ریشه اصلی مشکلات داوری‌های فوتبال

به گزارش جهان به نقل از ایسنا، مهندسی شده، شبهه برانگیز و اشتباهات عمدی، عباراتی هستند که این روزها دو دسته را بسیار نگران کرده‌اند؛ دسته اول مدیران تیم های سرشناس پایتخت، مخصوصا سرخ هایی هستند که به تازگی در نامه‌ای به وزیر ورزش این نگرانی را ابراز کردند و بالاترین رده دولتی-ورزشی کشور را به تکاپو انداخته‌اند تا خودی نشان داده و بررسی که آیا "اشتباهات داوری مهندسی شده است یا خیر" اما دسته دوم افرادی هستند که سال‌ها در دل فوتبال کشور جا داشتند و سخت‌ترین بازی ها را سعی کرده‌اند با بیشترین تمرکز قضاوت کنند در حالی که به گفته خودشان فدراسیون فوتبال هیچ گاه آن ها را "خودی"، نپنداشته است.

دسته دوم پیشکسوتانی هستند که از به کار بردن لفظ "مهندسی شده" و "شبهه برانگیز" گلایه‌مندند و معتقدند که مطرح شدن همین الفاظ آن هم از زبان بالاترین سمت دولتی-ورزشی کشور خود به جوسازی علیه داوران دامن زده و عرصه را بر دوران فوتبال تنگ‌تر کرده است. این کار باعث شده که آنها نتوانند با تمرکز کافی مقابل چشم هزاران نفری که در استادیوم حضور دارند قضاوت کنند.

علاوه بر همه این ها این روزها همچون فصل های گذشته فوتبال، از گوشه و کنار صداهایی مبنی بر اختلاف بین دپارتمان و کمیته داوران شنیده می‌شود. کارشناسانی که معتقدند روسای این دو قسمت در فدراسیون با هم اختلاف دارند کم نیستند هرچند خود این دو نفر در چند مصاحبه با رسانه‌هایی از جمله ایسنا این موضوع را رد کردند. ظاهرا آستانه تحمل این دو رییس به حدی رسیده است که اختلاف‌شان را رسانه ای نمی‌کنند که خود این موضوع می‌تواند روزنه امیدی برای فردایی بهتر باشد.

این که چرا در داوری فوتبال ما این اتفاق ها می‌افتد را با کارشناسان داوری در میان گذاشتیم و میزگردی در محل خبرگزاری دانشجویان (ایسنا) تشکیل دادیم و به این موضوعات پرداختیم. آنچه در ادامه می‌خوانید، شرح کامل گفت‌وگوی ایسنا با پیشکسوتان داوری، حیدر سلیمانی و نادر جعفری است.

*داوری فوتبال در ایران از دیرباز با حاشیه همراه بوده است. روزگاری جامعه فوتبال آنقدر به داوران بی اعتماد شده بود که حتی سوت داربی را به داور ایرانی نمی‌سپرد اما رفته‌رفته این جو تعدیل شد. با این حال امروز شاهدیم که بار دیگر فضای بی‌اعتمادی به داوران ایرانی شکل گرفته است. شما ریشه این مشکل را در کجا می‌بینید؟

حیدر سلیمانی: تا زمانی که فوتبال هست اشتباهات داوری هم هست. در تمام دنیا مانند اوکراین و آلمان هم داوران اشتباهاتی دارند. اینکه اشتباهات داوری را به حداقل برسانیم هنر مدیران ما است. من صریح می‌گویم در این دوره‌ای که مسعود عنایت به دپارتمان داوری آمد، هدفش خدمت به داوری نبود بلکه هدفش این بود که کرسی AFC را بگیرد. این موضوع را به خود عنایت هم گفته‌ام. من از کسانی بودم که قبل از انتخاب عنایت به عنوان رییس دپارتمان داوران، از او حمایت کردم اما الان پشیمانم. عنایت چند روز پیش حرکتی بسیار زشت نسبت به یک داور انجام داد . توهین به داور را هیچ کس برنمی‌تابد. زمانی به خاطر مسئله خاصی با داور تند برخورد می‌شود و زمانی به او توهین می‌شود، این دو با هم متفاوت است. برای شخصی تحصیل کرده، مثل عنایت زیبنده نیست که در یک کلاس در سطح بالا به داوری توهین کند. این لحن صحبت کردن چه شوخی باشد و چه جدی، ‌درست نیست.

من اعتقاد دارم که ما این دوره روی داوران مدیریت نداریم چرا که اولا ما به استان‌ها مسلط نیستیم مثلا در مقیاس بزرگ، فیفا در کشورهایی که عضو فیفا هستند مثل ایران، کلاس برگزار می‌کند به این علت که دانش مدیریتی داوران را بالا ببرد و بخشی از این داوران عضو لیست فیفا می‌شوند و بخش دیگر ممکن است عضو فیفا نشوند اما در لیگ‌های دیگری به کمک فدراسیون‌ خواهند آمد. این هزینه‌ها می‌شود و پول‌ها در اختیار فدراسیون‌ها قرار می‌گیرد که فدراسیون‌ها به نحو عالی کلاس‌ها را برگزار کنند و برای داوران خرج کنند اما فدراسیون ایران این کار را نکرد. آیا ما چنین کلاس‌هایی را در شهرستان‌ها برگزار می‌کنیم؟ خیر. غیر از کلاس‌های رسمی که برگزار می‌شود و مفاهیم آموزشی‌اش هم کلیشه‌ای است کلاسی برگزار نمی‌کنیم . آیا ما خارج از این مفاهیم، مفاهیم مدیریتی را برای داوران تعریف کرده‌ایم؟ مفاهیم روانشناسانه را برای داوران تعریف کرده‌ایم؟ آیا مفاهیم آمادگی جسمانی را جدا از آنچه که فیفا گفته به داوران‌مان تدریس کرده‌ایم؟ مشخص است که نکرده‌ایم. پس چه انتظاری از یک داور داریم. وقتی کلاسی که قرار است 10 روزه باشد دو روزه تمام می‌شود و تنها مشخص می‌شود که داور در تست رد می‌شود یا قبول می‌شود، برگزار شدنش چه ارزشی دارد؟ آیا شما در طول فصل داور را رصد می‌کنید؟ داورهای شهرستان برایشان چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا گزارش می‌گیرید که در شهرستان تمرین می‌کند یا خیر؟‌ آیا خوراک اطلاعاتی و آموزشی به آن‌ها می‌دهید؟

نادر جعفری: وضعیت داوری کشور ماحصل برنامه‌ریزی گذشته است. مسائلی مانند تربیت بدنی و ورزش زودبازده نیستند و برای آن‌ها باید افق سه الی چهار ساله در نظر گرفت. در حال حاضر هر کاری کنیم می‌توانیم نتایجش را در آینده ببینیم. وضعیت موجود، وضعیت برنامه‌ریزی گذشته است و باید بررسی کنیم که وضعیت مطلوب چیست و ما چقدر تا وضعیت مطلوب فاصله داریم. باید بدانیم که برای رسیدن به وضعیت مطلوب چه کارهایی را باید انجام دهیم. که مربوط به بحث مدیریتی است و مباحث مدیریتی نیز زمان‌بر است. همین طور که حیدر سلیمانی گفت، امروز فوتبال ما و مدیریت فوتبال کشور ما با این شرایط، برای ایجاد موقعیتی مناسب، پاسخگو نیست چرا که این موضوع مانند عرضه و تقاضاست. مشکل داوری کشور ما نمی‌تواند با یکی دو نفر حل شود. آن هم افرادی که فقط می گویند من می‌دانم و من اجرا می‌کنم. کار تیمی کردن و از خرد جمعی استفاده کردن را باید مجموعه مدیریت داوری یاد بگیرد و بعد اجرا کند. در حال حاضر نشان دادیم که وضعیت مدیریت داوری پاسخگوی داوری کشور ما نیست و این یک واقعیت است و تا زمانی که همین طور بخواهیم به جلو برویم همین اتفاق خواهد افتاد. در مسابقه‌های باشگاهی قطر داوران ما رفتند و قضاوت کردند و الان داوری و فوتبال قطر و امارات از ما جلوتر است و در این بحثی وجود ندارد. کشورهایی که قبلا هیچ چیز در فوتبال نبودند از ما جلوتر هستند مخصوصا در داوری. چرا که آن‌ها کار اصولی انجام داده‌اند. اول بحث مدیریت را مشخص کرده و بعد برای وضعیت مطلوب برنامه ریختند. در مرحله بعد نیروی انسانی را چیدند و در ادامه به وضعیت بهتری رسیدند. الان هم اگر ما به صورت علمی و اصولی به این مسائل نگاه نکنیم یقین دارم که نیم فصل و آخر فصل‌مان بسیار بدتر از این خواهد بود. ما اگر به مشکلات‌مان به صورت اصولی و علمی نگاه نکنیم باید منتظر باشیم دوباره بحث‌هایی مثل اتفاق‌های تبریز و اصفهان را رخ دهد. برای برون رفت از این شرایط باید یک سری کارها را انجام دهیم. یک سری از کارها کوتاه مدت است و یک سری زمانبر و هر دو کار را باید انجام دهیم. کمیته داوران در بخش آموزش باید ساختار مناسبی را تعریف کند و در آن ساختار نفرات خود را بچینیم و بگوییم واقعا چه چیزی می‌خواهیم. این صحبتی است که ما بارها گفته‌ایم.

می‌شود با تشکیل یک گروه داوران به آن‌ها آموزش مدیریتی بدهند و مهم‌تر از همه اینکه در آن گروه‌ها داوران می‌توانند بازی‌شان را تحلیل کنند. در دوره مدیریت حسین عسگری گفتم فیلم‌ها را در اختیار من قرار دهید من با تیمم تحلیل محتوایی و مدیریتی می‌کنم اما نگذاشتند چون فکر کردند که احتمال دارد ما قدرت بگیریم. من تحلیل‌های زیادی در رسانه‌ها ارائه کرده‌ام ولی مسئولان از آن‌ها استقبال نکردند. امسال هم در این زمینه یک تیم دانشجویی و داوری را به کار گرفته‌ایم که تمام صحنه‌های داوری را تحلیل کنند. آن‌ها می‌توانند از این تحلیل‌ها استفاده کنند. چرا کشوری مثل ژاپن بر عکس کشور ما در هر دوره از جام جهانی تیم داوری دارد. آن‌ها برنامه‌ای برای تبادل داور با کشورهای دیگر دارند. به عنوان مثال با انگلیس قرارداد می‌بندند و لیگ برتر انگلیس را قضاوت می‌کنند. البته من نمی‌گویم که ما هم برویم و لیگ برتر انگلیس را قضاوت کنیم ولی می‌توانیم به انگلیس برویم و لیگ دسته دو و سوم آن‌ها را قضاوت کنیم. قطر هم از این الگو استفاده کرده و با ایتالیا و سوئد در زمینه داوری همکاری می‌کند. ما هم از فدراسیون می خواهیم که به طور مثال داور معتبر آلمانی بیاورد که آن داور حتما هم لازم نیست مدرس داوری باشد ولی در هر حال می‌توانیم از تجربیات او استفاده کنیم. بازنشسته‌های یک تیم مثل آث‌ میلان به ایران آمدند و دیدیم که چقدر تماشاگر بابت آمدن آن‌ها به استادیوم رفت و تحولی در فوتبال ایران به وجود آمد. همین کار را می‌تواند در مورد داوری نیز انجام دهند و داوران ما از داوران برتر اروپایی الگو بگیرند.

* آیا آموزش داوران ما به خوبی انجام می‌شود یا می توان بخشی از مشکل را در کلاس‌های داوری جستجو کرد؟

جعفری: ما سال‌های سال در نیم فصل به عنوان داور در کلاس‌های داوری بودیم و گاهی نیز به عنوان ناظر در این کلاس‌ها حضور داشتیم. در آن کلاس‌ها چه اتفاقی افتاد. مثلا در زمان آقای عسگری که ما را به کلاس آموزشی دعوت کردند چه اتفاقی افتاد؟ دو روز ما در چهار نوبت آموزشی، آنجا بودیم. به ما گفتند که این کلاس برای ارتقای دانش داوران است. وارد کلاس که شدیم به غیر از نوبت صبح که افتتاحیه کلاس بود، باقی وقت کلاس‌ها به ارزیابی داوران اختصاص یافت یعنی در واقع در ابتدای کلاس به آخر فرآیند آموزش رفتند. آن‌ها در بعدازظهر از ما تست‌های مختلف گرفتند. چهار نوبت کلاس بود که از این 4 نوبت 3 نوبتش ارزشیابی بود. آن‌ها با توجه به تعریف "کلاس"، روند را پیش نبردند. خروجی آن کلاس هم طوری بود که همه ناراضی بودیم. حالا من تهران بودم آن فردی که از سیستان و بلوچستان آمده بود و سه روز در راه بوده تا برسد، او چه کاری باید انجام دهد؟ مثلا "آفساید" در سال 61 تعریف خاص خود را داشت که در یک جمله می‌گنجید ولی الان این تعریف‌ها خیلی فرق کرده، حتی تعریف آفساید از دو سال قبل تاکنون تغییر کرده است. این موضوع نیاز دارد داوران ما، بازیکنان ما و سرمربیان ما آموزش ببینند. در بخش آموزش هر چه ما کار کنیم کم است.

* چندی پیش، 5 روز کلاس داوری برگزار شد شما به عنوان یک کارشناس انتظار دارید از این 5 روز آموزش چه چیزی بیرون بیاید؟ آیا 5 روز زمان مناسبی برای این آموزش‌هاست؟

نادر جعفری: علی الطریفی مدرس این کلاس است. سال 2004 با نمره‌ای که AFC در نظر گرفت، مقام اول کمک داوری را دریافت کرد و من نفر پنجم شدم. او از نظر آموزش و تدریس شخص توانمندی است. آموزش‌های ضمن خدمت بسیار مهم است و این کلاس‌هایی که در این چند روزه برگزار شده کلاس‌های صددرصد تاثیرگذاری است و تردیدی نیست که نگاه‌ها را تغییر می‌دهد. وقتی 4-5 روز داوران تحت آموزش باشند، مطمئنا تاثیرات خوبی خواهد داشت. خوب است که این کلاس‌ها را در مقیاس کوچکتر به استان‌ها بیاوریم و استان‌های دیگر هم از این آموزش‌ها بهره‌مند باشند. کسانی که دانش داشته باشند، اعتماد به نفس و جرات پیدا می‌کنند در کنار این کلاس‌ها می‌توان با اقداماتی روانشناسی نتیجه کار داوران را ارتقا داد. برای ارتقای داوری هیچ راهی جز دانش‌افزایی وجود ندارد. باید هم آموزش و هم مدیریت در داوری وجود داشته باشد. داوران ما باید تحصیلات آکادمیک داشته باشند و به کشورهای خارجی برای اردو بروند.

* به نظر شما چقدر داوران ما به این حرف‌های آرمانی دل می‌بندند و آیا داوران ما از نظر مالی آنقدر تامین هستند که بتوانند قضاوت خوبی داشته باشند و روی کارشان تمرکز کنند. ما می‌دانیم که اکثر قریب به اتفاق داوران ما به داوری به عنوان شغل دوم یا حتی یک تفریح نگاه می کنند.

سلیمانی: برای قضاوت کردن سه رکن داریم. فدراسیون فوتبال، کمیته داوران و شخص داور. این سه اگر خوب کار کنند، قضاوت بازی خوب از آب درمی‌آید. داوران حال حاضر با داوران دهه 40 و 50 خیلی تفاوت دارند چرا که در این دوره تخصص زیاد شده و افراد تحصیلات دارند و مطابق با آن تخصص‌هایشان مشغول کارهای دیگر هستند و داوری برایشان شغل به حساب نمی‌آید. من خودم لذت می‌برم از اینکه در عرصه ورزش باشم. من در یک بازی آنقدر درگیری ذهنی از محل کارم داشتم که به اشتباه ضربه دروازه را آفساید اعلام کردم و این اشتباه برمی‌گردد به مشغولیت‌های ذهنی‌ که داشتم. من در نتیجه آن اشتباه محروم شدم و محرومیتم از قضا باعث خوشحالی‌ام شد چرا که دو هفته به قضاوت نرفتم و به کارهای دیگرم رسیدگی کردم. علاوه بر این بابت قضاوت به داوران پول چندانی نمی‌دهند تا داوری از محرومیتش ناراحت شود. مثل ژاپن و آلمان شغل داوران ما داروری نیست به آن ها پول خوب می‌دهند و قرارداد می‌بندند و توقع حرفه‌ای هم دارند. من مثال می‌زنم در همین جلسه داوری که برگزار شد خیلی از داورها از اینکه تمام اضافه کاری‌هایشان در محل کارشان حذف شده شاکی بودند. آن ها وقتی از محل کارشان می‌خواهند بیرون بیایند و به داوری برسند مافوق‌هایشان نمی‌گذارند. حالا فدراسیون فوتبال باید چه کند؟ ما پیشنهاد دادیم که فدراسیون فوتبال پولی که از اسپانسر تهیه می‌کنید هزینه داوری کنید ولی این پول به همه جا غیر از داوری می‌رسد. داور ما بیلبورد تبلیغاتی است ولی خودش پولی دریافت نمی‌کند.

شفاف بگویم فدراسیون فوتبال داور را از جنس خودش نمی‌داند. اگر این طور نبود خیلی جا‌ها از داورهایش دفاع می‌کرد. وقتی توقعات حرفه ای می خواهیم داشته باشیم این زمینه سازی را هم باید داشته باشیم ولی این زمینه سازی ها را نداریم و از کمیته داوران و دپارتمان داوران ایراد می‌گیریم. فدراسیون فوتبال دست آن ها را بسته و این کار یک کار مدیریت ضعیف سه رکنه می شود و این مثلث، مثلث خرابی است . فدراسیون باید بودجه خوبی در اختیار کمیته داوران قرار دهد و کمیته داوران یک تیم حرفه ای آموزشی بگذارد و آن ها را ارسال کند به مناطق مختلف. بعضی اوقات داوران ناظر پسندانه قضاوت می‌کنند زمانی نادر جعفری ناظر داوری من در شیراز بود و من از دیگران پرسیدم که نادر جعفری به چه چیزی حساس است دوستان گفتند که شما پابوکس برو ایشان خیلی روی این موضوع حساس است؛ من سعی می کردم پابوکس بروم تا ناظر من از من خوشش بیاید ولی حرکت‌های خودم هم یادم رفت. فدراسیون برای داوری هزینه نمی کند. من یک انتقاد جدی از وزارت ورزش دارم. هفته پیش یک گردهمایی گذاشت با مسعود عنایت و فریدون اصفهانیان تا تحلیل کنند که با توجه به نمره های داوران آیا عملکرد داوری ضعیف بوده است؟ این که مسلم است که عملکرد داوری در لیگ پانزدهم ضعیف بوده است. آقای وزارت ورزش شما به نمره های داور ها تکیه نکنید! ببینید چه کسانی کتاب نوشته اند و چه کسانی روی داوری کار کرده اند . من حداقل دو تا کتاب داوری از جعفری خوانده ام چرا او نباید دعوت شود؟ علاوه بر این شما که به نمره ناظر داوری تکیه می کنید آیا بررسی کردید که در چه شرایطی داور فلان اشتباه را مرتکب شد؟

جعفری: آقای سلیمانی نکات خوبی را گفت. چند روز گذشته در یکی از بازی ها فغانی که نفر اول یا دوم آسیا است در تعداد ضربات پنالتی اشتباه کرده بود و هنوز ضربات پنالتی تمام نشده بود برنده را اعلام کرد که بعدش برگشتند ضربات را زدند. معلوم است که او به دلیل مشکلاتی که در داوری وجود دارد تمرکز ندارد. باید بررسی شود که روزهای قبل از آن فغانی کجا قضاوت کرده است و موضوع ریشه یابی شود. در مسابقاتی که ما به فیفا می‌رفتیم وقتی می‌خواستند برایمان بلیط هواپیما بگیرند از خودمان می پرسیدند که شما چطور راحت هستید. آن ها برایمان بلیط "فرست‌کلاس" می‌گرفتند و وقتی داوران می‌دیدند که هم تراز وزیر به آن ها احترام می گذارند و دغدغه ای ندارند تمرکزشان روی بازی بیشتر می شد.

* آیا این درست است که هر کس در کمیته‌ داوران و دپارتمان در راس کار می‌آید یکسری از داوران را در کل کنار می‌گذارد؟

جعفری: کاملا همین است. من زمانی رییس کمیته‌ داوران تهران بودم و برای سمیناری به زنجان رفتم. در آنجا 30 داور برای لیگ دسته یک معرفی کردم. آنها هم چون می خواستند رضایت ما را جلب کنند به هر 30 داوری که معرفی کرده بودیم بازی دادند. یعنی داور اول که قضاوت می‌کند باید منتظر بماند تا مدت زیادی بگذرد و دیگر داوران نیز قضاوت کنند و دوباره نوبت به او برسد. این موضوع یعنی فرسودگی و نیرو از دست دادن. خیلی‌ از داوران را می‌توانم نام ببرم که به خاطر این بی برنامه‌گی‌ها از بین رفته‌اند. من بارها این موضوع را گفته‌ام و مورد مواخذه قرار گرفته‌ام. استان‌هایی مثل خوزستان، گیلان ، مازندران، تبریز و اصفهان بازیکن و مربی می‌دهند ، ولی چطور است که داور تربیت نمی‌کنند؟ عرضه و تقاضا در این موارد با هم قابل قیاس نیست، چون ما درست بر‌نامه‌ریزی نکرده‌ایم روی بازیکن و فو‌تبا‌ل جای دیگر کار می‌شود و داور از جای دیگری می‌آید که در آن فو‌تبا‌ل تربیت نشده است. تا زمانی که این تفکر اصلاح نشود، وضعیت همین است. به عنوان مثال ببینید در فینال جا‌م جها‌نی چند داور آسیایی قضاوت کرده است. فقط یک محمد فنانی بوده است. علتش این است که کیفیت فو‌تبا‌ل آسیا نسبت به اروپا ضعیف‌تر است. در مقابل در جام ملت‌های آسیا و بازی‌های آسیایی داوران ژاپن، قطر، عربستان و چین قضاوت می‌کنند، آیا دیده‌اید که داورانی از کشورهای پاکستان، بنگلادش یا هند در این مسابقات قضاوت کنند؟ مثلا گفته می‌شود که جویبار پایتخت کشتی دنیا است. ما باید بدانیم که بسیاری از استان‌ها استعدادهای خاص دارند ، ولی اگر ما طلا می‌خواهیم نمی‌شود برویم در معدن ذغال سنگ به دنبال طلا باشیم. هر کس باید سهم خود را از این قصور بردارد. فدراسیون فو‌تبا‌ل باید نگاهش درست و اصولی باشد. باید بداند که داوران از جنس فو‌تبا‌ل هستند. اگر هر کس از جمله داوران ، فدراسیون و دیگران سهم خود را از تقصیر کاری‌ها بردارند، تازه ما متوجه می شویم که کجای کار هستیم.

* در چند مورد دولت به بحث داوری ورود کرده است. به عنوان مثال مدیر‌عامل پر‌سپولیس به وزیر ورزش و جوانان نامه‌ای زده و وزیر هم از معاونش خواسته که موضوع داوری را پیگیری کند. به نظر شما ورود دولت به بحث داوری کمک می کند یا خیر؟

سلیمانی: پارسال هم من بعد از بازی با تراکتورسازی و نفت مصاحبه‌ای انجام دادم و در آن گفتم که چرا وزیر ورزش و جوانان در کار داوری دخالت کرد؟ او صلاحیت اظهار نظر ندارد. وزیر بالاترین مرجع تصمیم گیری در ورزش است. وقتی او حرفی را می‌زند در واقع به این معنا است که فصل الخطاب است و همه در آینده به صحبت‌های او استناد خواهند کرد ، ولی من یک سوال دارم. آیا سال گذشته که وزیر ورزش و جوانان در ماجرای دیدار تراکتورسازی و نفت تهران، مقصر را آقای فغانی قرار داد - که البته ما مقصر را فغانی نمی دانیم و باید کامل موضوع بررسی می‌شد - بعدش فغانی اشتباه نکرد؟ چرا ما سرمایه سوزی می‌کنیم؟ من اعتقاد دارم که وزارت ورزش و جوانان و فدراسیون فو‌تبا‌ل، مهندسی شده علیه داوری کار می‌کنند. داوری ما مهندسی شده نیست. داوران ما در بازی می‌آیند و در میان آن همه تماشاگر که پر از انرژی و هیجان هستند و بعضی انرژی‌هایشان کاذب است و باید در آنجا قضاوت کند. آنهایی که در استادیوم‌ هستند با آن همه انرژی‌شان می‌خواهند تمام تقصیرها را بر گردن داور بیاندازند. این داور میان این همه تماشاگر هدفش این است که تمرکز کند و اشتباهی از او سر نزد ، ولی مسلم است که در آن جو نمی‌تواند اشتباه نکند. اما این اشتباه‌ها از جایی سرچشمه می‌گیرد، چرا که از قبل حملاتی به داور شده و طبیعی است که او بخواهد اعاده حیثیت کند و از آنجایی که تمرکزش روی اعاده حیثیت کردن خود می‌رود صحنه‌ها را نمی‌بیند و اشتباه رخ می‌دهد.

علت آن اشتباه این بود که فغانی به خاطر جوی که ورزشگاه داشت می‌خواست اعاده حیثیت کند و به همین علت هر کسی هم که جای او بود نمی‌توانست تمرکز کند و اشتباه رخ می‌داد. این کار وزارت ورزش غلط است. فدراسیون فو‌تبا‌ل متولی فو‌تبا‌ل است و این فدراسیون است باید بررسی کند که این اشتباه‌های داوری چرا رخ می‌دهد. داوران حال حاضر متعلق به این دوره نیستند. ما باید به گذشته برگردیم. منوچهر نظری ادعا می‌کرد که پدیده‌هایی مثل ترکی، قهرمانی و کامرانی فر را در داوری پیدا کرده‌ است که این پدیده‌ها بعدها عصای دست کمیته‌ داوران می‌شوند. عنایت نیز وقتی که آمد گفت فغانی را رو کرده! در نتیجه‌ هر کس که آمد یک عده را کنار گذاشت و یک عده دیگر را رو کرد، اما آیا ما توانستیم یک تیم خوب داوری رو کنیم؟ ما همچنان در بازی‌های سنگین از محسن ترکی استفاده می‌کنیم. اگر ترکی نبود در داربی از چه کسی می‌خواستیم استفاده کنیم؟ فدراسیون فو‌تبا‌ل باید عقبه خود را نگاه کند و ببیند که چقدر برای داوران هزینه کرده‌ایم و چقدر استعدادیابی کرده است. باور کنید که ما استعدادیابی نداریم. نماینده مجلس یا استاندار و دیگران فشار می آورند که صرفا باید مثلا در لیگ دسته یک فلان داور قضاوت کند. در نتیجه‌ استعدادی وجود ندارد و فقط سفارشی‌ها هستند آنها هم تا یک جایی بالا می‌آیند و وقتی به عرصه بین‌الملل می‌آیند کات می‌شوند.

* آیا ما برنامه‌ای برای تربیت داوران داریم؟

سلیمانی: ما در پایه‌ها استعدادیابی نمی‌کنیم و نمی بینیم که داوران در چه جهنمی داوری می‌کنند و متاسفانه وزارت ورزش و جوانان تا چند اشتباه از داوری رخ می‌دهد در آن مداخله می‌کند و این مداخله تنش زا و استرس زا است. من به یاد دارم که زمانی کمک داور آقای فغانی بودم. ما تا وارد زمین شدیم و خواستیم خودمان را گرم کنیم، تماشاگران شروع کردند به شعارهای رکیک دادن. من به فغانی گفتم ما که هنوز بازی را شروع نکرده‌ایم. فغانی به من لبخندی زد و گفت این پیش درآمد بازی است. این موضوع بر می‌گردد به این که وزیر ورزش می‌گوید باید ببینیم اشتباه‌های داوری مهندسی شده است یا نیست. وقتی این الفاظ به کار برده می‌شود تماشاگران در مقابل داوران جبهه می‌گیرند و از آن اول شروع می‌کنند به استفاده از الفاظ نامبارک و این موضوع تمرکز داوران را خراب می‌کند.

جعفری: برخی از صحبت‌های ناپسند درباره داوری مد شده که متاسفانه از زبان آدم‌های بزرگی همچون وزیر ورزش شنیده می‌شود. عبارت‌هایی مثل مهندسی شده، شبهه برانگیز یا اشتباه‌های عمدی. این عبارت‌ها درست نیست که از زبان این مسئولان شنیده شود. من به یاد دارم در بازی با پر‌سپولیس سرم شکست و خدای من گواه است که آنقدر تمرکز داشتم متوجه این موضوع نشدم و وقتی خواستم عرقم را پاک کنم دیدم که سرم پر از خون است. می‌خواهم بگویم داورانی که این چنین از جان مایه می‌گذارند و در آن شرایط سخت قضاوت می‌کنند درست است که این طور مورد خطاب قرار بگیرند؟ من وقتی عبارت‌هایی همچون اشتباه‌هات عمدی و داوری مهندسی شده را می‌شنوم واقعا دلم می‌گیرد.

سلیمانی: در ده دقیقه اول تمرکز داور راحت‌تر بر هم می خورد. وقتی تماشاگران از ابتدا این طور داور را خطاب می‌کنند طبیعی است که داور نتواند تمرکز داشته باشد و امکان اشتباه بالا رود. هر چقدر که به پایان بازی می‌رسیم فشار تماشاگران بیشتر می‌شود و تمرکز داور کمتر. به نظر من دخالت وزارت ورزش و جوانان اصلا درست نیست. البته آنها می‌توانند مخفیانه جلساتی را برگزار کنند و داوری را آسیب شناسی کنند. در آن جلسات باید افراد موجه را دعوت کنند. این در حالی است که در جلسه‌ای که اخیرا برگزار کرده بودند افرادی را دعوت کرده بودند که حاضر نبودند در کنار هم بنشینند. مثلا فلان کارشناس داوری می‌گفت که صندلی من را از فلانی دورتر قرار دهید. وزیر ورزش و جوانان که داوران را دعوت می‌کند باید به شناسنامه علمی داوران هم نگاهی بیاندازد. شناسنامه علمی برخی از داوران در ارتباط با داوری است. شما باید این چهره‌ها را دعوت کنید. البته در کنارش می توانید این افرادی را که دعوت کرده‌اید هم دعوت کنید. در جلسه‌ای که درباره آسیب شناسی داوری برگزار شده بود، با این که خودم دعوت شده بودم گفتم که شما بی برنامه دعوت کرده‌اید. وقتی شما با برنامه عمل می کنید که شناسنامه علمی داوران را بدانید و دریافت مقاله کنید. در این صورت که می‌توانیم از جلسه خروجی خوبی داشته باشیم.

جعفری: چندی پیش من به برنامه‌ای دعوت شدم که در آن برنامه یک مسابقه پیامکی طرح ریزی کرده بودند. یکی از گزینه‌های این مسابقه این بود که داوری ما مهندسی شده است. من از شنیدن این موضوع بسیار ناراحت شدم. یک داوری مهندسی شده یک مهندس می‌خواهد که آن را طراحی کند و یک تیم می‌خواهد که به آن عمل کند. واقعا مگر می‌شود که این موضوع رخ دهد؟ متاسفانه رسانه ملی این موضوع را به خورد مردم می‌دهد و بر اثر همین حرف‌ها و همین الفاظ در ابتدای برنامه به گزینه مهندسی شده بیشتر رای داده شد ، ولی بعد که ما صحبت‌هایی کردیم و شفافیت‌هایی صورت گرفت بیشتر به گزینه‌ای رای داده شد که اشتباه‌های داوران غیر عمدی است. من باید بگویم که گفتن این نوع کلمات بسیار نامناسب است و یک وزیر نباید از این الفاظ استفاده کند. البته خوب است که این موضوعات را بررسی کنند و آن بررسی، بررسی کارشناسی شده باشد. ما چون برنامه درستی در بخش مدیریت داوری کشورمان نداریم، به این مشکلات بر می خوریم. AFC یک بخش آموزشی عظیم دارد و در آن بخش یک بخش صرفا برای آمادگی جسمانی دارد که آقای بهارمست فقط برای آمادگی جسمانی داوران برنامه‌های تمرینی می‌دهد. هدفم این است که بگویم بخش آموزش، امکانات و توجه به داور بسیار مهم است.

* تعدادی از داوران هستند که از قبل مشخص است آمادگی چندانی برای قضاوت ندارند. این در حالی است که تست آمادگی جسمانی از آنها گرفته شده و آنها در تست قبول شده‌اند. آیا آن تست‌ها ایراد دارد؟

جعفری: برخی از داوران لیگ را بد شروع می‌کنند اما خوب تمام می‌کنند. برخی‌ها خوب شروع می‌کنند و بد تمام می‌کنند. بعضی‌ها هستند که خوب شروع می‌کنند و خوب هم تمام می‌کنند و عده ای لیگ را بد شروع می‌کنند و بد هم به اتمام می رسانند. دسته آخر را باید کنار گذاشت. برخی از داوران لیگ را با انگیزه شروع می‌کنند و برنامه دارند و اگر در اواسط کار اشتباهی می‌کنند آن اشتباه‌ها نتیجه‌ بازی را تغییر نمی‌دهد و اشتباه مهمی نیست، اما ناملایمات مختلف که داوران شاهد آن هستند باعث به وجود آمدن اشتباه‌ها و عدم تمرکز در آنها می‌شود. باید گروه‌های مختلفی باشند که برنامه داوران را رصد کنند و برای استعدادیابی در داوران بر‌نامه‌ریزی کنند. من معتقدم باید داوری ما پوست اندازی کند و یک نسل جدید، جوان و با انگیزه به داوری تزریق شود. ما چاره‌ای جز این کار نداریم. از آن طرف هم باید مربیان و باشگاه‌های ما هم بدانند که داور هم عضو بدنه‌ این فوتبال است. اگر داور خوب بود شما می‌توانید فوتبال‌تان را خوب ارائه کنید. اگر من داور ضعیفی باشم که زیاد سوت بزنم بازی شما را هم خراب می‌کنم. مربی ها، داوران و باشگاه ها باید هم دل باشند تا فوتبالمان پیش برود. وقتی عنایت برای بار اول شروع به کار کرد داوران همین ها بودند که الان هم هستند. از طرفی پرورش داور خیلی سخت و زمان بر است ، زمان می برد تا داور به پختگی مطلوب برسد و در اوج نگه داشتنش هم خیلی سخت است. بنابراین باید یک برنامه‌ ریزی خوبی داشته باشیم، باید نسل داوری را عوض کنیم. مثلا تیم ملی را نگاه کنید، ما که در فوتبال هستیم خیلی از این بازیکنان جوان را نمی شناسیم چون نسل عوض شده، ولی به داوری ما نگاه کنید، ترکی را به ناچار برای بازی استقلال و پرسپولیس به عنوان داور انتخاب می کنیم. این موضوع کیفیت داوری را پایین می‌آورد. بنابراین به نظر من باید به عنوان اولین اقدام حمایت کامل و تمام قد از داوری شود تا آرامش را به داوری بیاورند و اعتمادسازی اتفاق بیفتد. چقدر خوب بود در این نیم فصل مربیان سرمربیان و باشگاه‌ها را جمع کنند، دو سه تا از مدرسان خوب داوری ما را هم بیاورند تا 17 قانون فوتبال (و نه قانون داوری) را به آن ها به درستی تدریس کنند متاسفانه الان بسیاری از مربی های ما قانون فوتبال را نمی‌داند به طوری که در موردی بنده رفتم سر کلاس‌ تا به آنها تدریس کنم ولی متاسفانه قوانین ساده را متوجه نمی شدند. ندانستن قانون باعث اعتراض می شود و این اعتراض ها ناهنجاری ایجاد می‌کند و این ناهنجاری ها به سکو منتقل می‌شود. به نظر من درست این است که در دو روز برای مربیان کلاس گذاشته شود و هر کلاس 4 ساعت باشد این‌ کار باعث همدلی هم می شود البته مقداری باید آستانه تحمل را هم بالا برد تا ان‌شاءالله از این جریان یک برون رفتی ایجاد شود وگرنه اگر همینطور بگذرد باید منتظراتفاقات بدتری هم باشیم.

جعفری: باز هم تاکید می کنم که نباید از این الفاظ منفی استفاده شود. لفظ "مهندسی شده" را باشگاه پرسپولیس به کار برده بود. دکتر گودرزی گفته بود که اشتباهات باید بررسی شود و اگر عمدی است باید احقاق حق شود و واژه "شبهه" را مهدی تاج به کار برده

سلیمانی: مهندسی شده را هم نصرالله سجادی گفته است. این کلمات بار منفی دارد و نباید استفاده شوند رسانه‌ها را می توان توجیه کرد که وقتی این کلمات به کار می‌روند، صرفا منظور برسی عملکرد است و الزامی نیست که حتما "عمدی" رخ داده باشد ولی مگر مردم کوچه و بازار را می توان توجیه کرد؟

میزگرد داوری در ایسنا

* اجازه بدهید که به بحث امادگی جسمانی داوران بازگردیم. چرا برخی داوران ما در حالی که آشکارا از آمادگی به دور هستند، قضاوت می‌کنند؟

سلیمانی: در بازی چندین حالت برای راه رفتن داوران داریم. راه رفتن، دویدن، عقب رفتن، به پهلو رفتن نمونه هایی از راه رفتن داور ها است. یک بخش که برای داوران خیلی مهم است جهش کردن یا به بیانی استارت سریع زدن است. داوران حرفه‌ای بین 8 تا 12 کیلومتر می دوند در ایران داوران ما جهش خیلی ضعیفی دارند. یک داور حرفه‌ای در طول بازی به طور میانگین 26 جهش دارد. هر جهش خیلی تحلیل بدنی می‌آورد. داوران ما وقتی 5 جهش می‌زنند، قوای جسمانی‌شان در بازی پایین می آید و همین موضوع هم باعث کم شدن تمرکز می شود. در آن لحظات چون خون به مغز نمی‌رسد به داور فشار می‌آید و داور کرخت می‌شود. خستگی مفرط تصمیم‌گیری‌ها را تضعیف می‌کند.

متاسفانه داوران ما دیمی تمرین می‌کنند یعنی دارای مربی حرفه‌ای نیستند. اکثر داوران ما در پارک‌ها تمرین می‌کنند زمین مناسب ندارند و فشار به آن ها می‌آید و از تمرین کم می‌گذارند. این موضوع طبیعی است چرا که روی آسفالت تمرین کردن باعث فشار آمدن به فرد می شود. این نبود امکانات باعث می شود که انگیزه‌ داوران صرفا پاس کردن تست باشد. چند تا داور بین‌المللی‌مان هستند که چون در خارج از کشور باید داوری کنند سعی می‌کنند خودشان را نگه دارند، آن هم به این علت که برنامه تمرینی‌شان را از فیفا گرفتند. ما این‌ برنامه تمرینی را هم نداریم و تمرین نداشتن در طول فصل باعث می شود که داوران آمادگی جسمانی را نداشته باشند و تا نزدیک نیم فصل می‌شود، داوران شروع می‌کنند به فشار آوردن به خودشان که تست نیم فصل را پاس کنند یعنی برنامه‌ تمرینی مناسبی نداریم به این جهت از لحاظ بدنی ضعیف هستیم. هرچه به آخر فصل می‌رسیم وضع جسمانی داوران وحشتناک‌تر است چون تا آخر فصل دیگر تستی نیست تمرین هم ندارند.

* چرا تیم ها در کنار خود یک کارشناس داوری ندارند؟ آیا درست تر نیست شرایطی به وجود آید که در کنار هر تیم یک کارشناس داوری وجود داشته باشد؟

جعفری: اتفاقا من در یکی از جلسات که در اتحادیه فوتبال بودم پیشنهاد دادم که پیش فصل که داوران کلاس دارند مربیان‌تان را در یک کلاس داوری بیاورید تا یک تعامل رخ دهد که مربیان هم از درس های داوری استفاده کنند یا بعضی از داوران پیشکسوت را برای آموزش بازیکنان‌تان ببرید تا قانون‌ها را یک بار برایشان مرور کنند . در آن زمان که من این پیشنهاد را مطرح کردم آقای رییس کیا و آقای درودگر گفتند ما مخالفیم. به چه جهاتی مخالفند؟ چون بودجه نداریم. البته این کار هزینه زیادی هم ندارد ولی تیم‌ها حاضرند هر گونه هزینه‌ای کنند الا در این زمینه! نکته خیلی جالبی بود که آنجا شنیدیم این بود که آنجا یکی از این مربیان گفت ما مشکلمان اصلا مالی نیست. بحث این است که اگر من به عنوان عامل فنی تیم سر داور داد نزنم ممکن است عوض بشوم چون می‌گویند فلانی خیلی ساکت روی نیمکت می نشیند بنابراین داور سر تیم را می‌برد! می‌خواهم بگویم اصلا تفکر غلط است. اگر بتوانیم این تفکرات را کنار بزنیم و مشاور داوری کنار تیم‌ها بگذاریم شرایط درست می شود. باید بازیکنان را آموزش بدهند و با قوانین آشنا کنند. بازیکنان ما بی‌ علت در زمین بازی به نشانه اینکه اتفاقی افتاده رو به داور و با اعتراض دستش را بالا می گیرد. آفساید نیست دستش بالاست، هند است دستش بالاست، در هر صورت این‌افراد فکر می‌کنند اگر در کار داوران مداخله کنند شرایط شان بهتر می شود.

*در مورد محرومیت های داوری فکر نمی کنید بهتر باشد که ضمن محرومیت، مثلا برای آن داور به عنوان جریمه کلاس هایی را ترتیب ببینند و روی آمادگی جسمانی اش کار کنند و آن کلاس ها اجباری باشد؟

سلیمانی: این موضوع برمی‌گردد به همان بحث بودجه‌. البته باید یک نکته را هم بگویم و آن اینکه رسانه‌ای کردن محرومیت داوران خیلی کار زشتی است چون این کار برگشت این داور به میادین را هم با مخاطره همراه می کند چرا که وقتی محرومیتش تمام شود و به زمین بازی برود، تماشاگر می‌داند این همان داوری است که محروم شده بود و از طرف تماشاگران با هجمه ای رو به رو می شود.

*در پایان اگر فکر می‌کنید صحبتی ناگفته مانده، بفرمایید.

سلیمانی: باز هم می‌خواهم این را بگویم که فدراسیون فوتبال و شخص علیرضا اسدی که با ورودش به فدراسیون فوتبال می‌خواهد منشاء تغییرات باشد باید دنبال تفکرات نو باشد. مسعود عنایت را صرفا اسدی آورد ولی عنایت، عنایتِ دوره قبلی نیست. مسعود عنایتِ دوره قبل، دارای شجاعت‌هایی بود. دنبال داوران جوان بود اما الان آن تفکر برای عنایت وجود ندارد. بین مسعود عنایت و فریدون اصفهانیان اختلاف وجود دارد و اگر شخص علیرضا اسدی و علی کفاشیان این اختلاف را حل نکنند ممکن است حتی این لیگ را به پایان نبریم. مسعود عنایت از فرط عصبانیت آن الفاظ نادرستی که در ابتدا گفتم را برای داوری به کار می برد چون از یک طرف می‌بیند فریدون اصفهانیان در مقابلش ایستاده و از یک طرف هم علیرضا اسدی می‌گوید این کار را بکن و عنایت این وسط نمی‌داند چه کار باید انجام دهد. این تضادها اگر از بین نرود به مشکل بر می خوریم یا باید هر دو را بگذاریم کنار و یک تفکر جدید وارد کمیته و فدراسیون کنیم.

جعفری: ممنون و سپاسگزارم از شما که به این موضوعات پرداختید و وقت گذاشتید و به داوری کشور کمک می‌کنید ، به هر حال این نشست‌ها تاثیر می‌گذارد و ممنونم که شما رسالت خود را اجرا می‌کنید ان‌شاءالله که موفق باشید.