انتقادات تند افخمی از سینمای ایران؛
سینماهای خالی افتخار به جشنواره ها!
سه شنبه ۱۷ دی ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۰۰
کد مطلب: 335883
بهروز افخمی در ابتدای این جلسه گفت: همانطور که در مقدمه این کتاب آمده، «هسته آتشفشانی سینما» مجموعه مقالاتی است که از ۱۰ سال قبل از سال۷۹ که زمان چاپ کتاب است در رسانه‌های مختلف نوشته بودم. البته این مقالات در برخی از نکات نیاز به تجدیدنظر دارد. اما همانطور که در سال ۷۹ گفتم من هنوز با خطوط اصلی و کلیات این کتاب موافق هستم اگر قرار باشد تجدیدنظری هم در ویرایش کتاب انجام شود اصلاح در نثر آن است که کمی پیچیده است.
وی در ادامه تصریح کرد: سینمای اکنون ایران با اصل سینما متفاوت است. سینمای کنونی سینمای جشنواره‌ای است.
بهروز فرنو در ادامه گفت: در کتاب افخمی از سینمای کلاسیک در مقابل سینمای آوانگارد پیشرو دفاع شده است. در این مقالات به همان اندازه که فورد و هیچکاک توجه شده است از تاریوفسکی که بنیانگذار سینمای آوانگار است انتقاد شده است. سینمای آوانگارد در کشورهای مختلف از جمله آلمان و ایتالیا سعی کرده است از سینمای متعارف کلاسیک متفاوت باشد.
وی افزود: این نوع نگاهی که افخمی راجع به سینما دارد در خود هنر نیز ریشه دارد. با ایجاد دوران مدرن پس از رونسانس این اختلاف به وجود آمد در مقابل مقالات افخمی این سوال پیش می‌آید که اگر سینمای کلاسیک سینمای اصل است پس سینمای مدرن و مابعد مدرن به چه دردی می‌خورد. پس از دوره رنسانس هنر و فلسفه متحول شد. پس از انقلاب فرانسه رویای بهشت زمینی کلید خوردو قرار شد تا قرن بیستم این بهشت زمینی با مدرنیته شکل بگیرد.
در ادامه علیرضا پورصباغ، منتقد سینما با تاکید بر اینکه امروزه ساختن یک فیلم داستانی به کاری سهل و ممتنع تبدیل شده است، گفت: چندی پیش در مصاحبه یک تهیه کننده آمریکایی می‌خواندم که او می‌خواهد به دلیل سهل و ممتنع بودن ساخت فیلم داستانی این عرصه را ترک کند. در کتاب افخمی نیز پیشبینی شده که سینما بزودی نابود می‌شود که می‌بینیم دارد اکنون به واقعیت نزدیک می‌شود.
وی افزود: در ۲۰ سال گذشته سینمای ایران دیگر برای مردم نبوده و فقط یک گروه خاص از سینما استفاده کرده است. در کتاب «هسته آتشفشانی سینما» بر این واقعیت نیز تاکید شده است. متاسفانه ما در سینمای ایران ۵۰ سال است که داریم چرخ را اختراع می‌کنیم اما می‌توان با خواندن این کتاب این کار را متوقف کرد.
این منتقد سینما با اشاره به بخشی از کتاب که از آثار حاتمی‌کیا به عنوان هنر دینی نام برده است و بخشی دیگر که روشنفکران ملی را امل‌ترین روشنفکران نام برده است از افخمی خواست که راجع به این دو توضیحاتی بدهد.
افخمی در ادامه گفت: در صورتی که قرار باشد این کتاب را بازنویسی کنم آن را به زبان ساده‌تری می‌نویسم. من از روشنفکران وطنی به عنوان افرادی امل نام برده‌ام زیرا آنها معتقدند که ما باید حتما از مدرنیسم گذر کنیم تا بتوانیم به پیشرفت دست یابیم. اما اکنون مدرنیسم از مد افتاده و در واقع می‌بینیم که اصلا مدرنیسم لازم نبوده است. من در حد شوخی در متن کتاب به این مفهوم پرداخته‌ام و سعی در بست و گسترش آن نداشتم.
وی در خصوص «هنر دینی» نیز گفت: اگر قرار باشد کتاب را اصلاح کنم دیگر از لفظ هنر استفاده نمی‌کنم. چرا ما باید لفظ هنر یا ART را به کار ببریم. هنر ایرانی با ART متفاوت است. حتی در اشعار فردوسی نیز این موضوع مشخص است. هنر نزد ایرانیان است و بس با معنی که امروز از آن برداشت می‌کنیم متفاوت است.
فرنو در ادامه گفت: سینمای هیچکاک و فورد اصالت‌هایی دارد ولی همیشه به این اصول پایبند نبوده است. آنها برای اینکه آثارشان در گیشه موفق شود کمی تغییرات در فیلم‌ها می‌دادند. سیری که در طول تاریخ هنر اتفاق افتاده است سیری طبیعی و لازم است. سینما از دوران کلاسیک به سینمای آوانگار رسیده است و این سینمای آوانگارد در جاهایی تاریخ سینما را تحت تاثیر قرار داده است.
وی افزود: در ۸ سال اخیر فارابی دو اثر ملک سلیمان و استرداد را به عنوان دو اثر برجسته این بنیاد به سینمای ایران ارائه داده است. اما آیا واقعا این دو فیلم همان سینمای انقلاب و دینی هستند که ما به دنبالش بودیم. راهی که آوینی در روایت فتح آغاز کرد این نبود. آوینی همواره در فیلم‌هایش دو فتح را روایت می‌کرد، فتح اول فتح ظاهری بود و فتح دوم برخواستن خیر در برابر شر بود.
افخمی در ادامه در پاسخ به فرنو گفت: بحث‌هایی که فرنو در رابطه با هنر انجام می‌دهد همیشه یک مشکل بنیادی داشته است. در آخر این بحث‌ها می‌بینیم که تنها شرح ماوقع انجام شده است و هیچ هدفی از بازکردن یک راه جدید در این مباحث دیده نمی‌شود. من اخیرا به این نتیجه رسیدم که نباید در کتابم از لفظ هنر استفاده می‌کردم بهتر بود در این کتاب به داستان‌پردازی می‌پرداختم. اگر من در جاهایی با ART نیز آشنا شدم بنا به ضرورت بوده است. من همیشه می‌خواستم داستان‌پردازی کنم و این کار را دوست داشتم.
وی اضافه کرد: داستان‌پردازی یکی از بازی‌هایی است که بشر راه انداخت. داستان‌پردازی در ایران قدمتی هزار ساله دارد و در قرآن نیز وجود دارد. رومان در ایران با کپی‌برداری از شیوه‌های غربی انجام شده است اما قصه‌پردازی همیشه در ایران قوی بوده است. داستان‌پردازی دقیقا در کنار فلسفه قرار می‌گیرد. بشر به همان قدمتی که داستان‌پردازی کرده به سراغ فلسفه رفته است. هر کدام از این دو یکی از نیازهای بشر را برطرف می‌کرده است.
این کارگردان سینما اضافه کرد: من برخی داستان‌پردازها را اصلا قبول ندارم. طایفه داستان‌پردازها همدیگر را می‌شناسند. در داستان‌پردازی هر کسی پیامی را با خودش حمل کند در واقع داستان‌پردازی نکرده است.
افخمی با انتقاد از روند سینمای امروز ایران گفت: سینمای ما هر روز جشنواره‌ای‌تر و نخبه‌گراتر می‌شود. در برابر این سینما سینمایی هم هست که می‌تواند در آینده سینمای ایران را شکل دهد، سینمایی که یک روز در آمریکا نیز وجود داشت ولی الان در آنجا هم وجود ندارد.
افخمی در ادامه گفت: وضع فعلی سینما به دلیل پیش‌فرض‌هایی است که برای آن قائل شده‌ایم. فیلم‌های امروز سینمای ایران صرفا برای عرضه در جشنواره‌های خارجی ساخته می‌شوند. در سینمای ایران فیلم‌سازها حق دارند با بودجه دولتی و پول بیت‌المال، تجربه کنند. این کار باعث می‌شود که سینماهای ما خالی از تماشاگر باشد. فیلم‌های آپارتمانی و شهری که هیچ داستان جدیدی ندارند عارضه خالی شدن سینماهای ماست.
وی افزود: با این حال جشنواره‌های خارجی به راحتی توانستند پروتکل‌های مدنظر خود را به فیلم‌سازان ایرانی قالب کنند. آنها می‌دانند چه فیلمی بسازند که جشنواره‌ها از آن استقبال کنند. متاسفانه ما امروز داریم فیلم‌سازان جوان خود را از دست می‌‌دهیم.
این کارگردان سینما اضافه کرد: هر عقل سلیمی می‌پذیرد که سینما برای کودکان و نوجوانان است. اگر آنها سینماها را پر نکنند می‌روند و کارهای دیگر انجام می‌دهند. در ۱۰ سال اخیر سینمای ایران کاملا توسط جشنواره‌ها مصادره شد. حتی شمقدری رئیس سازمان سینمایی هم به این موضوع افتخار می‌کرد که با لابی او جدایی فرهادی اسکار گرفته است. این باعث تاسف است که مسئولان دولتی از هم‌رقصی با جشنواره‌های خارجی خوشحال باشند.
افخمی در پایان گفت: نباید با توطئه‌های مافیایی و به صورت کودتایی فیلمسازانی را که می‌خواهند برای بچه‌های ایرانی فیلم بسازند از میدان خارج کنیم. ما نمی‌خواهیم جلوی افرادی را که فیلم جشنواره‌ای می‌سازند بگیریم. اما الان سینماهای ما خالی است.
