چه‌کسانی‌بدنبال گل‌آلود کردن‌تجارت هستند؟

  به عنوان اولین پرسش بفرمایید که کارکرد طرح شبنم و ایران کد در سیستم تجاری کشور چیست و چرا دولت به دنبال حذف آنهاست؟

یک تفکیکی باید بین ایران کد و طرح شبنم قائل شویم که در ادامه به آن می پردازم. برای ایران کد قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی را داریم. هم در قانون برنامه چهارم و هم در برنامه پنجم بند ج ماده۱۳۱ اشاره به این موضوع شده که دولت به اجرای این سیستم تشویق شده است. هم قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که دولت را ملزم به استفاده از این روش کرده است، هم بحث آیین نامه اجرای ایران کد و هم مصوبه های فراوانی در دولت دارد بعید می دانم یک وازرتخانه بتواند آن را یک سویه لغو کند. طرحی که زحمات فراوانی برای آن کشیده شده و برکات فراوانی برای کشور داشته است.

  مشخصا به چند مزیت این طرح می توانید اشاره کنید؟

طبقه بندی کالا که به تبع آن نظام کدینگ کشور را فراهم می کند زبان مشترک بین بخش های مختلف کشور است. مثلا فرض کنید برای برنامه ریزی برای تامین یک کالا اگر هر کالایی با یک نام و هر سازمانی یک کالای خاص را با اسم های مشابه و کدهای خاص نامگذاری کند امکان این که بتوان برنامه تولید و واردات آن کالا را مدیریت کرد امکان ناپذیر می شود. بسیاری از کالاهایی که در ایران تولید می شود و کالاهای واسطه ای در گروه کالاهای شیمیایی ده ها هزار نوع کالا وجود دارد که جز با روش کدینگ تفکیک آنها امکان پذیر نیست و سیستم کدهای دیگر مثل HS در گمرک بسیار کلی است و پاسخگو نیست.
 
همین باعث می شود اگر شخصی خریدار این کالا هست مشخص نیست که در داخل تولید می شود یا نه؟ اگر بخواهد اسم کالا را بزند به دلیل این که هر کسی یک اسم برای آن زده نتیجه درستی به دست نمی دهد. اگر بخواهیم در نظام لجستیک خود برای چند نوع کالای مشابه از یک زبان مشترک استفاده کنیم تا رسیدن به محصول نهایی را رصد کنیم نیاز داریم یک نام برای کالای خاص وجود داشته باشد. پیش از این وضعیت این گونه نبوده است و به خاطر همین، امکان برنامه ریزی و کنترل وجود ندارد.
 
در یک فروشگاه زنجیره ای می توان مجموعه كنسرو ماهي هايي که در کل سیستم فروش می رود را به شما بدهند آیا باید به تک تک شرکت ها مراجعه کنند و آمار تولید بگیرند؟ اصل قضیه این است که باید در یک سیستم جامع این کالاها موجود باشند. الان این گونه نیست. سیستم های عمومی که در کشور استفاده می شود هر کسی برای خود کد مخصوص می زند. البته از زمان راه اندازی ایران کد بیش از ۲میلیون و ۱۵۰هزار کالا کد یکسان گرفته اند.

  چه کالاهایی ایران کد را دریافت کرده اند؟

عموم کالاها در زمینه هایی که دولت مصوب کرده ایران کد گرفته اند. افرادی که مراجعه می کنند برای دریافت این کد افزایش یافته است و استقبال از آن فراوان بوده است. در سال۸۸، ۲۹۰هزار قلم کالا کد گرفته و در سال۸۹، ۳۶۰هزار قلم کالا و در سال۹۰، ۵۹۰هزار قلم کالا کد گرفته و در سال۹۱ هم ۶۷۰هزار قلم کالا ایران کد دریافت کرده است. این ارقام در سال های مجزا تجمعی نیست، بلکه هر آمار مختص عملکرد همان سال است که ملاحظه می کنید استقبال فراوان بوده است. این نشان می دهد که نیاز کشور ایران کد است برای مدیریت تولید کالا و واردات. امروز اگر بخواهیم اطلاع رسانی خوبی روی آن ۶۵درصدی که به عنوان کالای واسطه ای وارد می شوند بکنیم امکان ندارد بدون کد ملی بتوان اینها را مدیریت و رصد کرد. بحث هایی درخصوص کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری هم مرتبط با ایران کد مطرح است.

  مهم ترین انتقادی که وزارت صنعت به این طرح کرده زمان بر کردن فرآیند واردات کالاست. شما تا چه حد این گفته ها را قبول دارید؟

نه. درخصوص ایران کد اصلا این مساله درست نیست. به خاطر این که در ثبت سفارش براساس کدملی ثبت سفارش می شود و همان سیستم هم برای خارجی ها می رود، به خاطر این که معادل سازی با سیستم HS گمرک صورت گرفته است، مشکلی در این زمینه وجود ندارد. مساله ای که مشکل ساز است کلی بودن سیستم HS گمرک است که متاسفانه اسنادی در اختیار داریم که یک کالا در گمرک چندکد تعرفه گرفته است. به خاطر این که کدهای HS کلی هستند و دست سوءاستفاده کنندگان را باز می کند. ممکن است حقوق تعرفه ای کالای خاص با یک اسم ۴درصد باشد و همان کالا به خاطر تفاوت در اسم ۵۰درصد تعرفه بگیرد. این نقص در گمرک ما امروز وجود دارد که تعجب می کنم وزیر چگونه به این مساله توجه نکرده است.

  در مورد طرح شبنم چطور؟

در طرح شبنم کاری که انجام شده، این است که اصل کار قانون است و باید انجام گیرد، اما در اجرا باید ایرادهای آن را برطرف کنند. این مساله را کسی رد نمی کند، اما این که کالای وارداتی که از مجاری رسمی می آید وظیفه دولت است که برای ساماندهی آن اقدام کنند. اما این که بر طرح شبنم انتقاد هست بله ممکن است وارد شود. نمایندگان هم به اجرای این طرح انتقاد دارند، چراکه دارای نواقصی است. این به معنای تعطیلی رصدگیری کالا نیست. رهگیری کالای وارداتی از مجاری رسمی باید به گونه ای باشد که در بازار قاچاق تشخیص داده شود، اما روش آن را وزارتخانه می تواند مطالعه کند و روش درست را انتخاب کند. اما طرح شبنم با ایران کد متفاوت است و نمی شود هر دو را تعطیل کرد با این ادعا که بروکراسی ایجاد می کند.

  طی صحبتی که بازرگانان با رسانه ها کرده اند، قاطبه آنها قائل به حذف ایران کد و طرح شبنم هستند؟

این که هر چیزی که در راستای شفاف سازی باشد دنبال حذف آن باشیم کار خوبی نیست. اتفاقا این دو از نظام های شفاف ساز هستند. ما نباید اجازه دهیم سیستم هایی که شفاف سازی می کنند، امکان نظارت می دهند و امکان برنامه ریزی را در کشور مهیا می کنند به بهانه بروکراسی آنها را حذف کنیم. این درست نیست. بنده نظرم این است که اگر می خواهیم بروکراسی را حذف کنیم کالا نباید ۶ماه در گمرک بماند. این باید اصلاح شود. این که در ظرف ۲دقیقه، سیستم یک کدی را انتخاب کند، بروکراسی نیست. این عدم شفاف سازی است و این امکان را فراهم می کند که به یک کالا تعرفه های مختلف داده شود. اسناد فراوانی از این دست اقدامات در دست داریم و اگر خواستند آنها را منتشر می کنیم که به یک کالا چند تعرفه داده شده است. چرا؟ به این دلیل که ایران کد نزده ایم. HS در گمرک آن قدر کلی است که امکان این دست اشتباهات و حتی سوءاستفاده ها را فراهم می کند. یعنی یک کارشناس می تواند بگوید یک کالا دو تعرفه داشته باشد. نمونه داریم که یک کالای وارداتی ۳ تا ۴ تعرفه گرفته است.

  یکی از ضعف هایی که همیشه مطرح شده، نبود آمار رسمی از کارآیی این سیستم در میزان شفاف سازی و جلوگیری از قاچاق است.

بنده تاکید می کنم طرح شبنم را باید از ایران کد جدا کرد. حذف ایران کد کاملا خلاف قانون است. به این دلیل که هم قانون به این تاکید دارد و هم مصوبات دولت ناظر به این مساله است. طرح شبنم در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای رهگیری کالای وارداتی است، این رهگیری باید فراهم شود. مسئولان قبلی وزارت صنعت، معدن و تجارت این طرح را اجرا کردند که اکنون مشخص شده مشکلاتی دارد. ما هم قبول داریم، اما این مشکلات را باید به این سمت ببریم که رهگیری در هر حال صورت گیرد. یک کالا در بازار باید مشخص باشد از مجاری رسمی وارد شده?یا به صورت قاچاق. این را چگونه باید تشخیص داد؟ قانون، دولت را مکلف به اجرای آن کرده است. این صورت مساله است که باید اصلاح شود یا با طرح شبنم یا با طرح دیگر، اما ایران کد یک موضوع ملی است و وزارتخانه نمی تواند برای آن تصمیم بگیرد.

  ایران کد را بقیه کشورها هم اجرا کرده اند؟ یعنی نمونه موفق خارجی از این طرح موجود است؟

بله، خیلی کشورها دست به پیاده سازی این گونه سیستم ها زده اند. کشورهای مهم برای خود نظام کد ملی دارند. در آمریکا و حتی در کشورهای دیگر. در ایران این مساله نیاز است. سازمان امور مالیاتی از این نظام استفاده می کند. برای توسعه نظام توسعه الکترونیک حتما باید از این مساله استفاده کنید. اینها بحث هایی است که نمی توان راحت از کنار آن گذشت. کسانی که با اجرای این طرح مخالفت کردند در خوشبینانه ترین حالت ناشی از بی اطلاعی آنهاست، اما بدبینانه ترین وضعیت این است که دنبال شفاف سازی نیستند. امیدواریم ناشی از عدم آگاهی باشد. اگر سیستم خرید الکترونیک را در دولت پشتیبانی کنیم نیاز به ایران کد هست. استانداردسازی کالاها به ایران کد نیاز دارد. مالیات نیاز به ایران کد دارد. حمایت از حقوق مصرف کنندگان به این مساله نیاز دارد. نظام توزیع در کشور این طرح را لازم دارد.

  بحثی که همواره مطرح شده، استنادکردن به آمار کسب وکار ایران در فضای جهانی است. سال به سال رتبه ایران در دنیا بدتر می شود و بسیاری آن را ناشی از اجرای همین دستورالعمل ها می دانند. نظر شما چیست؟

اصلا قابل قبول نیست. در کشورهای آمریکا و اروپا کدملی استفاده می شود. هر شخصی کدملی دارد. حالا یک نفر بگوید اعطای کد ملی بروکراسی ایجاد کرده و به افراد کدملی ندهید، آیا این معنی دارد. آن چیزی که در گمرک مشکل ایجاد کرده است عدم شفاف سازی و طولانی بودن فرآیند ترخیص است. این باید اصلاح شود نه کدی که یک دقیقه وقت تجارت را می گیرد.

  آیا مجلس برنامه ای برای مخالفت با حذف ایران کد و طرح شبنم دارد؟

بله حتما. در برخی قوانین کدملی به وضوح آمده است و نمی توان آن را با یک نظر حذف کرد.

  ممکن است که وزیر به این خاطر استیضاح شود؟

نمی شود گفت که استیضاح می شود. امیدواریم که وزیر سریع این مساله را اصلاح کند.

  اما گمرک رسما ابلاغ کرده براساس بخشنامه ای که در رسانه ها انتشار یافته.

برای ایران کد یا شبنم؟

  به نظر می رسد برای هر دو بوده، اما در رسانه ها نقل قول هایی مطرح می شود مبنی بر این که نظر وزارتخانه حذف طرح شبنم است و نه ایران کد.

اگر هر دو حذف شوند حتما مجلس برخورد می کند. بعید می دانم اعضای هیات دولت با این اقدام وزارت صنعت موافق باشند. ایران کد، هم در اکو مطرح شده و تایید شده و هم این که قرار است در آسیا به این طرح جایزه دهند. توصیه می کنم وزارت صنعت به اشخاصی که دنبال گل آلود کردن تجارت هستند توجه نکند. نباید شفاف سازی را با بروکراسی اشتباه گرفت.

از ۶هزار و ۹۰۰تعرفه که در گمرک هست ۱۶۰۰مورد فقط سایر نوشته شده است و ۲۱۰۰ردیف سایر در آن موجود است. نشان می دهد که این سیستم طبقه بندی آن قدر جزئی نیست که مشکل واردات را حل کند. مخصوصا در کشور ما تعرفه های متفاوت با اختلاف فاحش برای انواع کالاها داریم، اما اگر کالا دقیقا شناسایی شود امکان تفسیر را از بین می برد. آیا این بروکراسی است؟