سالانه بیش از 124 میلیون جلد کتب درسی به چاپ می‌رسد و هر ساله هزینه زیادی توسط آموزش و پرورش برای چاپ کتاب‌های درسی صرف می‌شود. همه ما مدت زمان زیادی را صرف مطالعه این کتاب‌های با ارزش کرده‌ایم و بدون آن‌ها امکان آموزش وجود نخواهد داشت. اما آیا به این فکر کرده‌اید که کتاب‌های درسی چگونه چاپ می‌شوند؟ مراحل چاپ کتاب درسی چیست؟ تألیف و نشر اینگونه کتاب‌ها چگونه انجام می‌گیرد؟ برای پاسخ دادن به این سؤالات در ادامه این مطلب همراه ما باشید.

متولی چاپ کتاب درسی کیست؟
مسئول چاپ و نشر کتاب‌های درسی در ایران، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است. این سازمان یکی از نهادهای وابسته به وزارت آموزش و پرورش ایران است که مسئولیت برنامه ریزی، تدوین و انتشار کتاب‌های درسی را برعهده دارد. در سال 1355 قانون تشکیل این سازمان با نام سازمان پژوهش و نوسازی آموزشی به تصویب مجلس ملی رسید. بعد از آن مجلس شورای اسلامی نام آن را به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تغییر داد و از آن زمان تا کنون به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود.

انتشارات مدرسه یا موسسه فرهنگی مدرسه برهان، از زیر مجموعه‌های این سازمان است که در سال 1368 تأسیس شده و از آن زمان تا به امروز وظیفه انتشار کتب و نشریات آموزشی و کمک آموزشی برای دانش آموزان، معلمان و مربیان را برعهده دارد.
 

مراحل چاپ کتاب درسی
همانند چاپ هر کتاب دیگری، چاپ کتاب‌های درسی نیز از مرحله تولید محتوا شروع می‌شود. مولفان که در واقع همان نویسندگان اصلی کتاب‌های درسی هستند، محتوای کتاب را عموماً به شکل دست نوشته یا فایل‌های تایپ شده به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ارائه می‌شود. سپر فرآیند تصحیح، تصویرگری، بازخوانی و ... آغاز می‌شود.

این مرحله معمولاً 2 تا سه هفته زمان می‌برد و بعد از آن نوبت به چاپ کتاب در موسسه فرهنگی مدرسه می‌رسد. برای چاپ کتاب درسی از چاپ افست که بسیار سریع و با کیفیت است استفاده می‌شود. امروزه اکثر کتاب‌های جهان با روش چاپ افست چاپ و منتشر می شوند. در ادامه به بررسی مرحله به مرحله چاپ کتاب درسی می‌پردازیم.

جمع آوری محتوای کتاب درسی
هر کتاب ممکن است یک یا چند مؤلف داشته باشد که ساعت‌ها برای انتخاب محتوای مناسب برای کتاب به بحث و گفتگو می‌پردازند. نحوه انتخاب محتواهای درسی برای هر کتاب متفاوت است. موضوعات پیشنهادی بارها مورد بررسی قرار می‌گیرند، اضافه یا حذف شدن یک بخش از کتاب ممکن است ساعت‌ها بحث و گفتگو یا حتی نظر سنجی از کارشناسان و معلمان را به همراه داشته باشد. در نهایت مولفان عموماً له صورت دست نویس یا تایپی مطالب خود را تحویل می‌دهند. در این مرحله مجدداً فرآیند تصحیح و بازخوانی کتاب انجام می‌گیرد تا محتوا از هر نظر بررسی شده باشد.

تصویرگری کتاب درسی با کمک عکاسان و تصویرگران حرفه‌ای
بعد از آماده سازی محتوای کتاب و پایان مرحله تصحیح و بازنگری نوبت به تصویرگری کتاب می‌رسد. انتخاب تصاویر بر اساس محتوا و اهداف درسی انجام می‌گیرد. تصویرگری کتاب‌های درسی بر اساس آنچه که ایده آل است انجام می‌شود تا در ذهن کودکان به بهترین شکل تأثیر بگذارد. از این رو بعضی از مواقع ممکن است تصاویر استفاده شده در کتاب با واقعیت جامعه متفاوت باشد. برای مثال، خیابان‌ها همیشه تمیز نشان داده می‌شوند در حالی که در واقعیت اینگونه نیست. تیم‌های هنری و بیش از 200 عکاس و هنرمند تصویرگر با سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی همکاری می‌کنند تا به بهترین شکل فرایند تصویر گری کتاب انجام گیرد.

چاپ کتاب درسی، آماده سازی نسخه نهایی کتاب
مرحله سوم، چاپ کتاب درسی در چاپخانه افست است. سازمان پژوهش و برنامه ریزی دارای یک چاپخانه به روز و کامل است که تمامی فرآیند چاپ کتاب درسی در آن با دستگاه‌های پیشرفته افست انجام می‌گیرد. فرآیند چاپ کتاب درسی به سه بخش پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ تقسیم می‌شود. در بخش پیش از چاپ، کتاب درسی که در قالب سی دی در اختیار چاپخانه قرار می‌گیرد و فرآیند آماده سازی برای چاپ آغاز می‌شود. در بخش دوم که مربوط به چاپ کتاب درسی است، کتاب توسط دستگاه‌های بزرگی چاپ می‌شود. در نهایت در بخش سوم یا پس از چاپ، فرآیند صحافی کتاب انجام می‌گیرد که طی آن از  انواع جلد کتاب مناسب کودکان و نوجوانان استفاده می شود.
 

زمان و هزینه مورد نیاز برای چاپ هر کتاب درسی
به طور کلی زمان چاپ کتاب درسی به تیراژ آن بستگی دارد. برای مثال برای کتابی که یک میلیون جلد از آن به چاپ می‌رسد، به یک تا دو هفته زمان نیاز است. هزینه چاپ کتاب درسی بیش از هرچیزی به نوع کاغذ و جلد استفاده از آن بستگی دارد. سالانه چیزی در حدود 18 هزار تن کاغذ برای چاپ کتاب‌های درسی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از این بین بیش از 40 درصد آن در داخل تولید می‌شود.

 به این ترتیب نمی‌توان عدد مشخصی را برای چاپ هر کتاب ارائه کرد اما اگر قصد چاپ کتاب را دارید و می‌خواهید هزینه چاپ هر کتاب بر اساس تیراژ، نوع کاغذ، نوع جلد و سایر موارد مشاهده کنید پیشنهاد می‌کنیم همین حالا به صفحه هزینه چاپ کتاب در چاپخانه جنگل مراجعه کنید. همچنین شما می‌توانید از طریق تماس با شماره‌های موجود در سایت مجتمع چاپ جنگل مشاوره لازم در مورد هزینه چاپ انواع کتاب علمی، فرهنگی، تاریخی، مذهبی، حقوقی و ... را به دست آورید.

چگونه کتاب خود را چاپ کنیم؟
در این مقاله سعی کردیم با نحوه چاپ و نشر کتاب های درسی آشنا شویم و اطلاعاتی در مورد مراحل چاپ کتاب درسی به دست آوریم. اما آیا شما هم می توانید کتاب های علمی یا کتاب های مناسب کودک و نوجوانان خود را چاپ کنید؟ در ایران هر کسی با هر سطحی از تحصیلات و در هر سنی می تواند مجوز چاپ کتاب دریافت کند.

حتی اگر محتوای کتاب دارای استانداردهای لازم باشد شاید مورد حمایت ناشران قرار گرفته و بتوانید کتاب خود را به صورت رایگان چاپ کنید. اگر به دنبال یک چاپخانه کامل و پیشرفته برای چاپ کتاب خود هستید چاپخانه جنگل می تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. سرعت بالا، کیفیت عالی و قیمت مناسب سه مزیت اصلی استفاده از این چاپخانه هستند. شما می توانید با مراجعه به سایت جنگل اطلاعات بیشتری در مورد چاپ کتاب به دست آورید.