پرونده آموزش و پرورش؛ شماره یک
«کاظمی آشتیانی»ها یا رونالدو؟/ چند نکته و راهکار در مورد الگوسازی در آموزش و پرورش
يکشنبه ۱ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۰۸:۱۵
کد مطلب: 800703
به بهانه دیدار اخیر معلمان با رهبرمعظم انقلاب و توصیه های مهم ایشان در زمینه آموزش و پرورش، جهان نيوز قصد دارد در ضمن سلسله یادداشت هایی، به بعضی موضوعات و مسائل این حوزه بپردازد. در این نوشتار به بهانه نام بردن ایشان از دانشمند مرحوم، کاظمی آشتیانی، به موضوع الگوسازی ورود کرده ایم.
الگو و الگوسازی یکی از مفاهیم پرکاربرد در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی است. انسان ها از طریق الگوها، می توانند گمشده های درونی خود را یافته و در واقع در جهت شناخت هویت و کشف استعداد خود قدم بردارند. آنها با کمک الگوها، ارزش ها و یا ضد ارزش ها را می توانند در وجود خود نهادینه کنند.
نقش خانواده ها و محیط پیرامون در زمینه الگوسازی مهم است اما با توجه به اینکه کودکان ما از همان سنین ابتدایی، بخش قابل توجهی از ساعات روزانه خود را در آموزش و پرورش می گذرانند و از سویی نیز وظیفه این نهاد، رشد و پرورش شخصیت و استعداد آنها چه در زمینه علمی و چه غیر علمی است، بنابراین نمی توان به همین راحتی از کنار آموزش و پرورش و نقش کلیدی آن گذشت.
در مقوله آموزش و پرورش، آنچه که اهمیت بیشتری نسبت به علم آموزی دانش آموزان دارد، پرورش و رشد یک انسان با هویت و دارای اعتماد به نفس است. اگر دانش آموز دارای هویت و اعتماد به نفس شد، در مسیر علم آموزی نیز هدفمند و عاقلانه قدم برمی دارد.
در همین راستا، مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با معلمان فرمودند: «هدف از تربیت دانشآموز، از آمدن این دانشآموز به مدرسه، به دبستان یا دبیرستان، صرفاً این نباشد که بخواهد درس یاد بگیرد. خب بله، درس هم باید یاد بگیرد، علم هم باید بیاموزد، اما مهمتر از علمآموزی یا لااقل در حد علمآموزی این است که او احساس هویت بکند، یک انسان باهویت ساخته بشود در اینجا که هویت ملی و احساس اعتماد به نفْس ملی پیدا بکند و کودک ما از عمق جان، با افتخارات کشور آشنا بشود؛ این چیزی است که امروز وجود ندارد ».
ایشان در همان سخنرانی، یک مثال نیز در همین زمینه می آورند: «خیلی از افتخارات هست؛ حالا ایشان اسم مرحوم آقای کاظمیآشتیانی را آوردند؛ شما بین بچههای مدارستان نظرخواهی کنید ببینید چند درصد کاظمیآشتیانی را با آن همه خدمات، با آن ارزش وجودیای که این مرد و این جوان داشت ــ جوان هم بود ــ میشناسند و مثلاً فرض کنید رونالدو را چند درصد میشناسند! گاهی اوقات بچههای کوچک خانوادهی ما اسم هایی را هم میآورند که من حتی نمی توانم یاد بگیرم آن اسم ها را! قشنگ این ها را میشناسند، [می دانند] این چهکاره است. ما چرا افتخارات ملی خودمان را نمیشناسیم؟»
نکته مهم این است که ایشان نام این دانشمند را از باب مثال ذکر فرموده اند. هدف این نیست که مثلاً از فردا در کتاب های دانش آموزان بر روی این دانشمند متمرکز بشویم و دیگر کار تمام است. خیر؛ موضوع اصلی بیان افتخارات، دستاوردها و معرفی نخبگان و ستاره های ایران اسلامی و در واقع، الگوسازی برای دانش آموزان است. چه بخواهیم و چه نخواهیم، دانش آموز به سراغ الگو می رود. مهم این است که در این زمینه جهت او صحیح باشد.
از سوی دیگر، بیش از 43 سال از انقلاب شکوهمند اسلامی می گذرد و ما با وجود جنگ و تحریم، در عرصه های گوناگون علمی و غیرعلمی پیشرفت های خیره کننده ای داشته ایم که جهانیان انگشت به دهان مانده اند. در این سال ها افرادی به دنیا معرفی کرده ایم که هر کشوری آرزوی داشتن آنها را دارد.
با همه اینها، متأسفانه در معرفی الگوها کم کاری صورت گرفته است. مثلاً بسیاری از دانش آموزان ما با اسطوره های دفاع مقدس بیگانه اند و آشنایی با ابعاد زندگی و سیره عملی آنها ندارند. این در حالی است که هر کدام از این اسطوره ها می توانند مسیر زندگی دانش آموزان را به کلی عوض کنند.
دانش آموز ما زیر و بم زندگی مسی و رونالدو را دنبال می کند، چون برایش مهم شده و دیگران برایش مهم جلوه داده اند! اما چون شیرینی و میوه زندگی شهدا و دانشمندان را نچشیده و یا ندیده است، دغدغه ای نسبت به آنها پیدا نمی کند. از آنجایی که آشنایی با افتخارات این کشور ندارد، از انقلاب اسلامی فقط 22 بهمن، فرار شاه و مانند آن را در ذهن خود نگه داشته است.
در هر صورت ضروری است که یک بازنگری اساسی در این زمینه صورت گیرد. هم از نظر تبیین افتخارات و دستاوردها در عرصه های گوناگون و هم معرفی کسانی که در این موفقیت ها نقش اساسی داشته اند. از شهدای دفاع مقدس گرفته تا امثال تهرانی مقدم ها، سلیمانی ها، کاظمی ها، شهریاری ها و ... .
نکته پایانی این است که در معرفی این افتخارت نیز باید متناسب با پایه های تحصیلی دانش آموزان و ظرفیت کتاب های آنها وارد شد و به عبارتی برای هر دوره آموزشی متناسب با آن دوره، الگوها و افتخاراتی را بیان کرد؛ مثلاً در کتاب های درسی وقتی به دین و زندگی می رسیم دانش آموزان را با علما و عرفای مشهور آشنا کنیم؛ وقتی به فیزیک می رسیم، متناسب با موضوعات مطرح شده در آن، از شهدای هسته ای و دستاوردهای آنها بگوییم، از تهرانی مقدم و نقش او در حوزه هوافضا بگوییم و دستاوردهای کشور در این زمینه ها را برای دانش آموزان تبیین کنیم و به اهمیت این موضوعات در دنیای امروز بپردازیم؛ یا مثلاً در دروس زیست شناسی به امثال کاظمی آشتیانی اشاره کنیم؛ در تاریخ معاصر به نقش سردارسلیمانی ها و ... اشاره کنیم.
البته برای پایه های ابتدایی و دانش آموزانی که هنوز وارد دوران انتخاب رشته نشده اند هم باید برنامه جداگانه ای داشته باشیم. همچنین برای دختران نیز بعضاً می توانیم الگوهای مختص آنها ارائه دهیم. قطعاً ورود جدی در این زمینه موجب شکوفایی ایران اسلامی و درخشیدن چهره های جدید در آینده نزدیک خواهد شد.
