پرونده آموزش و پرورش؛ شماره ۴
جایگاه «علم نافع» در آموزش و پروش و مسیری که باید تغییر پیدا کند + چند مثال ساده
شنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۰۹:۳۲
کد مطلب: 802225
از طرفی، در دنیای معاصر نیز با توجه به پیشرفت علم و فناوری و گسترش روزافزون ارتباطات و بهره گیری از وسایل ارتباط جمعی، ما شاهد بمباران و انفجار انواع اطلاعات و علوم هستیم. تخصصی شدن علوم نیز خود مقوله ای دیگر در کنار این موضوع است. از همین رو، هنر این است که ما کارآمدترین و نافع ترین علوم را برگزینیم. با این تفسیر، می توان گفت که در عصر حاضر با توجه به انفجار اطلاعات و دانستنی ها در زمینه های گوناگون، انسان موفق کسی نیست که هر دانستنی را فرا می گیرد، بلکه انسان موفق کسی است که هر چیزی را فرا نمی گیرد و برای اطلاعات و علم بی ارزش، وقت ارزشمند خود را تلف نمی کند.
با در نظر داشتن این پیش فرض، باید بگوییم که متأسفانه در طی سال های گذشته، نهاد آموزش و پرورش به اندازه کافی نسبت به این مقوله حساسیت نشان نداده است. اخیراً نیز مقام معظم رهبری در دیدار با معلمان، به موضوع علم نافع اشاره کرده و فرمودند: «الان در دبیرستانهای ما و شاید در دبستان های ما دانش هایی تدریس می شود که هیچ فایدهای به حال امروز و آیندهی این دانشآموز ندارد؛ یک چیزهایی است، [یک] ذهنیاتی است که یادشان هم می رود و در هیچ مسئلهی زندگی به این ها کمک نمی کند، در پیشرفت علم به اینها کمک نمی کند؛ اینها را شناسایی کنید، حذف کنید. علم نافع، آن علمی است که بتواند استعداد جوان و نوجوان را شکوفا کند؛ استعداد او را شناسایی کند، آن را در جهت استعداد خودش رشد بدهد، آن استعداد را شکوفا کند؛ برای آیندهی او سرمایهی ذهنی و عملی فراهم بکند؛ این می شود علم نافع».
در هر صورت جای انکار نیست که در نظام آموزش و پرورش، دانش آموزان بعضاً باید محفوظات ناکارآمد را به ذهن خود سرازیر کنند و این محفوظات به دلیل ناکارآمدی، چه بسا پس از اندک زمانی فراموش هم می شوند.
مسائل مربوط به سبک زندگی اسلامی، معارف و احکام، آشنایی با آسیب های اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و مانند اینها که دانش آموزان و خانواده های آنها در هر لحظه از زندگی خود با آن سر و کار دارند، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند. متأسفانه ذهن برخی از دانش آموزان بیش از اندازه با فرمول ها و مسائل ریاضی، فیزیک و شیمی گره خورده است؛ به گونه ای که کم کم روح و ذهن آنها یک حالت ماشینی و مکانیکی پیدا کرده است و از درک مفاهیم کلان و یا موضوعات مربوط به علوم انسانی دور شده است.
علاوه بر اینها، هرچند برخی از موضوعات نیز ضروری است که در برنامه ریزی آموزشی دانش آموزان وجود داشته باشد اما نوع پرداختن و ورود به آنها باید مورد بازنگری قرار گیرد.
برای مثال، دانش آموزان، شش سال مشغول فراگیری زبان انگلیسی می شوند اما بسیاری از آنها حتی چند جمله معمولی هم نمی توانند انگلیسی متوجه شوند و یا صحبت کنند! این در حالی است که با پیشرفت های صورت گرفته، در فضای بیرون از آموزش و پرورش، طی یک سال و یا حتی چند ماه می توان درصد قابل توجهی از زبان انگلیسی را فراگرفت و به آن مسلط بود.
در مورد زبان عربی هم وضعیت به همین صورت است؛ یعنی اینکه دانش آموزان سال ها زبان عربی می خوانند و امتحان می دهند، اما وقتی مدرک دیپلم می گیرند، معمولاً نه می توانند زبان قرآن را متوجه شوند و نه می توانند به عربی سخن بگویند.
نکته دیگر این است که در برنامه ریزی درسی آموزش و پرورش به همان اندازه که در مورد ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست و ... دانش آموزان دغدغه داریم به همان اندازه باید برای احکام و همچنین معارف دینی دانش آموزان هم – که بخش مهمی از زندگی آنها را شامل می شود - دغدغه داشته باشیم.
خیلی بد است که دانش آموز ما پس از گرفتن مدرک دیپلم، نسبت به بسیاری از احکام فردی و اجتماعی - از عبادات گرفته تا معاملات - غریبه باشد و یا هنوز مسائل ابتدایی مثل وضوء و غسل برایش حل نشده باشد.
علاوه بر این، با وجود فضای مجازی و راه یافتن بسیاری از شبهات دینی به درون خانواده ها – که قبلاً در حد امروز نبوده است- ، به نظر می رسد که در حوزه معارف دینی باید تغییر رویه صورت گیرد. در این زمینه ضروری است که ضمن استفاده از متون آموزشی مناسب، از افراد متخصص این حوزه نیز استفاده شود و کاری کرد که دانش آموزان به کتاب های دین و زندگی و معارف دینی، فراتر از موضوع امتحان و حفظ کردن و ... بنگرند.
دانش آموز باید کاملاً حس کند که دروس دینی، سؤالات، دغدغه ها و شبهات روزمره او را نسبت به مسائل دینی مرتفع می کند و با دانستن موضوعات جدید و یافتن پاسخ ها، حس نشاط و رغبت به او دست دهد.
نکته پایانی این است که آموزش و پرورش باید از یک طرف در جهت رشد فردی دانش آموزان در زمینه های گوناگون قدم بردارد، اما بیش از پیش باید نسبت به بلوغ اجتماعی دانش اموزان دغدغه داشته باشد. برای مثال، از مسائل ضروری که دانش آموزان از همان سنین ابتدایی باید آن را یاد گرفته و در زندگی خود عملی کنند، موضوع نظم و انضباط اجتماعی، تبعیت از قانون و روحیه همکاری اجتماعی است. اینکه قالب های این موضوعات باید به چه شکلی باشد و در هر سطح تحصیلی باید چگونه به دانش آموزان آموخت، خود نیاز به کار کارشناسی دارد و ظرافت های خود را می طلبد.
مطالب مرتبط با پرونده آموزش و پرورش:
ضرورت بازنگری در حوزه تعلیم و تربیت/ آموزش و پرورش به چه معلمانی نیاز دارد؟
توصیه ۲۵ سال پیش رهبری که هنوز عملی نشده چه بود؟!
«کاظمی آشتیانی»ها یا رونالدو؟/ چند نکته و راهکار در مورد الگوسازی در آموزش و پرورش
هشت نکته مهم با نامزد تصدی وزارت آموزش و پرورش/ برای این موضوعات برنامه دارید یا خیر؟
وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش برای این ۹ مورد برنامه دارد؟
این مساله چون مبتلا به هست و از طرفی خطر استفاده بدون دانش از فضای مجازی بسیار بالاست مورد اسقبال خانواده ها و نوجوانان هست .