خیار شرط چیست؟

یکی از مواردی که به موجب قانون، هر یک از طرفین قرارداد لازم می‌تواند آن فسخ کند، خیارات می‌باشند. خیار به معنای اختیار بوده و در حقوق به اختیار و حقی گفته می‌شود که هر یک از طرفین برای بر هم زدن قرارداد دارد. قانون مدنی، خیارات را به ده نوع تقسیم نموده یکی ازانواع آن خیارات، خیار شرط می‌باشد؛ بنابراین ممکن است این سوال مطرح شود که خیار شرط چیست؟

خیار شرط چیست؟

خیار در لغت به معنای اختیار بوده و در اصطلاح حقوقی به اختیار و حقی گفته می‌شود که هر یک از طرفین برای برهم زدن قرارداد دارد. با این توضیح که، قرارداد‌ها در حقوق به دو نوع کلی قرارداد‌ها و عقود جایز و قرارداد‌ها و عقود لازم تقسیم می‌شوند.

قرارداد‌های جایز، به قرارداد‌هایی گفته می‌شود که هر یک از طرفین قرارداد، هر زمان که اراده کند، می‌تواند قرارداد را بر هم بزند. قرارداد لازم، برعکس به قرارداد‌هایی گفته می‌شود که هیچ یک از طرفین قرارداد، حق بر هم زدن و فسخ قرارداد را نداشته، مگر اینکه قانون این حق را به وی داده باشد.

یکی از مواردی که قانون، این حق را به هر یک از طرفین قرارداد‌های لازم داده تا قرارداد را به هم زده و آن را فسخ نمایند، خیارات می‌باشد. بر این اساس، قانون به هر یک از طرفین عقد لازم، این حق را داده تا در مواردی که بر اساس قانون، آن طرف دارای حق خیار می‌باشد، عقد لازم را فسخ نماید.

ماده ۳۹۶ قانون مدنی، خیارات را به ۱۰ نوع تقسیم نموده است که مطابق آن ماده، خیارات شامل این موارد می‌باشند: خیار مجلس، خیار حیوان، خیار شرط، خیار تاخیر ثمن، خیار رویت و تخلف وصف، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار تبعض صفقه و خیار تخلف شرط.

شرایط اعمال خیار شرط

در خیار شرط، ابتدا و انتهای مدت حق فسخ قرارداد باید مشخص بوده و اگر مدت به طور دقیق مشخص نشود، قرارداد باطل می‌گردد. بنابراین، اگر در قرارداد، خیار شرط ذکر شود، اما مهلتی برای آن تعیین نشود، هم قرارداد هم شرط باطل خواهد شد. مثلا باید ذکر شود تا ۲ ماه بعد از انعقاد قرارداد، هر دو طرف یا یکی از آن‌ها یا یک شخص ثالث معین، حق فسخ قرارداد را دارد.

۲بر خلاف سایر انواع خیارات از جمله خیار تدلیس، در خیار شرط، ممکن است شرط شود که شخص ثالثی که نقشی در انعقاد قرارداد نداشته و از طرفین قرارداد نمی‌باشد، حق فسخ قرارداد را داشته باشد. برای مثال، قراردادی بین شخص الف و شخص ب منعقد گردیده و در قرارداد شرط می‌شود که شخص ج تا ۲ ماه از تاریخ قرارداد، خیار شرط داشته و حق فسخ آن قرارداد را دارد.

۳برخلاف آنچه در ماده ۳۹۹ قانون مدنی، مورد تصریح قرار گرفته، خیار شرط اختصاص به عقد بیع یا همان قرارداد خرید و فروش نداشته و جز در موارد استثنایی، در تمام قرارداد‌ها قابل درج می‌باشد.

۴در عقد نکاح، وقف و ضمان، طرفین نمی‌توانند درج خیار شرط نمایند