آیا بایدن واقعا بن سلمان را کنار می‌زند؟
چهارشنبه ۶ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۱۸:۴۱
کد مطلب: 755845
سریال ناتمام خاشقجی و چالش‌های عربستان
از طرف دیگر چند روز قبل یک منبع آمریکایی فاش کرد که گزارش اطلاعاتی دولت آمریکا درباره قتل جمال خاشقجی هفته اول مارس یعنی دست کم تا 10 روز دیگر منتشر خواهد شد. با وجود اینکه بارها از نقش پررنگ محمد بن سلمان در جنایت ترور خاشقجی پرده برداری شده، اما تاکنون هیچ نهاد رسمی این موضع را تایید نکرده و شخص بن سلمان نیز همواره آن را انکار کرده است. بنابراین اعلام رسمی دست داشتن ولیعهد سعودی در این جنایت از جانب آمریکا، موقعیت محمد بن سلمان را به کلی تحت شعاع قرار می‌دهد.
روزنامه روسی «نزاویسمایا گازتا» نیز در همین رابطه در مقاله‌ای نوشته است که اقدامات دولت بایدن به مثابه یک محاصره سیاسی برای «محمد بن سلمان» است و واشنگتن ترجیح می‌دهد به جای ولیعهد، با پادشاه سعودی در ارتباط باشد؛ با وجود اینکه بن سلمان حاکم واقعی عربستان محسوب می‌شود و مسئولیت اقدامات سرکوبگرانه آل سعود عمدتا بر گردن وی است.
این موارد موجی از نگرانی را در محافل سلطنتی سعودی به ویژه نزدیکان بن سلمان به وجود آورده است؛ زیرا ولیعهد جوان عربستان که از زمان ولیعهدی خود برای رسیدن به تاج و تخت پادشاهی برنامه ریزی کرده و پیامدهای سرکوبگری مخالفان و حتی بازداشت شاهزادگان رقیب را به جان خریده، قصد ندارد به راحتی از صحنه قدرت عربستان کنار برود.
دست و پا زدن ملک سلمان برای جلوگیری از رسوایی
در همین راستا اخیرا منابع نزدیک به کاخ پادشاهی عربستان گزارش دادند که ملک سلمان نیز به تکاپو افتاده و فشارهای دولت آمریکا، موجب شده است تا پادشاه سعودی در نشستی از تمامی مقامات و مشاوران بخواهد تا راهی برای کاهش خشم کاخ سفید از ولیعهد سعودی بیابند.
بر این اساس ملک سلمان در نامه‌ای محرمانه به جو بایدن گفته است که گزارش محرمانه اطلاعاتی در خصوص قتل جمال خاشقجی را منتشر نکند و این نامه به واسطه «ریما بنت بندر» سفیر ریاض در واشنگتن به کاخ سفید تحویل داده شده است.
پادشاه سعودی در این نامه به دولت جدید آمریکا اعلام کرده که آمادگی مذاکره درباره همه مسائل با واشنگتن و خواسته‌های آن را دارد و در ازای آن از ایالات متحده می‌خواهد که گزارش قتل خاشقجی را منتشر نکند.
سلمان بن عبدالعزیز که در تلاش برای یافتن راهی جهت نجات فرزند خود و نیز جلوگیری از رسوایی آل سعود در پرونده ترور جمال خاشقجی است، همچنین به مشاوران خود گفت که در حال بررسی صدور یک عفو عمومی پیش از ماه رمضان برای صدها زن و مرد زندانی است تا از شدت لحن دولت آمریکا در خصوص پرونده‌های حقوق بشری در عربستان بکاهد.
بایدن واقعا بن سلمان را کنار می‌زند؟
اما بایدن به خوبی می داند که ملک سلمان اکنون بیش از حد ضعیف است تا بتواند در امور روزمره عربستان سعودی نقش فعال و عملی داشته باشد. بنابراین در عمل، واشنگتن خواه ناخواه برای چندین دهه باید با پسرش محمد بن سلمان سر و کار داشته باشد.
از نظر اکثر دولتهای غربی، محمد بن سلمان هنوز به عنوان فردی نامطلوب شناخته شده است، زیرا او به شکل جدی مظنون به صدور دستور قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار در سال 2018 است.
اما محمدبن سلمان فقط 35 سال دارد و به مراتب بیشتر از دیگر حاکمان عربستان سعودی که مردم مدتهای طولانی شاهد حکومت آنها بوده‌اند، انگیزه برای حکمرانی دارد.
علاوه بر آن همه اهرم های قدرت عربستان تقریبا در اختیار بن سلمان قرار گرفته و نیروهای مسلح، وزارت کشور و گارد ملی تحت کنترل اوست. بن سلمان همچنین همه موانع اصلی در مسیر رسیدن به تاج و تخت پادشاهی را از میان برداشته و اصلی ترین رقیب خود «محمد بن نایف» مرد مورد علاقه آمریکا را برکنار و اکنون بازداشت کرده است.
از سوی دیگر استراتژی همه دولتهای آمریکا از گذشته تاکنون در خاورمیانه تامین منافع خودشان بوده و چندان تفاوتی ندارد که در کشوری مانند عربستان که از مهم‌ترین همپیمانان واشنگتن در خاورمیانه به شمار می‌رود چه کسی حکمرانی کند؛ چه بسا که هراندازه گرایش‌های دیکتاتوری در متحدان ایالات متحده بیشتر باشد، آمریکایی‌ها نیز استقبال بیشتری از آن می‌کنند.
بر همین اساس کارشناسان معتقدند که دولت بایدن واقعا قصد کنار گذاشتن ولیعهد جوان سعودی را ندارد و تنها نوع رویکرد خود را در باج‌گیری از عربستان تغییر داده است. به این صورت که «دونالد ترامپ» با سرپوش گذاشتن بر اقدامات نامتعارف سعودی‌ها و به ویژه شخص محمد بن سلمان درب خزانه عربستان را به روی خود باز کرده بود؛ اما بایدن با تغییر روش و تهدید به افشاگری همین هدف را دنبال می‌کند.
البته انتظار می‌رود روابط سرد میان جو بایدن و محمد بن سلمان تا مقطعی نه چندان طولانی به همین شکل باقی بماند، به ویژه اینکه رئیس جمهور جدید آمریکا قصد ندارد متهم به نقض عهد شده و به وعده‌های خود درباره رسیدگی به پرونده حقوق بشری و تغییر سیاست واشنگتن در قبال ریاض پشت پا بزند.
از طرف دیگر تحلیلگران معتقدند، آنگونه که از رفتارهای جو بایدن پیداست، وی برخلاف ترامپ به نوعی از محمد بن سلمان بیزار است و شاید حتی قصد داشته باشد «محمد بن نایف» ولیعهد سابق سعودی که ضمن اهداف کمپین بازداشت‌های بن سلمان قرار گرفت را جایگزین وی کند. همچنین جو بایدن از همان روزهای نخست قتل خاشقجی، مخالفتش را با محمد بن سلمان ابراز کرده بود. از سوی دیگر بن نایف در گذر سالیان دراز از سوی سیا به قول معروف پخته و آماده بر قدرت نشستن شده و آمریکا سرمایه گذاری زیادی روی او کرده بود.
اما همانطور که اشاره شد دموکرات‌های آمریکا نیز در ماهیت اهداف خود به ویژه در خاورمیانه جدا از جمهوری‌خواهان عمل نمی‌کنند و تا زمان اجرای وعده‌های بایدن در خصوص عربستان نمی‌توان گفت او واقعا قصد رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در این کشور را دارد. ضمن اینکه ولیعهد جوان سعودی روش باج‌دهی به آمریکایی‌ها در دوره بایدن نیز را دنبال خواهد کرد و تا زمانی که مطالبات ساکنان جدید کاخ سفید در عربستان تامین شود، تفاوت چندانی ندارد که بن سلمان روی کار باشد یا بن نایف و یا هر فرد دیگری.
