حالا اسم خيابان را گذاشتهاند «ده ونك»؛ اما اهالي قديميتر به ياد ميآورند كه پيش از اين، اينجا ابتداي دهونك بوده است. هر قدر که به بالای خیابان ميرسي و نشانی پارك مختاري را ميگيري قديميها نه بهعنوان پارك، كه به «باغ بالا» ميشناسندش. اما مهمترين تصويري كه در خيابان دهونك رخ مينمايد، مجتمعي بزرگ و قديمي است كه بيش از نيم قرن به عنوان، يكي از مهمترين دانشگاههاي كشور شناخته شده و هر سال كلي فارغالتحصيل در رشتههاي مختلف از آن بيرون ميآيند. از ميدان ونك، تاكسيها شما را درست ميرسانند جلو در دانشگاهالزهرا(س).
به گزارش جهان به نقل از محله من، روزي به اين دانشگاه آمدهايم كه همه جاي آن را پلاكاردهای تسلیت درگذشت آيتالله خزعلي پر كرده است؛ پدر گرامي رئيس كنوني دانشگاه؛ انسيه خزعلي. با دانشجوياني همراه ميشويم كه علاوه بر تحصيل در الزهرا(س)، هم از پي علاقههاي شخصي و هم به خاطر مطالعاتشان، از ديروز و امروز دانشگاه الزهرا(س) مطلعند.
* مدرسه عالي دختران و فنون خانه داري!
درختهاي كهنسال، ساختمانهاي قديمي، حوضهايي با معماريهاي سنتي و... همه و همه نشان از يك حقيقت دارند؛ اينجا قدمت حرف اول را ميزند و رنگ تاريخ به چشم ميآيد. با اين حال كه دانشگاه، با همان نگاه اول قدمت خودش را به رخ ميكشد، فضايي كاملاً زنده دارد و از ايستايي موزهوار به دور است. اين سرزندگي را شايد بتوان به خاطر حضور روزانه صدها دانشجوي مشتاق دانست؛ دختراني كه اينجا برايشان هم فال است و هم تماشا. هم درس ميخوانند هم زير سايه چنارهاي كهنسال، مينشينند و دورهميهاي خودشان را دارند.
به تعدادي از آنها نزديك ميشوم. ميخواهم بدانم از اينكه در دانشگاهي به قدمت نيم قرن درس ميخواند چه حسي دارند؟ آيا ميدانند قدمت محلي كه ۵۰ سال پيش، دانشگاهشان در آن بنا شده خيلي بيشتر از همين ۵ دهه است؟ قصهاش را شنيدهاند يا نه؟ ماجراي آن چند سنگ قبر را كه در حياط دانشگاه، نظر هر تازه واردي را به خود جلب ميكند، ميدانند يا نه؟ از گروه اول و دوم آبي گرم نميشود، اما بالاخره به گروهي ميرسم، كه مثل من مدتها كنجكاو بودهاند و با پرسوجو و تحقيق به جواب خيلي از سؤالها رسيدهاند. فاطمه قرباني، سميه دانشي، مرضيه عسكري، بشري عزيزي و چندنفري كه روي نيمكت ضلع شرقي حياط نشستهاند، از جمله دانشجوياني هستند كه الزهرا(س) برايشان فقط يك دانشگاه نيست. از روزي ميگويند كه وقتي متوجه شدند براي تكميل تحصيلاتشان بايد به دهونك بيايند، چه قدر خوشحال بودهاند و كلي منابع تاريخي درباره دهونك و دانشگاه الزهرا(س) را مطالعه كردهاند تا بدانند كه قرار است چند روز در هفته را كجا سپري كنند.
از سالي ميگويند كه دانشگاه در جايي ديگر تأسيس شده و ۳ سال پس از آن به همينجا آمده و البته در ابتدا اسمش «مدرسه عالي دختران» بوده. در «مدرسه عالي دختران»، ابتدا ۹۰ دانشجو در رشتههاي مترجمي زبانهاي خارجي، منشيگري و روانشناسي تحصيل ميكردهاند و از سال دوم هم «فنون خانهداري» بهعنوان رشتهاي ديگر به برنامه فعاليتهاي آموزشي مدرسه اضافه شده است. يكي از دانشجوها ميگويد اتفاقاً از آشنايانشان كسي را ميشناخته كه از اين رشته از مدرسه عالي در دهه ۴۰ فارغالتحصيل شده است. ديگري ميگويد كه در تاريخچه دانشگاه خوانده كه مدرسه عالي از سال ۱۳۵۴ تبديل به دانشگاه شده و از سال ۱۳۵۶در قالب مجموعهاي از ۴ دانشكده «علوم پايه»، «ادبيات و علوم انساني»، «علوم مديريت» و «اقتصاد» به كار خود ادامه داده است.
* دختران همه فن حريف
نام دانشگاه پس از پيروزي انقلاب اسلامي بهالزهرا(س) تغيير كرده اما تا سال ۱۳۶۵با تركيب همان ۴ دانشكده به فعاليت خود ادامه داده است. در اين سال اما ۴ دانشكده قبلي، به دانشكدههاي «علوم پايه»، «علوم اجتماعي»، «علوم اقتصادي»، «ادبيات» و «هنر» تبديل شدهاند. ۸ سال بعد هم، دانشكدههاي «علوم تربيتي و روانشناسي»، «تربيتبدني و علوم ورزشي» و «فني مهندسي» اضافه شدهاند و سر آخر نيز دانشكده «الهيات و ادبيات» سال ۱۳۸۰، به ۲ دانشكده «ادبيات، زبانها و تاريخ» و «الهيات» تقسيم شدهاند. از اين سال به بعد، الزهرا با ۸ دانشكده فعاليت ميكند. با اين اوصاف، در الزهرا(س) بسياري از رشتههاي اصلي مورد نياز تدريس ميشود و از اين روست كه برخي از آن بهعنوان دانشگاه همه فن حريف ياد ميكنند.
* رستوران دانشجويي با قيمتهاي غيردانشجويي!
از فرصت يك ربعي بين كلاسها استفاده كردهاند تا خودشان را به «كافه قطار» دانشگاهالزهرا(س) برسانند و با يك چايي خستگي ۳ ـ ۴ كلاس پشت سر هم را به در كنند. اين نامي است كه خودشان روي سفرهخانه سنتي ونك گذاشتهاند؛ سفرهخانهاي در دل دانشگاهالزهرا(س) كه بيش از هر چيز وجود يك واگن قطار روي ريل راهآهن در آن جلب توجه ميكند. يكيشان كه ادبيات ميخواند، شنيده كه ماجراي قطار مربوط به زماني است كه كه اينجا متعلق به راهآهن بوده است و حالا مدتي است از آن بهعنوان مركزي فرهنگي يا انتشارات دانشگاه استفاده كنند.
وجود همين قطار و ريل راهآهن با قدمتي دستكم ۸۰ ساله، الزهرا(س) را علاوه بر مركزي آموزشي با قدمتي بسيار، بهعنوان يكي از جاذبههاي تفريحي و گردشگري منطقه ۳ نيز مطرح كرده است. البته، گول اين را نخوريد كه چون «كافه قطار» در دل يك دانشگاه بنا شده، قيمتها به قول معروف دانشجويي است! نه، از اين خبرها نيست.
* باغ مقبره و دانشگاهالزهرا(س) كنوني
ده ونكيها ميدانستند كه باغ مستوفي الممالك، بزرگترين باغ دهشان است؛ ميرزا حسن آقا كه در دوره قاجار چند دوره نخست وزير بود، مثل اغلب قاجارها، مناطق خوش آب وهوا را براي زندگي انتخاب ميكرد؛ اين مرد سياست هم به دهونك آمده و باغي بزرگ براي خودش و خانوادهاش دست و پا كرده بود. حالا هم از در دانشگاهالزهرا(س) كه وارد شويد در ضلع شرقي دري را ميبينيد كه روي آن نوشتهاند: «خانم محترم! اين ملك شخصي است، لطفاً در نزنيد.» اينجا مقبره خانوادگي همان مستوفي الممالك است اما اشتباه نكنيد؛ باغ بزرگي كه دانشگاه را دربرگرفته، همان باغي نيست كه ميرزا حسن آقا در دهونك ساخته بود. مقبرهاي كه حالا در دل دانشگاه جا خوش كرده، در جايي غير از باغ شخصي خاندان ميرزاحسن بوده است؛ باغي كه بعدها به باغ مقبره معروف شد. همان سال ۱۳۴۳ كه مدرسه عالي دختران تأسيس شده، مقبره را حفظ كردهاند اما بقیه باغ، وقف مدرسه دخترانه شده است.
البته براي پيداكردن مقبره در شرق حياط دانشگاه بايد كمي چشم تيز كنيد؛ در ورودي باغ، چندان بزرگ و معلوم نيست دري كه كنار يك چنار ۹۰۰ ساله قرار دارد. وقتي از در ورودي به داخل برويد، [البته اگر اجازه گرفته و هماهنگ كرده باشيد]، حوضچهاي سنگي ميبينيد با حياطي بزرگ و ۳ اتاق تو در تو كه در اين اتاقها و حياط خاندان مستوفيالممالك دفن شدهاند. علاوه بر سنگ قبرها، قرآنهايي با چاپ سنگي در قفسهها و نقاشيهايي بسيار قديمي بر ديوارهاي مقبره ميبينيد.
* اطلاعات و آمار
وسعت دانشگاه: ۱۴هكتار
امكانات جانبي: آمفيتئاترها، استخر سرپوشيده «باغ نو» به وسعت يك هزارمترمربع، رستورانها، غذاخوريها، سالن ورزش چندمنظوره با ۴هزارمتر زيربنا، بانك، پست و مهدكودك
ساختمان خوارزمي دانشگاه: ۸ طبقه با وسعت ۱۸ هزارمترمربع زير بنا
سالشمار دانشگاهالزهرا(س)
۱۳۴۶
مدرسه عالي دختران ايران كه در خيابانهاي وصال شيرازي و ايرانشهر تأسيس شده بود به دهونك منتقل شد.
۱۳۵۷
نام مدرسه عالي دختران به دانشگاه الزهرا(س) تغيير كرد.
۱۳۶۸
ساختماني ۱۴طبقه بهعنوان خوابگاه دانشجويان خريداري شد.
۱۳۷۲
مجتمع خوابگاهي فرزانگان دانشگاه الزهرا(س) مشتمل بر ۴ گلستان براي اسكان و پذيرايي دانشجويان شهرستاني اين دانشگاه تأسيس شد.
۱۳۷۵
ـ دبستان گلهاي دانشگاه الزهرا(س) تأسيس شد و مدرسه راهنمايي و دبيرستان گلهاي دانشگاه الزهرا(س) هم در سالهاي ۱۳۷۷ و ۱۳۸۳ آغاز به كار كردند.
ـ پژوهشكده زنان اين دانشگاه تأسيس شد. اين پژوهشكده، نخستين مركز علمي ـ پژوهشي است كه با موافقت قطعي وزارت علوم، تحقيقات و فنآوري براي ساماندهي تحقيقات پيرامون مسائل زنان و ارائه راهبردهاي اجرايي در خصوص مسائل و مشكلات آنان به مسئولان تأسيس شد.
۱۳۷۹
از سالن ورزش چندمنظوره و استخر سرپوشيده بهرهبرداري شد.
۱۳۸۲
اراضي مجتمع راهآهن به دانشگاه اضافه شد. مجموعه علمي، فرهنگي و هنري دانشگاه الزهرا(س) مشتمل بر نگارخانه كمالالدين بهزاد، كلينيك مشاوره و روانشناسي، كتابفروشي و كلاسهاي آزاد كوتاه مدت علمي و هنري شروع به كار كردند. از بناي خوارزمي در پرديس مركزي دانشگاه استفاده شد.
۱۳۸۳
طرح ساماندهي ۲ سالن پرديس شرقي دانشگاه و مركز همايشهاي پروين اعتصامي و سالن تالار اجتماعات مشرق در راستاي اتمام طرح ايجاد مجموعه فرهنگي، رفاهي دانشگاه به سرانجام رسيد.
۱۳۸۴
كتابخانه نابينايان در خوابگاه دانشگاه و اضافه بر آن، كتابخانه ديگري نيز جنب كتابخانه مركزي براي نابينايان تأسيس شد.
۱۳۸۵
از خوابگاه شماره ۵ فرزانگان بهرهبرداري شد.
۱۳۸۹
نماي جديد سر در شمالي دانشگاه آماده شد. اساسنامه تأسيس مركز رشد و واحدهاي فنآوري دانشگاه تصويب شد و اين مركز از سال بعد كار خود را آغاز كرد.
۱۳۹۱
همه رشتههاي فني و مهندسي به دانشگاه اضافه شد. آزمايشگاه تخصصي توسعه و ارزيابي سيستمهاي عامل از مجموعه آزمايشگاههاي ملي آغاز به كار كرد. كانون هماهنگي دانش و صنعت صنايعدستي كشور در دانشگاه شكل گرفت و سند چشمانداز و اهداف كلان دانشگاه تصويب شد.
۱۳۹۲
شوراي گسترش آموزش عالي با تأسيس پرديس خودگردان و پذيرش دانشجو در مقاطع تحصيلات تكميلي موافقت كرد.
نمودار جديد سازماني دانشگاه توسط وزير علوم، تحقيقات و فنآوري تصويب شد. آزمايشگاه تخصصي فيزيولوژي ورزشي دانشكده تربيتبدني دانشگاه آغاز به كار كرد.
۱۳۹۳
شعبه اروميه دانشگاه افتتاح شد.
پيكر ۲ شهيد گمنام در صحن مسجد دانشگاه به خاك سپرده شدند.
مركز علم و فرهنگ دانشجويي تأسيس شد.