به گزارش جهان نیوز، ایران روز دوشنبه 15 آذرماه همزمان با سفر وزیر خارجه سوریه به تهران، برای اولین بار طی پنج سال اخیر میزبان یکی از مقامات ارشد امارات متحده عربی بود. شیخ طحنون بن زاید، مشاور امنیت ملی امارات به دعوت علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به تهران سفر کرد و علاوه بر همتای ایرانی خود با شماری از مقامات عالی رتبه ایران از جمله ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران، دیدار کرد.
امارات از سال 1394 به دنبال قطع ارتباط دیپلماتیک بین ایران و عربستان، تصمیم گرفت که تماسهای دیپلماتیک با تهران را به شدت کاهش دهد. حالا پس از چندسال که مذاکراتی بین تهران و ریاض انجام شده است امارات نیز گویا قصد افزایش روابط با ایران را دارد.
اهمیت امارات در منطقه
از میان کشورهای خلیجفارس، امارات متحده عربی وضعیت ویژهای دارد. این کشور دارای پیشروترین اقتصاد در حوزه کشورهای خلیجفارس و دومین اقتصاد بزرگ جهان عرب است. در روابط با جمهوری اسلامی ایران نیز وضعیت خاصی دارد. ایران و امارات در طی این سالها از یک طرف روابط خوب اقتصادی و از سوی دیگر روابط پرتنش و پرفراز و فرود سیاسی را تجربه کردند. از زمان تشکیل کشور امارات در سال 1971 میلادی، بالاترین سطح روابط بر اساس منافع ملی میان دو کشور شکل گرفته و ظرفیتهای زیادی نیز برای گسترش این روابط وجود دارد.
این ظرفیتها شامل نزدیک بودن روابط تجاری ایران و امارات بهویژه امارت دبی در عرصه تجاری، همسایگی دو کشور، مسلمان بودن هر دو ،حضور و اقامت تعداد زیادی از ایرانیها در امارات، وجود حدود بیست و چهار نهاد ایرانی از جمله باشگاه ایرانیان، بیمارستان ایرانیان، مدرسه ایرانیان، بانک صادرات ایران، بانک ملی ایران، بیمه ایران در دبی، مدرسه ایرانیان در ابوظبی و غیره در این کشور و گلوگاه بودن امارات دراقتصاد ایران است. با این حال وجود رویکردهای مختلف در حوزه سیاسی موجب شده تا این دو کشور در مسایل بینالمللی و منطقهای دارای تعارض منافع باشند. اما علیرغم آن، روابط سیاسی خود را ادامه بدهند آنچه که موجب شگفتی اغلب کارشناسان روابط خارجی است.
مهمترین عوامل اختلاف میان دو کشور
مهمترین عواملی که در این سالها موجب اختلاف و تنش میان دو کشور شده است شامل موارد زیر است:
حاکمیت جزایر سه گانه: حاکمیت جزایر سهگانه مهمترین مسئله سیاسی میان ایران و امارات است. بخش عمدهای از اختلافات در اینمورد به سیاستها و رقابتهای فرامنطقهای در خلیجفارس در گذشته مربوط است که انگلستان دراینباره نقش اصلی را دارد. هنگامی که ایران و روسیه در دهه 1880 میلادی مذاکرات خود را برای حضور روسیه در خلیجفارس آغاز کردند انگلستان درصدد جدا ساختن جزایر سهگانه از ایران برآمد. از همان زمان، ایران برای بازگرداندن جزایر سه گانه تلاشهای مختلفی را انجام داد تا اینکه سرانجام طی یادداشت تفاهم 1971 میلادی موضوع ابوموسی به نوعی حلوفصل شد. بااینحال در دهه 1990 برابر با هفتاد شمسی، بار دیگر ادعاهای امارات عربی متحده درباره جزایر سهگانه تنبکوچک و بزرگ و ابوموسی آغاز شد و همچنان هم اختلافات دو کشور دراینباره ادامه دارد. موضوع جزایر به مسألهای منفی در روابط ایران و امارات تبدیلشده و تلاشهای دولتهای مختلف هم نتوانسته به حلوفصل آن بینجامد.
انقلاب اسلامی: وقوع انقلاب اسلامی یکی از رویدادهای بزرگی بود که در چند دهه اخیر موجب شد تا امواج اسلامگرایی در جهان و به ویژه منطقه خلیج فارس قوت بگیرد.
اسلامگرایی که تحت تاثیر انقلاب اسلامی و به تبع نفوذ مذهب شیعه بود. همین نیز موجب هراس کشورهای عربی منطقه از جمله امارات شد. رقابت میان این کشورها با ایران که در مقاطعی به خصومت تبدیل شد تحت تقابل ایدئولوژیک عرب و عجم و شیعه و سنی قرار دارد. تقابلی که به ویژه حول هراس از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه خلیجفارس شکل گرفته است.
جزایر مصنوعی: مهمترین اختلاف ایران و امارات علاوهبر جزایر سهگانه، احداث جزایر مصنوعی است. در سال 1385 پساز بینتیجه ماندن ادعاهای امارات درباره جزایر سهگانه ایرانی، این کشور اعلام کرد تا ده سال آینده 325 جزیره مصنوعی در آبهای خلیجفارس خواهد ساخت. اینموضوع به یکی از عوامل اصلی واگرایی سیاسی بین دو کشور همسایه تبدیل شده است.
پرونده هستهای ایران: یکی دیگر از پرمخاطرهترین عواملی که موجب تنش در روابط ایران و امارات شده پرونده هستهای ایران است که موجب شد تا امارات با تداوم ایرانهراسی فضای جهانی را علیه ایران شکل دهد.
چنانچه در سال 2010 سفیر امارات در واشنگتن اظهار داشت که امارات بیشترین خطر را از جانب برنامه هستهای ایران احساس میکند و آمریکا حتی با ابزار زور باید مانع توسعه این برنامه شود. حتی این کشور برای ایجاد موازنه قدرت در برابر توان روبهرشد ایران، برنامههایی را در این بخش طراحی کرده و در سال 2018 نخستین راکتور هستهای خود در ابوظبی را کلید زده است. همچنین در اوت 2020، اولین نیروگاه هستهای خود را که شامل چهار راکتور اتمی است به بهرهبرداری رسانده و به شبکه نیروی برق خود متصل کردهاست.
جنگ طلبی عربستان در یمن: با دخالت نظامی عربستان در یمن، کشور امارات تحت لوای ائتلاف عربی در تهاجم نظامی به یمن برای سرکوب جنبش انصارالله شرکت یافت. این در حالی بود که ایران نیز در نقش حامی یمن ظاهر شد و همین امر باعث شد تا این دو کشور در تقابل هم قرار بگیرند.
همراهی امارات با سیاستهای بینالمللی آمریکا: امارات در طی این سالها یکی از متحدان آمریکا بوده و بنابراین در سیاستهای خارجی خود با این کشور همراهی کرده است. همین نیز موجب شده تا امارات در مقابل جمهوری اسلامی قرار بگیرد. در همین اواخر نیز بهبود روابط امارات با رژیم صهیونیستی و تاسیس سفارت در آن موجب شد تا این دو کشور در دو قطب مخالف یکدیگر قرار بگیرند.
همراهی با عربستان سعودی: امارات همچنین از جمله کشورهای دوست و متحد عربستان است که سیاستهای خود را تحت لوای آن پیش برده است. همین نیز موجب شده تا در سال 1394 به دلیل تنش میان روابط ایران و عربستان، روابط خود را با ایران به سطح کاردار کاهش دهد.
اخراج ایرانیان: یکی دیگر از دلایل تعارضات امارات با ایران، اخراج ایرانیان مقیم این کشور توسط دولت امارات است. کشور امارات با این کار نشان داد تفرقه و اختلاف همچنان در دستور کار مقامات این کشور است. بر این اساس، طی سالهای گذشته دهها ایرانی مقیم امارات که بیشاز بیست و پنج سال در این کشور اقامت داشتند اقامتشان لغو و از امارات اخراج شدند.
دلیل تغییر رویکرد امارات چیست؟
کشور امارات که چندسالی بود بر طبل خصومت و اختلاف با ایران کوبیده بود حالا تمایل به افزایش روابط با ایران دارد که آن هم در سفر یکی از مقامات بلند پایه امارات به ایران و دعوت از رئیس جمهور ایران برای سفر به امارات، نمایان است. اما دلیل این تحول رویکرد را باید در عوامل فرامنطقهای و منطقهای جستجو کرد:
1. امارات نیز همچون دیگر کشورهای عربی منطقه، وابستگی بالایی به آمریکا دارد. تجربه نشان داده با تغییر دولتها و سیاستهای آنها در آمریکا، جهتگیری کشورهای منطقه نیز تغییر میکند. در حال حاضر نیز به دلیل رویکرد جو بایدن در منطقه خلیج فارس که برخلاف دونالد ترامپ حمایت همهجانبهای از کشورهای عربی ندارد سیاستهای این کشورها و به ویژه امارات تغییر کرده است. از این رو، این کشور که زمانی در جبهه مخالفان بشار اسد و حتی در زمره حامیان کودتا علیه رجب طیب اردوغان در ترکیه قرار داشت و روابطش با ایران را نیز در سال 1394 قطع کرده بود حالا در صدد ترمیم روابط با این کشورها بربیاید و مقامات دیپلماتیک خود را روانه سوریه، ترکیه و ایران کند.
2. عامل مهم دیگر تغییر رویکرد امارات را باید در پیشقدم شدن عربستان سعودی برای حل اختلافاتش با ایران دانست. به هر حال عربستان به عنوان برادر بزرگتر کشورهای عربی با این کار به کشورهای دیگر نیز چراغ سبز نشان داده تا در پی بهبود روابط خود با ایران باشند.
3. امارات پس از بهبود روابط خود با رژیم صهیونیستی نگران جایگاه خود در جهان اسلام و منزوی شدن است. در این شرایط بهبود روابط با کشورهای قدرتمند جهان اسلام برای امارات مطلوبیت دارد و به افزایش اعتبار آن میانجامد و از فشار افکار عمومی درجهان اسلام علیه امارات کم میکند.
اما ایران نیز در شرایط فعلی و تداوم تحریمها برای گشایش بیشتر نیاز به بهبود و تقویت روابط خود با کشورهای همسایه دارد. همین نیز موجب میشود تا افزایش رابطه با امارات به معامله دوسر سود برای دو کشور بدل شود و یک بازی برد-برد برای طرفین باشد.