دی ۱۳۹۶ ساعت ۰۸:۲۲
کد مطلب: 575656
اگرچه این مسئله مثل ماجرای «تغییر پایتخت» همواره یک سوژه عمومی در ذهن مردم و مسئولان بوده است اما طی روزهای اخیر و بخصوص پس از وقوع زلزله ۵.۲ ریشتری تهران، بیشتر خود را به رخ می‌کشد.
خاصّه اینکه برخی کارشناسان نیز اعلام کرده‌اند که ممکن است فعالیت گسلی همچنان ادامه داشته باشد و احتمال وقوع زلزله وجود دارد.[۱]
*برای پاسخ به این سؤال که اگر در تهران زلزله‌ای با بزرگای شدید رخ بدهد، چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؟! می‌توان با استفاده از تجربه زلزله‌های سنگین در سایر نقاط و نیز با انگاره‌های عقلانی؛ به یک تصویرسازی نسبی دست یافت.
یکم: تجربه نشان می‌دهد که زلزله حتی با بزرگای نسبتا شدید، با سازه‌های بتنی و اسکلت‌فلزی کار چندانی نمی‌تواند، بکند و این سازه‌ها نوعا به لحاظ اسکلت سالم می‌مانند و ریزش سقف ندارند. کما اینکه تجربه زلزله‌های بم و کرمانشاه و نیز تلفات کم مسکن مهر در زلزله کرمانشاه اثبات‌گر همین معناست. و خیال تهرانی‌ها می‌تواند در این زمینه اندکی راحت‌تر باشد.
البته تجربه زلزله‌هایی مثل زلزله بالاکوت پاکستان در سال ۸۴ و یا زلزله سال ۸۸ در ترکیه که ساختمان‌های مستحکم را نیز هدف قرار دادند؛ نشان می‌دهد که زلزله در ساختمان‌های بتنی و اسکلت‌فلزی اگرچه منجر به ریزش سازه نمی‌شود اما می‌تواند آسیب‌هایی مثل «حبس» و «سقوط وسائل» در پی داشته باشد که نوعاً آسیب‌هایی منجر به تلفات زیاد نیستند.
ریزش دیوار(در سمت رو به فضای باز) و تراس نیز آسیبی است که در زلزله‌های رخ داده در شهرهای بزرگ گاهی به چشم می‌خورد.
جالب آنکه از جمله آسیب‌های ساختمان‌های نوساز که در «زلزله بم» نیز مواردی از آن گزارش شد؛ می‌توان به پرتاب شدن کاشی‌ها و سرامیک‌های کف و دیوار به اطراف اشاره کرد که آسیب‌هایی در حد جراحت خواهد داشت.
دوم: مسئله مهم دیگر که در صورت وقوع زلزله نسبتا شدید در شهری مثل تهران بایستی حتما محل تأمل باشد؛ بحث «ناامنی» و اغتشاش است.
مقوله‌ای مسبوق به سابقه که مثلا چند سال قبل هنگام قطع برق در شهرهای بزرگ آمریکا رخ داد و در زلزله بزرگ شهر بم نیز پرونده‌هایی در سطح پایین برای آن وجود دارد.
بافتار شهری تهران و نگاهی به مقولات مرتبط با امنیت شهروندان در این شهر نشان می‌دهد که مسئولان امر بایستی یک پرونده ویژه را برای لحظات پس از بحران‌های طبیعی تشکیل دهند تا امنیت مردم و شهروندان در سطح بالایی حفظ شود.
سوم: ماجرای «فاضلاب شهری و روان‌آب‌های تهران» هم مقوله‌ای است که نباید از دید مدیران بحران پنهان بماند.
ساختار زیر زمینی، وضعیت رودخانه‌ها و راه‌آب‌ها در تهران به گونه ایست که هرگونه شکست در لایه‌های زمین و در آب‌راهه‌های زیرزمینی فاضلاب و یا شکست دیواره‌های روان‌آب‌ها سبب جاری شدن فاضلاب و البته گل و لای در سطح شهر خواهد شد.
فرضی که مثلا شکسته شدن دیواره مسیل رودخانه کرج و جاری شدن سیلاب در قسمت‌هایی از شهر و متروی تهران در سال ۹۱ نیز تأیید کننده و شاهد آن است.
اگرچه در کوتاه مدت نمی‌توان برای این بلیه کاری کرد اما می‌توان آموزش‌های لازم را به شهروندان داد تا در صورت بروز چنین پدیده‌ای، چه اقداماتی را انجام دهند؟!
و چهارم: نکته مهم آخری که به نظر می‌رسد بایستی در رابطه با احتمال زلزله در تهران، پیشبینی لازم برای آنرا داشت؛ بحث لوازم آواربرداری در ساختمان‌های بتنی و اسکلت‌فلزی است.
اگرچه این ساختمان‌ها در زلزله کمتر دچار آسیب «ریزش اسکلت» می‌شوند اما رخدادهایی از قبیل «حبس» که در آنها محتمل است؛ می‌طلبد تا نهادهای مدخل در امر بحران؛ پیش‌بینی‌های لازم را برای فراهم‌آوردن ابزارهای لازم به منظور مدیریت بهتر بحران داشته باشند.
پر واضح است که در صورت وقوع زلزله در جایی مثل تهران، وسایلی مثل بیل‌های مکانیکی و لودرها بر خلاف رویدادهای زلزله در بم و کرمانشاه؛ کمتر به کار می‌آیند و بایستی از ماشین‌آلات سبک و ابزارهای دیگر و حتی ابزارهای دستی کارا سود برد.
شاهد مثال آنکه اگرچه در زلزله بم یک گروه ۱۰ نفری امدادی می‌توانستند با وسایلی دم دستی تمام مساحت یک خانه مخروبه را کاوش کنند اما این امکان برای یک ساختمان اسکلت‌فلزی و یا بتنی کارایی چندانی ندارد و باید برای این مسئله تدابیر لازم اندیشیده شود.
و حرف آخر اینکه اگرچه به دلیل سیاست‌های مقاوم‌سازی نظام اسلامی طی ۴۰ سال گذشته؛ سطح فاجعه در یک زلزله سنگین چندان نخواهد بود و زلزله تلخ کرمانشاه و هجدک نیز این تحلیل را اثبات می‌کند اما بدیهیست که باید برای ۴ مؤلفه اشاره شده در این یادداشت تحلیلی نیز تدابیر لازم اندیشیده شود تا دامنه بحران احتمالی در صورت وقوع وسیع نشود.
«حوادث طبیعی» سنت‌های زمین هستند و این سطح آمادگی بشر در مقابله با این حوادث است که وسعت و میزان آسیب‌ها را تعیین می‌کند.
منبع:مشرق
