نکات جالب یک استاد تاریخ در مورد سه ساله امام حسین(ع)؛
منابع‌تاریخی چه‌گزارشی درباره‌‌دختران امام‌حسین(ع) داده‌اند؟/اتفاقی که درحرم حضرت رقیه، رخ‌داد
سه شنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۴۰
کد مطلب: 455988
با این وجود چند سالی است که پرسش‌ها و شبهات پیرامون مباحث عاشورا دامان «رقیه» را هم گرفته است. برخی ادعا می‌کنند که امام حسین دختری به نام «رقیه» نداشته است. برخی دیگر نام او را فاطمه و نه رقیه می‌دانند و دیگرانی هم رقیه را دختری از خاندان یکی از یاران امام معرفی می‌کنند.
در این باره با حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم گفت‌وگو کردیم.
*آیا دختری سه ساله در کاروان اسرا وجود داشته است؟
-امام حسین دخترکی سه یا چهارساله داشته که همراه کاروان به دمشق می‌رود، اما در آنجا از دنیا می‌رود. البته ممکن است نتوانیم از همه آنچه بر فراز منبرها و در مرثیه‌ها در مصیبت او می‌خوانند، دفاع کنیم، اما مسلماً مرگ کودکی نوپا بر اثر مشقت‌ها و آزارهایی که در طول سفر سخت و طاقت‌فرسای کربلا تا کوفه و کوفه تا شام بر اهل بیت رفته است، دور از انتظار نیست؛ خصوصاً اینکه دختران، اغلب وابستگی خاصی به پدر دارند و نبود طولانی مدت پدر کودک را به سوی افسردگی و غمزدگی جانکاه می‌کشاند.
*منابع تاریخی چه گزارشی درباره دختران امام حسین(ع) داده‌اند؟
-شواهد و مدارک قابل اعتمادی در دست است که وجود دختری سه یا چهار ساله از امام حسین(ع) را ثابت می‌کند. این گزارش‌ها نشان می‌دهد که کودک در خرابه شام وفات یافته است، ولی در مورد نام او نمی‌توان نظر قطعی داد.
برخی از تاریخ‌نگاران مانند شیخ مفید در کتاب الارشاد و مرحوم طبرسی در اعلام الوری(۱) شمار فرزندان امام حسین(ع) را شش نفر ذکر کرده‌اند؛ ۴ پسر و ۲ دختر به نام‌های سکینه و فاطمه، در مقابل برخی نویسندگان دیگر شمار فرزندان امام را ۹ یا ۱۰ نفر ذکر می‌کنند؛ ۶ پسر و ۳ دختر یا ۴ دختر به نام‌های سکینه، فاطمه و زینب، از تاریخ‌نگارانی که فرزندان امام را ۹ یا ۱۰ نفر شماره کرده‌اند، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
۱. ابوالفتح اربلی در «کشف الغمه» شمار فرزندان امام را ۱۰نفر می‌داند، ۶ پسر و چهار دختر به نام‌های سکینه و فاطمه و زینب. البته از دختر چهارم نامی نبرده است.(۲)
شواهد و مدارک قابل اعتمادی در دست است که وجود دختری سه یا چهار ساله از امام حسین(ع) را ثابت می‌کند. این گزارش‌ها نشان می‌دهد که کودک در خرابه شام وفات یافته است
۲. صاحب مناقب در بیان فرزندان امام حسین(ع) نام ۹ فرزند را ذکر می‌کند؛ سه دختر به نام‌های سکینه و فاطمه و زینب و شش پسر.
۳. صاحب «شرح احقاق الحق» به نقل از کتاب احسن القصص از علی فکری قاهری و او به نقل از مناقب آل‌الرسول از محمد بن ابی طلحه، فرزندان امام را ۹ تن ذکر می‌کند، شش پسر و سه دختر به نام‌های سکینه و فاطمه و زینب.(۳)
با توجه به اینکه شرح حال فاطمه و سکینه در تاریخ معلوم است و آن دو چندین سال پس از واقعه عاشورا زنده بوده‌اند، ولی در مورد زینب دختر دیگر امام حسین(ع) شرح حالی در دست نیست. از این رو احتمال دارد که زینب همان دختر خردسال امام(ع) باشد که در دمشق مدفون و به نام رقیه(س) مشهور است، شواهد اطمینا‌ن‌آوری وجود دارد که بر اساس آن نمی‌توان وجود چنان دختری برای امام حسین(ع) را به آسانی انکار کرد. آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی می‌نویسد: ولو مدارک معتبر از وجود چنین دختری ساکت است، لکن با وجود این شهرت عظیم نمی‌توان وجود او را انکار کرد.(۴)
* منابع تاریخی از شخصی به نام «رقیه» دختر خردسال امام حسین(ع) هم نام برده‌اند؟
-برخی نویسندگان موثق، شرح حال دخترک خردسالی از امام حسین(ع) را نوشته‌اند که در خرابه شام از دنیا رفته است. در ادامه به برخی از این منابع اشاره می‌کنیم:
۱- طبری در «کامل بهایی» می‌نویسد: دخترکی بود چهار ساله شبی از خواب بیدار شد و گفت: پدر من حسین(ع) کجاست؟ این ساعت او را به خواب دیدم! سخت پریشان بود و گریه‌های او زنان و کودکان را به گریه واداشت. چون ناله و فغان از آن‌ها برخواست، یزید از خواب بیدار شد و حال را تفحص کرد. خبر بردند که کودکی از حسین خواب پدر دیده و او را طلب می‌کند. یزید فرمان داد تا سر پدر را برای او ببرند. سر پدر را در زیر سرپوشی نهاد و در مقابل کودک گذاردند. کودک پرسید: این چیست؟ (مأمور) گفت: سر پدر توست! آن دختر بترسید و فریاد برآورد و رنجور شد و در آن چند روز جان به حق تسلیم کرد!(۵)
۲-صاحب مجمع البحرین در کتاب منتخب به نحو مفصل و مبسوطی چنین نقل می‌کند: «اِنَّه کان لِمولانا الحسین بنتاًَ عمرها ثلاث سنوات ... یا اباه من ذالذی خضبک بدمائک یا ابتاه من ذالذی قطع وریدک یا ابتاه من ذالذی ایتمنی علی صغر سنی یا ابتاه من بقی بعدک نرجوه ...»(۶)، مولای ما حسین را کودکی سه ساله بود ... شبی از خواب برخاست ... سر را برداشت و با آن به مناجات نشست و گفت: ای پدر! چه کسی محاسنت را به خونت رنگین کرده است؟! ای پدر! چه کسی رگ‌های گردنت را بریده است؟! ای پدر! چه کسی مرا با این سن کم، یتیم کرده است؟! ای پدر! پس از تو امیدم به چه کس باشد؟!
همان گونه که از نقل بالا معلوم می‌شود مرحوم طریحی ماجرای رقیه را از کامل بهایی نقل نمی‌کند؛ چون متن کامل بهایی خیلی خلاصه است و آن دختر را چهار ساله ذکر می‌کند. ولی متن مرحوم طریحی مفصل است و سن آن دختر را سه ساله ذکر کرده است. مرحوم شیخ عباس قمی درباره شخصیت مرحوم طریحی می‌نویسد: «العالم الفاضل المحدث الورع الزاهد العابد الفقیه الشاعر الجلیل».(۷)
سیدابراهیم دمشقی حدود سال ۱۲۸۰ هجری قبر شریف را جهت تعمیر می‌شکافد و جنازه دختر خردسالی را در می‌آورد و مدت سه روز نگه می‌دارد
۳-محمد مهدی مازندرانی در معالی السبطین می‌نویسد: ... و دختر دیگر امام، رقیه است. خمراوی در کتاب نفحات می‌نویسد: و حسین را دختری است که رقیه می‌خوانند. مادرش دختر کسری است. رقیه با پدرش از مدینه همراه بود و عمرش ۵ یا ۷ سال بوده است. او با پدر به کربلا آمد ... اما در شام از دنیا رفت.(۸)
استاد فاطمی‌نیا نیز بر اساس تحقیقات خود، وجود رقیه را برای امام حسین(ع) ثابت می‌داند.(۹)
صاحب معالی السبطین جریانی را درباره تعمیر مرقد حضرت رقیه در دمشق نقل می‌کند که در چند کتاب دیگر هم نقل شده و استاد فاطمی‌نیا هم بر صحت آن تأکید دارد. ماجرا از این قرار است که سیدی به نام سیدابراهیم دمشقی حدود سال ۱۲۸۰ هجری، قبر شریف را جهت تعمیر می‌شکافد و جنازه دختر خردسالی را در می‌آورد و مدت سه روز نگه می‌دارد، صاحب معالی می‌نویسد: بعد از بازکردن قبر، سید ابراهیم می‌بیند، جنازه دختری است خردسال کمتر از سن بلوغ که بدنش از کثرت ضربات مجروح است.(۱۰)
با توجه به مدارک و شواهد گذشته و شهرتی که قبر حضرت رقیه(س) در دمشق دارد، احتمال اینکه مدارک و سند‌های معتبر دیگری که بر وجود رقیه دلالت می‌کند، به علل گوناگون از میان رفته باشد. بنابراین باور به وجود چنین دختری از امام حسین به نام رقیه قابل اطمینان است و به آسانی نمی‌توان آن را مردود دانست.
*پی‌نوشت‌ها:
۱- الارشاد، شیخ مفید، ج۲، باب پنجم، ص ۱۳۷. و اعلام الوری طبرسی، ج۱، ص ۴۷۷، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، نشر آل البیت.
۲-کشف الغمه ابوالفتح اربلی، چاپ دوم، دار الاضواء، بیروت، سال ۱۴۰۵، انتشارات دار الاضواء، ج۲، ص ۲۴۸.
۳-آیت‌الله مرعشی نجفی، شرح احقاق الحق، نشر کتابخانة آیت الله مرعشی نجفی، ج۲۷، ص ۴۶۶.
۴-محمدباقر مدرس، شخصیت حسین(ع)، چاپ تابش تبریز، سال ۵/۳/۲۵۳۶، ص ۶۱۴.
۵-عماد الدین طبری، کامل بهایی، چاپ مرتضویه، ۲جلدی، ج۲، ص ۱۷۹.
۶-منتخب فخر الدین طریحی، چاپ امیر، ۱۳۶۲، انتشارات رضی، قم، ج۱، ص ۱۴۱، متوفی ۱۰۸۵.
۷-الکنی و الالقاب، ج۲، ص ۴۴۸، شیخ عباس قمی.
۸-... و بنته الاخری رقیه و قال الخمراوی فی کتاب النفحات و کانت للحسین بنتٌ تسمّی رقیه و امها شاه زنان بنت کسری خرجت مع ابیها الحسین من المدینة حین خرج و کان لها من العمر خمس سنین و قیل سبع سنین حتی جائت معه الی کربلا ... و اما رقیه فقد توفیت بالشام معالی السبطین، محمدمهدی مازندرانی، چاپ افست مصباحی، تبریز، ج۲، ص ۱۲۷ و ۱۲۸.
۹-کتاب روضه‌های فاطمی‌نیا، محمد رضی، چاپ ششم ، ثامن الحجج، ص ۲۰۹.
۱۰- معالی السبطین، ج۲، ص ۱۰۱ و ۱۰۲، همان.
منبع:فارس
۲۷۲
من الذی ایتمنی
با سلام انتظار داریم برای ورود به مباحث حساس کارشناسانه اقدام کنید
در کتاب لباب الانساب ، بیهقی به صراحت در زمره اولاد الحسین علیه السلام نام رقیه رو ذکر کرده
نویسنده متوفی 560 تقریبا و کتاب رو چند سال قبل از وفات نوشته در ضمن سنی هم هست که اقرار به وجود رقیه نوعی اقرار بر علیه خودشونه همچنین رقیه زوجه مسلم بن عقیل خواهر اباعبدالله پیش از کربلا فوت شده پس نام رقیه که جناب سید بن طاوس در لهوف بعد از نام دو دختر دیگر اباعبدالله اورده به نقل از خود اباعبدلله احتمال زیاد دختر ایشونه علاوه بر این در مرثیه ای که سیف بن عمیره یکی از اصحاب امام صادق در حضور ایشان خوانده نام رقیه رو بعد از سکینه دختر اباعبدالله اورده
و رقیه رق الحسود لضعفها.....
در کتاب لباب الانساب ، بیهقی به صراحت در زمره اولاد الحسین علیه السلام نام رقیه رو ذکر کرده
نویسنده متوفی 560 تقریبا و کتاب رو چند سال قبل از وفات نوشته در ضمن سنی هم هست که اقرار به وجود رقیه نوعی اقرار بر علیه خودشونه همچنین رقیه زوجه مسلم بن عقیل خواهر اباعبدالله پیش از کربلا فوت شده پس نام رقیه که جناب سید بن طاوس در لهوف بعد از نام دو دختر دیگر اباعبدالله اورده به نقل از خود اباعبدلله احتمال زیاد دختر ایشونه علاوه بر این در مرثیه ای که سیف بن عمیره یکی از اصحاب امام صادق در حضور ایشان خوانده نام رقیه رو بعد از سکینه دختر اباعبدالله اورده
و رقیه رق الحسود لضعفها.....
شیخ عباس قمی قدس سره درکتاب نفس المهوم ازکتاب کامل بهایی که صاحب کامل بهایی نیز ازکتاب حاویه که فردی سنی مذهب است آن هم اشاره به دختری چهار ساله کرده و بدون نام.... کدام یک ازاسناد فوق دارای اعتبار است آیا کتاب معالی السبطین که روضه های خوانده شده درحرم امام حسین علیه السلام است و به صورت کتاب درآمده است یا کتاب منتخب طریحی که محدث نوری قدس سره هردوی این کتاب ها را تحریفاتی می داند...
چرا اصراری بر یک مسئله ی شک دار داریم... وقتی این گونه عمل می کنیم، همین می شود که مداحان و حتی متأسفانه وعاظ نیز روضه هایی می خوانند که درهیچ عطاری پیدا نمی شود. حتی شیخ عباس قمی نیز کلیاتی ازکتاب حاویه آورده است، لذا حداقل نباید ازاین عدول کرد.... کی می شود که جامعه ی مداحان ما اولاً به واقعیات کربلا برسند و ثانیاً اشعار و مطالب درشأنیت ائمه ی طاهرین علیهم السلام را بخوانند متأسفانه هنوز درکتاب های امسال هم بودن حضرت لیلا مادر حضرت علی اکبر علیه السلام درکربلا را می خوانند!!!! عروسی حضرت قاسم علیه السلام که وهن است به خدا قسم... ولیکن متأسفانه می خوانند!!!!!
و حرف زیاد است.....
چرا اصراری بر یک مسئله ی شک دار داریم... وقتی این گونه عمل می کنیم، همین می شود که مداحان و حتی متأسفانه وعاظ نیز روضه هایی می خوانند که درهیچ عطاری پیدا نمی شود. حتی شیخ عباس قمی نیز کلیاتی ازکتاب حاویه آورده است، لذا حداقل نباید ازاین عدول کرد.... کی می شود که جامعه ی مداحان ما اولاً به واقعیات کربلا برسند و ثانیاً اشعار و مطالب درشأنیت ائمه ی طاهرین علیهم السلام را بخوانند متأسفانه هنوز درکتاب های امسال هم بودن حضرت لیلا مادر حضرت علی اکبر علیه السلام درکربلا را می خوانند!!!! عروسی حضرت قاسم علیه السلام که وهن است به خدا قسم... ولیکن متأسفانه می خوانند!!!!!
و حرف زیاد است.....
بسمه تعالی
یکی از بهترین پاسخ هایی که به فرمایش شما می توان داد این است که دعا می کنم خانم حضرت رقیه سلام الله علیها یک نگاه محبت آمیز فقط یک نگاه به شما بکنند تا شک از دل شما رخت بربندد.
نکات علمی خوبی هم در متن و هم در نظر کاربر محترم:
26-8-1394 / ساعت 15:34
آمده است.
شما را نمی گویم؛ چون نمی دانم؛ اما بعضی مواقع ما مشکل علمی نداریم؛ گیرمان جای دیگری است و ظاهر امر این است که با برخوردهای به ظاهر روشنفکرانه به همه چیز محققانه! عمل می کنیم.
در خانه اگر کس است یک حرف بس است....
یا رقیه مددی....
یکی از بهترین پاسخ هایی که به فرمایش شما می توان داد این است که دعا می کنم خانم حضرت رقیه سلام الله علیها یک نگاه محبت آمیز فقط یک نگاه به شما بکنند تا شک از دل شما رخت بربندد.
نکات علمی خوبی هم در متن و هم در نظر کاربر محترم:
26-8-1394 / ساعت 15:34
آمده است.
شما را نمی گویم؛ چون نمی دانم؛ اما بعضی مواقع ما مشکل علمی نداریم؛ گیرمان جای دیگری است و ظاهر امر این است که با برخوردهای به ظاهر روشنفکرانه به همه چیز محققانه! عمل می کنیم.
در خانه اگر کس است یک حرف بس است....
یا رقیه مددی....
