۰
تعداد شهدای کربلا، موقعیت و محل اقامتشان
دوشنبه ۶ آذر ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۱۰
کد مطلب: 256798
ضرورت شناخت یاران امام حسین(ع) در تحلیل تاریخ دینی و سیاسی آن زمان چیست؟
رویداد کربلا از جهات گوناگون قابل بحث و بررسی است. از مسائل جالبی که قابل ارزیابی است بررسی نیروهای شرکت کننده در این واقعه مهم تاریخی است. دقت در شرح حال افرادی که تصمیم گرفتند در جبهۀ حق بوده و با باطل بجنگند و جزئی نگری در ترکیب یاران امام حسین(ع) نکات آموزنده زیادی به ما نشان می دهد. نقش خواص را در تصمیم گیری در این حادثه مهم می نماید و از بعد ریزش و رویش نیروهای مؤمن نیز درس آموز و سودمند است. رویداد کربلا یک صحنه آزمایش بزرگ برای شخصیت های جهان اسلام و مردمان متفاوت بوده است.
این حادثه نشانه بی توجهی عده ای از عالمان مسلمان به سرنوشت جامعه اسلامی است. و حکایت از آگاه شدن آنان, سپس ریختن خون حسین(ع) دارد. این واقعه نمایانگر آن است که برخی ورشکستگان سیاسی دوران خلافت علی(ع) چگونه از فرزندان علی انتقام گرفتند.
نیروهای خائن گذشته مانند قعقاع بن شور باهلی تبدیل به نیروی های جانی و قاتل جدید شدند. این رویداد نشان می دهد که افرادی از مسؤولان حکومت علی(ع) مانند: ابن رویم و زحر بن قیس با قدرت های حاکم همسو شده و هویت فطری و دینی آنان به کلی مسخ شده است که حاضر شدند بهترین خلق زمان خویش را از دم تیغ بگذرانند و با تغییر موضع سیاسی در برابر اندیشه امام علی(ع) و اهل بیت پیامبر قرار گیرند و نه تنها او را تخطئه که فرزندش را به مسلخ ببرند.
از سوی دیگر در جمع یاران امام حسین و شهداء کربلا کسانی مانند زهیر بن قیس دیده می شوند که گذشته سیاسی خود را که مخالف اهل بیت بوده رها کرده و با گرایش به حق, دست به فداکاری زدند. از باطل به حق روی آورده و از تاریکی به نور. بررسی زندگانی یاران امام حسین(ع) از ابعاد گوناگون قابل دقت است. نگاه اصلی ما از جهت محل سکونت افراد است.
می خواهیم بدانیم چه تعداد از یاران امام حجازی و چه تعداد یمنی و چه تعداد عراقی و یا از مناطق دیگر بودند. هدف از این بررسی این است که بدانیم آیا رفتن امام حسین(ع) به کوفه درست بوده یا نه؟ آیا تمام مردم کوفه در ادعای خود دروغگو بودند؟ و آیا بهتر نبود امام حسین(ع) به نصیحت افرادی گوش می کرد که از او می خواستند به یمن برود و یا در حجاز و مکه بماند. توجه به جایگاه سکونت شهداء کربلا, ما را در تحلیل درست واقعه و تصمیم امام در رفتن به کوفه کمک می کند و نشان می دهد که چه تعداد افراد و از چه مکان هایی, با حضرت هم فکر بوده و دارای اندیشه مبارزه با ستم و استبداد بودند و در راه اندیشه و هدف امام، پایدار و از جان خود گذشتند.
مردم کوفه پس از یک ماه از آمدن ایشان به مکه حضرت را به کوفه دعوت کردند. نامه های مردم کوفه در دهه اول رمضان سال60 هجری به مکه رسید. گزینه هایی که عافیت طلبان ساکن مکه و یا معترضان بی تعهد , به امام حسین(ع) در مکه پیشنهاد می کردند. بیشتر یمن، کوه ها و بیابان های آن بود. آیا از این مناطق کسی بود که امام را یاری نماید و در قیام امام حاضر باشد.
به نظر می رسد که این پیشنهادها برای حفظ جان حضرت بوده بدون توجه به این نکتۀ مهم که هر شخص مسلمان در برابر اسلام و جامعه اسلامی متعهد است و وظیفه دارد با امر به معروف و نهی از منکر و ستیز با ستم، جامعه را از فساد نجات دهد.
یاران امام حسین(ع) به چند تن می رسید و علت شهرت 72 تن شهید چیست؟
درباره تعداد یاران امام حسین(ع) اختلاف است. برخی عدد آنها را 82 نفر و شماری 72 نفر ذکر کرده اند. برخی سرهای شهداء را که به شام بردند 18 تن از اهل بیت امام حسین و 60 تن از شیعیانش دانسته اند. برخی هشتاد تن را ترجیح می دهند. ارشاد مفید سرهای جدا شده از یاران حضرت را 72 سر ذکر کرده است و شاید همین سبب شهرت 72 تن شده است. در أنساب الاشراف سرهای جدا شده را 72 تن ذکر کرده به این ترتیب:
1.قبیله کنده 13سر؛
2.هوازن 20 سر؛
3.بنی تمیم 17 سر ؛
4.بنی اسد 16 سر ؛
5.مذحج 7 سر ؛
6.سایر قبایل قیس 9 سر که مجموع آن 72 سر است.
مرحوم سماوی در کتاب إبصار العین که ده سال در نگارش آن تلاش کرده ، مجموع شهداء نهضت حسینی را 113 نفر دانسته است. وی بنی هاشم را با مسلم بن عقیل هیجده نفر معرفی کرده است. از افراد باقیمانده هفت نفر از غلامان حضرت بودند که پنج تن در کوفه و یک نفر در بصره شهید شدند و باقیماندۀ یاران غیر هاشمی حضرت که 82 نفر می باشند در کربلا به شهادت رسیدند. ما در این بررسی برابر إبصار العین آمار آنان را ذکر می کنیم. در حرم امام حسین(ع) نام 120 نفر به عنوان شهداء کربلا نگاشته شده است.
در این میان یاران نیمه راه هم بودند؟
در واقعه کربلا عشق و ایثار موج می زند. یاران امام حسین(ع) در کربلا ریزش اندکی داشتند. در مسیر راه از مکه تا کربلا کسانی که برای مقام و مال آمده بودند جدا شدند. پس از رسیدن خبر شهادت مسلم و عبدالله بن یقطر در منزل زباله, امام از افراد خواست در صورت تمایل کاروان را ترک کنند. نوشته اند تمام اعرابی که در مسیر راه به حضرت پیوستند جدا شدند و فقط کسانی ماندند که از حجاز آمده بودند. البته سه تن از قبیله جُهَینه نیز باقی ماندند.
چرا امام(ع) کوفه را انتخاب کرد؟
امام حسین(ع) , یزید را به هیچ وجه شایسته خلافت نمی دانست و با توجه به برخورد حاکم مدینه و مشاور وی مروان حکم, مجبور به ترک مدینه بود. در مکه نیز امام نگران بود که حرمت کعبه و حرم امن الهی ریخته شود. از سوی دیگر تنها مردم کوفه بودند که از مبارزه با خلافت اموی استقبال کردند و نامه ها و طومارهای فراوان به حضرت نوشته و ایشان را به آن شهر دعوت کردند. نماینده حضرت در کوفه؛ مسلم بن عقیل نیز شدت استقبال مردم کوفه را, از حضرت بیان کرد, در نتیجه اگر امام حسین به جز کوفه منطقه دیگری را بر می گزید در نزد مردم و تاریخ محکوم بود.
آنچه مسلم است امام حسین(ع) در مکه نمی توانست باقی بماند؛ زیرا بروشنی به ابن عباس فرمود: اگر در جای دیگر کشته شوم بهتر است که در مکه و حرم امن الهی کشته گردم و حرمت آن از بین برود .
چرا امام حسین(ع) پس از شهادت مسلم و آگاهی از اخبار مأیوس کننده کوفه, به راه خود ادامه داد. بهتر نبود که به مکه یا مدینه بر می گشت و یا به پیشنهاد ابن عباس به سوی یمن حرکت می کرد.
پاسخ این پرسش را یاران حضرت دادند که شما با مسلم تفاوت دارید. اگر خود را به کوفه برسانید اوضاع دگرگون می شود. آنان گفتند: «إنّک و الله ما انت مثل مسلم بن عقیل و لو قدمتَ الکوفة لکان الناسُ إلیک أسرع؛ به تحقیق به خدا سوگند تو مانند مسلم بن عقیل نیستی و اگر به کوفه وارد شوی مردم به سوی تو می شتابند.»
این نکته را همراهان حضرت گفتند و در جمع آنها گروهی از مردم کوفه و بصره بودند که برای یاری حضرت خود را به مکه رسانده و یا در مسیر راه به حضرت ملحق شده بودند.
به نظر می رسد این سخن دور از واقعیت نباشد. اگر به حوادث و رویداد کربلا بنگریم به این حقیقت پی می بریم. وضعیت به گونه ای بوده است که مسلم بن عقیل تا آخرین لحظات زندگی خود، حاضر نمی شود با ارسال نماینده ای امام حسین(ع) را از آمدن به کوفه باز دارد. این که مسلم بن عقیل در دار الامارۀ ابن زیاد، به عنوان یک وصیت از عمر سعد می خواهد به امام حسین(ع) پیام دهد به کوفه نیاید. حکایت از آن دارد که مسلم مطمئن بوده اگر امام وارد کوفه شود می تواند عبیدالله بن زیاد را شکست دهد. جلوگیری عبیدالله بن زیاد از ورود امام حسین(ع) به کوفه و دستور وی در متوقف کردن کاروان حسینی در بیابانی خشک , حکایت از نگرانی شدیدی از حضور حضرت در کوفه و ارتباط وی با مردم دارد.
محل سکونت یاران امام حسین(ع) کجا بود؟
برای پاسخ به این سؤال که چرا امام حسین(ع) به کوفه رفت و پس از شهادت مسلم به راه خود ادامه داد توجه به ترکیب یاران حضرت و محل سکونت آنها لازم است؛ زیرا از شرح حال شهدای کربلا و حامیان امام , پی می بریم بیشترین کربلائیان ساکن چه شهری بودند؛ مکه، مدینه، یمن، بصره و یا کوفه. این بررسی نشان خواهد داد که مردم کوفه بیشترین یاران حضرت را تشکیل داده و بهتر از هر منطقه ای مردمان کوفه به نهضت حسینی پیوستند. به گونه ای که ابن عساکر گوید: شصت شیخ (مرد کامل) کوفی امام حسین(ع) را همراهی می کردند.
حجاز(مکه و مدینه)
امام حسین(ع) حرکت خود را از مدینه آغاز کرد و به مکه رفت و پس از چهار ماه توقف در مکه, از سوم شعبان 60 تا هشتم ذی حجۀ همان سال, راه کوفه را برگزید و در دوم محرم سال 61 وارد کربلا شد.
آیا محدوده مدینه و مکه جای مناسبی برای ادامۀ مبارزه بود؟ چه تعداد از یاران حضرت را مردم این منطقه تشکیل می دادند؟
به اختصار به بررسی این مطلب می پردازیم. یاران حضرت از منطقه حجاز (مدینه و مکه ) به سه گروه بودند:
گروه اوّل
گروه اوّل از یاران امام حسین(ع) افرادی از خاندان بنی هاشم بودند, که از مدینه با حضرت آمده و یا پس از دریافت نامۀ ایشان که به مدینه فرستاده بود, به حضرت ملحق شدند. مرحوم سماوی نام هیجده تن از شهداء بنی هاشم را در نهضت حسینی آورده در مجموع شش تن از خاندان عقیل شهید شدند. دو تن از خاندان جعفر و سه تن از فرزندان امام مجتبی و پنچ تن از فرزندان علی(ع) و دو تن از فرزندان امام حسین(ع).
گروه دوم
گروه دوم موالی و بردگانی بودند که در واقعه کربلا شهید شدند. اینان از ملیت های گوناگون بودند. ترک، فارس، آفریقائی و ... در رویداد کربلا نام حدود 16 تن از غلامان علی و خاندانش ذکر شده است .
سه تن از غلامان همراه کاروان حسینی نجات یافتند.
گروه سوم
آنچه ذکر شد, یاران حضرت از بنی هاشم و غلامان آنها بود. اکنون باید نگریست چه کسانی غیر از این ها از منطقه حجاز امام (ع) را یاری کردند.
متأسفانه پرونده مکه و مدینه در همگامی با قیام امام حسین(ع), بسیار کوچک و در حد صفر است. در جمع یاران امام حسین(ع) فقط نام چهار تن را می توان یافت که از مکه امام را همراهی کردند و چون محل سکونت آنها برای ما مشخص نیست و سه تن آنها انصاری هستند, حدس زده می شود آنان از محدودۀ حجاز باشند.
1.عبد الرحمن بن عبد الربّ انصاری . وی که از اصحاب پیامبر بود از مکه امام حسین(ع) را همراهی کرد. 2.جنادة بن حارث انصاری. برابر نقل سماوی, وی از مکه با خانواده خود همراه امام آمد و پسرش عمرو نیز شهید شد در مناقب ابن شهر آشوب, جنادة بن حارث انصاری آمده. 3.عمرو بن جنادة.عمرو را نوجوانی یازده ساله ,دانسته اند. که پس از کشته شدن پدرش, به جنگ برخاست.
4 .عمار بن حسّان طائی. وی از مکه همراه امام حسین(ع) بود و پدرش در جنگ صفین همراه علی (ع) به شهادت رسید . بنابراین امام حسین(ع) نمی توانست با تکیه بر چنین مردمی نهضت خود را ادامه دهد.
یمن
یمن از حجاز و عراق فاصله داشت. اما اگر مردان مبارز در آنجا می بودند, پس از چهار ماه از حرکت امام (ع) خود را به ایشان می رساندند. در حالی که در تاریخ چنین گزارشی نیامده، یمن منطقه ای بود که محمد بن حنفیه و ابن عباس آن جا را گزینه ای بهتر از عراق می دانستند و مدعی بودند, طرفداران پدرش علی(ع) در آنجا هستند. آنجا منطقه ای کوهستانی و مناسب برای استتار است. در رابطه با یمن دو گزارش وجود دارد که اشاره می شود:
1.در هنگام حرکت کاروان حسینی در منطقه تنعیم مکه، کاروانی از یمن اموالی را برای یزید به شام می برد. امام حسین(ع) اموال این کاروان را مصادره کرد و کرایه صاحبان شتر را که خواهان بازگشت بودند داد و از بقیه خواست در صورت تمایل حضرت را همراهی کنند. نوشته اند سه نفر از آنها به کربلا آمدند.
2.طرماح بن عدی طائی همراه گروهی از مردم کوفه, در عذیب الهجانات به سپاه امام حسین(ع) برخورد. وی قول داد پس از رساندن اموال به یمن به یاری وی بیاید. طرماح وقتی به عراق بازگشت که امام را شهید کرده بودند.
پس از خروج امام حسین(ع) از مکه, به مقصد کوفه, در مسیر راه عده ای از اعراب که انتظار پیروزی و موفقیت حضرت را در کوفه داشتند, به کاروان آن حضرت پیوستند. در منزل ثعلبه خبر شهادت مسلم و هانی بن عروه را که از اصحاب پیامبر بود به ایشان دادند. و مردم متفرق شدند.
اما در این میان, افرادی از قبیله جهینه که در مسیر راه ساکن بودند دست از یاری حضرت نکشیدند و نام سه نفر جهنی جزو شهدای کربلا ذکر شده است: 1 .مجمع بن زیاد جهنی . 2. عبّادة بن مهاجر جهنی. 3.عقبة بن صلت جهنی.
بصره
بصره بخشی از سرزمین عراق بود که پس از کوفه بیشترین یاران حضرت از آنجا بودند و شیخ مفید از پیوستن مردم بصره به حضرت در مکه سخن گفته است. بصره نیز گزینۀ مناسبی نبود ؛زیرا مردم بصره در جنگ جمل از مخالفان علی(ع) حمایت کردند. سلیمان فرستاده امام به دست عبیدالله یک روز قبل از حرکتش از بصره به طرف کوفه, کشته شد.
در مجموع ده تن از ساکنان بصره, در کربلا شهید شدند. آخرین شهید بصره هفهاف بن مهند راسبی بصری بود.او وقتی به کربلا رسید که حضرت شهید شده بود و لشکر عبیدالله به خیمه ها یورش برده بودند. هفهاف به لشکر عمر سعد حمله کرد و عده ای از آنها را کشت تا این که به شهادت رسید.
کوفه
کوفه شهری که زمانی مرکز خلافت علی(ع) و امام مجتبی(ع) بود. در برابر نهضت امام حسین(ع) دو مرحله کاملاً متفاوتی را گذراند.
مرحله اول: مردم کوفه پس از آگاهی از مخالفت امام حسین(ع) با یزید, حضرت را به شهر خود دعوت کردند و با نماینده ایشان مسلم بن عقیل بیعت نمودند. مسلم نیز مراتب وفاداری مردم کوفه را به اطلاع امام رساند و براساس این استقبال امام به جانب کوفه حرکت کرد. عده ای از کوفیان در این مقطع در مکه و مسیر راه تا کربلا به امام پیوستند.
مرحله دوم: این مرحله پس از ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه آغاز می شود.
یاران امام حسین (ع) از کوفه چه کسانی بودند؟
بررسی یاران حضرت در کربلا نشان می دهد که بیش از سه چهارم آنان از کوفه بودند. گروهی از کوفیان در مکه و برخی در مسیر راه مکه تا کربلا و عده ای در کربلا به امام پیوستند.
الف:همراهان از مکه
هشت نفر از کوفیان در مکه به امام پیوستند که عبارتند از. 1.عبد الرحمان بن عبد الله همدانی ارحبی. 2.سعید بن عبدالله حنفی. 3.عابس بن ابی شبیب شاکری. 4.شوذب بن عبدالله شاکری. 5.حجاج بن مسروق. 6.یزید بن مغفّل . 7.زاهر بن عمرو کندی مولی عمرو بن حَمِق. 8.بریر بن خضیر هَمْدانی مشرقی.
ب: در مسیر راه تا کربلا
پیوستگان به امام حسین(ع) از مردم کوفه در مسیر راه مکه تا کربلا 16 نفر بودند.مانند: زهیر بن قین ، سلیمان بن مضارب ، جندب بن حجیر کندی و ابو ثمامه عمرو بن عبدالله صائدی که از فرماندهان سپاه مسلم بود و 14 نفر دیگر.
ج: در کربلا تا شب عاشورا
27 تن از یاران کوفی امام حسین(ع) در سرزمین کربلا به حضرت پیوستند. مانند:حبیب بن مظاهر اسدی از اصحاب پیامبر و مسلم بن عوسجه اسدی از اصحاب پیامبر که فرماندهی گروهی از سپاه مسلم بن عقیل را به عهده داشت و افرادی دیگر.
د: شب و روز عاشورا
15 نفر در شب و روز عاشورا مانند: جوین بن مالک بن قیس ،حرّ بن یزید ریاحی ، ابو الحتوف همراه برادرش به امام پیوست و با هم در راه امام حسین(ع) شهید شدند.
برابر آنچه ذکر شد 66 تن از مردم کوفه به امام پیوستند. افزون بر افرادی که در کوفه در قیام مسلم شهید شدند مانند: هانی بن عروه، قیس بن مسّهر صیداوی ، عمارة بن صلخب ازدی و عبد الاعلی بن یزید کلبی علیمی. البته عبدالله بن یقطر در کوفه شهید شد. امّا ممکن است او را ساکن مدینه بدانیم.
در پایان از مطالب بیان شده یک نتیجه گیری بفرمایید.
از آنچه بیان شد و حوادث کربلا نکاتی استفاده می شود:
1.بیشترین یاران امام حسین(ع) و شهدای کربلا از کوفه بودند.66 تن بیش از سه چهارم یاران حاضر در کربلا را تشکیل می دهند به جز بنی هاشم و غلامان حضرت. ساکنان مکه و یمن در حد صفر قابل تصور است. یاران حضرت از مدینه نیز بسیار اندک و قابل تردید بودند. و 9 تن از بصره بودند و یک نفر بعد از شهادت امام به کربلا رسید و شهید شد.بنابراین شهر کوفه بهترین گزینه برای مبارزه علیه یزید بن معاویه بوده است.بویژه که عده زیادی نامه نوشته و هیجده هزار نفر با نماینده حضرت مسلم بن عقیل بیعت کردند.
2.جمعی از شهدای کربلا از اصحاب پیامبر بودند افزون بر امام حسین (ع) انس بن حارث کاهل اسدی ، حبیب بن مظاهر ، مسلم بن عوسجه ، عبد الرحمان بن عبد ربه انصاری و هانی بن عروه از شهدای کوفه نهضت حسینی.
3.در کربلا زن شهید بوده به نام ام وهب، بچۀ و طفل شیر خوار شهید بوده به نام علی اصغر، کودکان و نوجوانان نابالغ شهید بودند به نام عبدالله بن حسن که حدود یازده سال سن داشته , قاسم سیزده ساله بوده عمرو بن جناده بنا به نقلی یازده ساله بوده است. جوانانی مانند علی اکبر و براداران عباس و فرزندان عقیل و مسلم و پیرمرد مسنی مانند: انس بن حارث کاهلی از اصحاب پیامبر، افراد جانباز مانند : مسلم بن کثیر ازدی.
4.به جز خاندان امام حسین(ع) و بنی هاشم که با اعضای خانواده شرکت کرده بودند حداقل سه خانواده دیگر نیز حضور داشتند. مسلم بن عوسجه که با خانواده خود آمده بود، عبدالله بن عمیر کلبی که با همسر خود آمده بود، جناده که برابر نقلی با همسر و فرزند خود آمده بود. خانواده های اسیر کوفی در کوفه باقی مانده و آنان را به شام نفرستادند.
5.از جهت خویشاوندی شهداء کربلا نیز قابل توجه و دقت می باشند.
عده زیادی از فرزندان علی(ع) و فرزندان و نوادگان عقیل،پدر و پسر مانند امام حسین(ع) و علی اصغر و اکبر جناده و فرزندش عمرو و برادران متعددی که در این نبرد شرکت داشتند سه برادر, دو برادر و..
{ADVERTISE_GENERAL_LOCATION_22_BLOCK}{ADVERTISE_GENERAL_LOCATION_23_BLOCK}
