جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۰

توافق تک‌مرحله‌ای؛ بازگشت به ریل اصلی

سه شنبه ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۵۸
کد مطلب: 407845
لابی‌های عبری و عربی نمی‌خواهند با پایان مذاکرات هسته‌ای و اتمام یک مناقشه بی‌حاصل میان ایران و غرب، راه برای فزونی قدرت منطقه‌ای کشورمان هموار شود. آن ها امیدوار بودند با تغییر معنای «توافق خوب» و «توافق بد»، دو طرف را برای امضای توافق نهایی تحت فشار قرار دهند.
به گزارش جهان به نقل از رصد، توافق هسته‌ای میان ایران و ۱+۵ در دسترس است. این را روز یکشنبه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با همتای چینی‌اش گفت، اما آنچه او اشاره کرده، اشاره به توافق سیاسی دارد یا توافق فنی؟

به‌دنبال تمدید توافق ژنو برای بار دوم در پاییز امسال، ایران و ۱+۵ توافق کردند تا ماه مارس به توافقی سیاسی و تا تیرماه ۹۴ به توافقی نهایی دست یابند. با این همه بیانات هفته گذشته رهبر انقلاب درباره ضرورت توافق نهایی در یک مرحله، فضای گفت‌و گوها را تحت تاثیر قرار داد و این پرسش را به ‌وجود آورد که فرجام گفت‌ و گوهای هسته‌ای چه خواهد شد؟

توافق هسته‌ای؛ یک یا دو مرحله؟

از زمانی که دولت حسن روحانی گام تازه‌ای برای مذاکرات هسته‌ای برداشت و در این مسیر حتی با همتای آمریکایی خود تلفنی صحبت کرد، تاکنون، دو طرف بر این نکته اصرار کرده‌اند که توافق هسته‌ای می‌تواند یک توافق برد – برد برای دو طرف باشد. توافقی که بتواند هم جامعه جهانی را از نگرانی بابت ابعاد برنامه هسته‌ای ایران رها سازد و هم به تهران اجازه بدهد تا در چارچوب قوانین بین‌المللی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای دسترسی داشته باشد.

با این وجود در ۱۴ ماه گذشته هرچند دوطرف تلاش‌های بسیاری برای رسیدن به یک توافق نهایی انجام دادند، اما نتوانستند به توافقی برسند که در آن تداوم غنی‌سازی اورانیوم در ایران و رفع تحریم‌های بین‌المللی همزمان لحاظ شده باشد. بنابراین در آخرین توافق دوطرفه میان ایران و ۱+۵، دو طرف به این نتیجه رسیدند که ابتدا برای نشان دادن اراده سیاسی خود به دستیابی به توافق، به توافقی سیاسی دست یافته و سپس مقدمات یک توافق همه‌جانبه از حیث جزئیات فنی را آماده کنند. با این وجود سابقه طرف غربی در عهدشکنی باعث شد تا از همان ابتدای دستیابی دو طرف به این توافق، این نگرانی ایجاد شود که مبادا غرب با امضای یک توافق سیاسی، انگیزه خود برای پیگیری توافق همه‌جانبه فنی را از دست داده و عملا تهران را در موضعی قرار دهد که از یک‌سو قادر به خروج از توافق سیاسی امضا شده و محدودیت‌های الزام‌آور آن نباشد و از سوی دیگر فاز دوم توافق آنقدر طولانی شود که طرف غربی عملا شتابی در رفع تحریم‌ها به خرج ندهد.

این نگرانی باعث شد تا رهبر انقلاب در سخنان مهمی، خواستار یک‌مرحله‌ای شدن امضای توافق شده و دومرحله‌ای بودن گفت‌و گوها را نفی کنند.

توافق تک‌مرحله‌ای؛ هموارسازی مسیر مذاکره

برخلاف برخی تصویرسازی‌های رسانه‌ای، این بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نه فقط مانعی در برابر مذاکرات ایجاد نکرد، بلکه به گفته بسیاری از تحلیل گران، می‌تواند شرایط لازم برای امضای توافق نهایی را تسهیل کند.

مقامات آمریکایی می‌دانند که تندروهای کنگره تهدید کرده‌اند که در فروردین‌ماه طرحی را از تصویب خواهند گذراند که به موجب آن، ایران در صورت شکست مذاکرات با تحریم‌های بیشتری روبرو خواهد شد. مجلس شورای اسلامی نیز در مقابل، یک فوریت طرحی را تصویب کرده که در صورت تصویب، دولت ایران موظف به خروج از مذاکرات خواهد شد. همه این اتفاقات به‌شرطی رخ خواهد داد که ایران و ۱+۵ نتوانند تا فروردین که موعد امضای توافق سیاسی است، به یک توافق قابل قبول دست یابند. با توجه به این وضعیت می‌توان دریافت که اگر تا فروردین توافقی میان ایران و ۱+۵ به‌دست نیاید، دیگر امکانی برای دستیابی به توافق نهایی وجود نخواهد داشت. بنابراین روشن است که دوطرف به‌خوبی می‌دانند باید حداکثر تا ۱۱ فروردین تکلیف مذاکرات را روشن کنند و به توافقی برسند که تندروها را ناتوان از سنگ‌اندازی در مسیر مذاکرات کند.

در چنین شرایطی بیانات رهبر انقلاب با توجه به موضع‌گیری دولتمردان آمریکایی، نه فقط مذاکرات را پیچیده نکرده، بلکه اگر دولتمردان آمریکایی و سایر کشورهای عضو ۱+۵ به‌راستی مایل به امضای توافق با ایران باشند، کار را برای آنها در برابر فشار تندروها ساده نیز کرده است.

خواب تندروها تعبیر نشد

روشن است که بخشی از سیاستمداران غربی مایل به طولانی‌تر کردن مسیر مذاکره با هدف تضعیف کشورمان هستند. لابی‌های عبری و عربی نمی‌خواهند با پایان مذاکرات هسته‌ای و اتمام یک مناقشه بی‌حاصل میان ایران و غرب، راه برای فزونی قدرت منطقه‌ای کشورمان هموار شود. آن ها امیدوار بودند با تغییر معنای «توافق خوب» و «توافق بد»، دو طرف را برای امضای توافق نهایی تحت فشار قرار دهند. این درحالی است که اکنون با تک‌مرحله‌ای شدن توافق، اگر دولت اوباما بخواهد دستاوردی را برای سیاست خارجی خود به ارمغان بیاورد، باید همه اجزای پرونده هسته‌ای را حل و فصل کند و جایی برای اما و اگرها باقی نگذارد.

تاریخ نشان داده است که مذاکرات بلندمدت بین‌المللی، معمولا مذاکراتی چند مرحله‌ای بوده‌اند که بنا به دلایل مختلف هیچ‌گاه به مرحله آخر نرسیده‌اند. کم نبودند آن ها که می‌خواستند با تکرار همین سناریو، از توافق دومرحله‌ای با این هدف دفاع کنند که مرحله دوم هیچ‌گاه فرا نرسد و روند فرسایشی گفت‌و گوها ادامه یابد. با وجود اینکه دیپلمات‌های دو طرف پیش از این گفته بودند که تا بر سر همه‌چیز توافق نکنند، بر سر هیچ‌چیز توافق نخواهد شد، اما توافق دومرحله‌ای این بیم را به‌وجود آورده بود که مبادا غربی‌ها بخواهند این اصل کلیدی را فراموش کنند.

بنابراین تاکید رهبر انقلاب بر توافق تک‌مرحله‌ای، در واقع بازگردانیدن مذاکرات به ریلی بود که از سال گذشته برای آن طراحی شده بود. همان ریلی که قرار است در یک بازی برد – برد، ایران و ۱+۵ را به یک «توافق خوب» برساند. حرکت این قطار برای دستیابی به چنین توافقی، هرچند ایستگاه‌های متعددی دارد، اما قرار نیست مقاصد مختلفی داشته باشد. پس روشن شدن چارچوب گفت‌و گوها کمک خواهد کرد تا این قطار با شتابی قابل قبول به‌سوی هدف واحد از پیش ترسیم شده حرکت کند و حالا باید دید تا قریب به ۴۰ روز دیگر این قطار قادر خواهد بود به مقصد نهایی برسد یا هنوز سناریوهای غیرعلنی دیگری ممکن است بر مسیر آن تاثیر بگذارد؟
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *