نظام ارزشیابی تحصیلی در دانشگاه‌ها و آیین‌نامه‌های ارتقای اساتید باعث شده نگاه استاد به دانشجو فارغ از روابط معلم و شاگردی، نگاه کار راه‌انداز هم باشد.

گروه جامعه جهان نیوز: نظام ارزشیابی تحصیلی در دانشگاه‌ها و آیین‌نامه‌های ارتقای اساتید باعث شده نگاه استاد به دانشجو فارغ از روابط معلم و شاگردی، نگاه کار راه‌انداز هم باشد، به طوری که برخی اساتید برای پذیرفتن مسئولیت‌های آموزشی و پژوهشی و حتی ارتقا و ادامه تحصیل‌شان روی ظرفیت‌های دانشجویان خود حساب می‌کنند. به ایجاد این روابط ناموزون کلاسی، گسترش آموزش عالی، توجه کمتر به کیفیت و نمره‌محوری نیز دامن می‌زند. اکنون و در آستانه بازگشایی مراکز علمی و آموزشی و دانشگاه‌ها، برخی گروه‌های دانشگاهی خواستار بازنگری در این روابط بر اساس آیین‌نامه‌ها و ضوابط جدید هستند.

با گسترده و فراگیر شدن آموزش عالی و حضور و وجود مراکز آموزشی و پژوهشی در اقصی نقاط کشور، کنترل بر روند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی سخت‌تر می‌شود. بنابراین ستاد آموزش عالی در عمل غیر از سیاستگذاری و تعیین سرفصل‌ها و کمی تا قسمتی نظارت، کار دیگری از پیش نمی‌برد و بقیه فعالیت‌ها به خود دانشگاه‌ها و به نوبه خود به دانشجو و استاد سپرده شده است که این شیوه در نوع خود دارای نقاط ضعف و قوت است. علاوه بر این ساحت دانشگاه به عنوان یک مرکز آموزشی و تربیتی و پژوهشی فراتر از بایدها و نبایدها است و انتظار از آن در تراز مرکزی است که ورودی‌های منابع و امکانات را به خروجی‌های رفاهی و اقتصادی و معیشتی برای مردم تبدیل کند و صدالبته که در این مسیر دادن اختیار و استقلال و آزادی در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات طبیعی است.

استاد این کلاس؛ شاگرد کلاس دیگر!

در عین حال چارچوب تعیین کردن برای رابطه انسانی میان استاد و دانشجو امکان‌پذیر نیست اما امروزه در دانشگاه‌ها شاهد پدیده‌های نویی در روابط دوسویه استاد و دانشجو هستیم که عده‌ای برای تعریف و حتی مطالعه آنها به دنبال نام می‌گردند. سوءاستفاده از دانشجو، یکی از نام‌هایی است که گروهی برای نوع جدیدی از ارتباط میان استاد و دانشجو انتخاب کرده‌اند. در این نوع رابطه بخش‌هایی از کارهای استاد به دانشجو محول و در نهایت کل کار به نام استاد تمام می‌شود، مثلاً استادی برای ترجمه یک کتاب، آن را بین دانشجویان کلاسش تقسیم می‌کند و در بهترین حالت در ازای بخشی از نمره پایان ترم واحد درسی کار را از آنها می‌خواهد. آخر سر هم ترجمه‌های جمع‌آوری شده از دانشجویان در قالب یک کتاب تدوین و نام استاد هم به عنوان مترجم درج می‌شود. این رابطه وقتی جالب‌تر می‌شود که استاد این کلاس، شاگرد کلاس دیگری است و انجام تکالیفی را که استادش برایش تعیین کرده، به دانشجویانش می‌سپارد. نوشتن پروپوزال، نوشتن بخش‌هایی از پایان‌نامه و تز، تهیه پرسشنامه، انجام تحقیقات و مطالعات میدانی، مراجعه به منابع علمی کتابخانه‌ای و اینترنتی در ازای نمره، نمونه‌هایی از وظایف اساتید است که دانشجویان انجام می‌دهند. این دست روابط بین استاد و دانشجو صورت خوشایند دیگری نیز دارد مثلاً استاد در ارتباط با یک مرکز تولیدی و خدماتی است که قسمتی از پروژه‌های تحقیقاتی و عملیاتی خود را به دانشجویانش می‌سپارد که در صورت موفقیت دانشجو، امکان جذب و استخدامش در آن مرکز فراهم می‌شود. در این صورت علاوه بر اینکه کار استاد راه افتاده، شغل دانشجو نیز تضمین شده است.

همه چیز زیر سر آیین‌نامه ارتقاست

محمد قدسی، استاد دانشگاه شریف در گفت و گو با «جوان» ضمن تأیید وجود چنین رابطه‌ای میان دانشجویان و اساتید دانشگاه‌ها، ضمن خودداری از اینکه روی اینگونه روابط نامی بگذارد، می‌گوید: اگرچه در شکل‌گیری این روابط که کمتر به میل و اراده دانشجو است، وزارت علوم به طور مستقیم نقش ندارد، اما آیین‌نامه ارتقا و رقابت نامعتادلی که میان اعضای هیئت علمی ایجاد می‌کند، تعیین موظفی ساعات تدریس، آزاد گذاشتن دست هیئت امنا در جذب هیئت علمی، چیدمان نامناسب هرم هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی غیردولتی و تأمین معیشت استاد باعث می‌شود استاد مشغله زیادی داشته باشد و به تمام کارهایی که می‌پذیرد، نرسد، بنابراین بخشی از آنها را چه دانشجو بخواهد، چه نخواهد بر عهده او می‌گذارد و برای توجیه کارش نیز برای این کارها نمره‌ای در نظر می‌گیرد. وی نظام ارزشیابی تحصیلی دانشجویان را نیز در شکل‌گیری و تداوم این روابط دانشگاهی مؤثر می‌داند.

البته در آیین‌نامه‌های انضباطی و هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اعضای هیئت علمی، چنین اقدامی عنوان تخلف ندارد و بنابر اعلام هیئت نظارت وزارت علوم، تاکنون نیز موردی از شکایت و رسیدگی به این موارد گزارش نشده و در عمل تعیین نوع کارهای کلاسی و بارم‌بندی نمره امتحانی در محدوده اختیارات استاد تعریف شده است، با این حال چنانچه این مسئله با میل و رغبت دانشجو نباشد و پشت آن اجباری از سوی استاد وجود داشته باشد، اهداف آموزشی و پژوهشی و حتی تربیتی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

منبع: جوان