نقد کارشناسی بر انحلال پژوهشگاه فضایی
پشت پرده جنجال‌های اخیر با انحلال نابجای پژوهشگاه فضایی کشور +سند
سه شنبه ۳۰ دی ۱۳۹۳ ساعت ۱۵:۳۷
کد مطلب: 402899
پیش از این جنجال ها طی مراسمی که در پژوهشگاه فضایی برگزار گردید، تعدادی از پژوهشگران فضایی کشور مورد تقدیر و تشکر قرار گرفتند و در آن مراسم تأکید شد که "پژوهشگاه فضایی" ۵ پرتاب موفق فضایی داشته و کاوشگر فضایی حامل موجود زنده به فضا طرح این پژوهشگاه بوده است.
پس از این مراسم قائم مقام سازمان فضایی کشور ـ که از دولت دهم همچنان در این سازمان مسؤولیت دارد ـ با حضور در کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی که خبر آن از سوی سخنگوی کمیسیون، رسانه ای شد از انفکاک سازمان فضایی ابراز نگرانی کرده و از مجلس تقاضا می کند که با ورود به این مسأله اجازه ندهد که انسجام سازمان فضایی از هم پاشیده شود. وی در این جلسه همچنین اعلام می دارد: طراحی کپسول زیستی طرح "پژوهشگاه فضایی ایران" بوده و این پژوهشگاه توانسته است این اقتدار را برای کشور فراهم سازد.
آنچه که در این خصوص تعجب آور است این است که اگر کاوشگر فضایی در "پژوهشگاه فضایی کشور" طراحی شده است، چرا طراح این طرح در روزنامه رسمی دکتر فاضلی، قائم مقام سازمان فضایی عنوان شده است؟
سؤال دیگری که مطرح می شود ادعای دکتر فاضلی در خصوص تاریخ شروع به طراحی و ساخت کاوشگر فضایی حامل موجود زنده به فضا است که ایشان بارها در سایت سازمان فضایی و خبرگزاری های رسمی سازمان فضایی اعلام کرده اند که این طرح از بهمن سال ۸۸ آغاز گردیده است و این در حالی است که ما در این سال اصلا" پژوهشگاه فضایی نداشتیم.
همچنین ماهواره های نوید علم و صنعت و رصد در بهمن سال ۱۳۸۸ قبل از تشکیل پژوهشگاه فضایی ایران رونمایی شده بود و طرح کاوشگر حامل موجود زنده به فضا توسط اینجانب قبل از ثبت دکتر فاضلی به ثبت رسمی رسیده است.
پس از طرح این مسائل، خبری در یکی از خبرگزاری های رسمی کشور با عنوان «انحلال پژوهشگاه فضایی کشور» قرار می گیرد و با مطرح شدن این خبر در رسانه ها، برخی از سایت های خبری و تحلیلی دغدغه مند، وقتی موفقیت های نسبت داده شده به پژوهشگاه فضایی را در سایت رسمی سازمان مشاهده می کنند یا صحبت های قائم مقام سازمان فضایی کشور در کمیسیون امنیت ملی را که رسانه ای شده است مورد بررسی قرار می دهند، احساس می کنند که سازمان فضایی و پیشرفت های فضایی کشور در خطر است و به اعمال مواضع بر مبنای اصول خود می‌پردازند و این مواضع گاهی آن قدر تند می‌شود که حتی اقدام مثبت رئیس جمهور در تشکیل مرکز ملی فضایی زیر نظر سورنا ستاری معاونت علمی ریاست جمهوری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پای مسائل سیاسی همچون مذاکرات هسته ای به میان کشیده می‌شود.
این موضوع نشان می‌دهد که رسانه های ما در تشخیص و تدوین اخبار هنوز به دنبال ریشه یابی صحیح مسائل کلان کشور نیستند و در این راستا برای روشن شدن اهداف و راهبرد های فضایی کشور به ارائه ی تحلیلی در این خصوص میپردازیم:
نقش آفرینی مرکز ملی فضایی
در ادامه به تحلیل وظایفی که مرکز ملی فضایی کشور می‌تواند در آن ایفای نقش کند میپردازیم:
۱) تسهیل ورود بخش خصوصی در پروژه های فضایی: در این راستا ابتدا می‌بایست علوم فضایی را به دو دسته ی سود ده و غیرسود ده تقسیم نماییم.در بخش سود دهی: می توان به خدماتی اشاره کرد که از طریق ماهواره های مختلف بین اللملی توسط ارگان های مختلف خریداری می شود. اعم از خدمات مخابراتی، تصاویر جغرافیایی و غیره اشاره نمود.
در این راستا مرکز ملی فضایی کشور می تواند با ایجاد هم افزایی بین شرکت های بهره بردار از این خدمات و بخش خصوصی در حوزه ی سیاست گذاری اقدام به تدوین راهبرد استفاده از این خدمات نماید و توازن منطقی را میان عرضه و تقاضا با تعریف تعرفه های واقعی تدوین کرده و بخشی از ارزش افزوده این بخش را در حوزه پروژه های فضایی سرمایه گذاری نماید.
بخش غیرسود ده که همان طراحی و ساخت ماهواره های فضایی، کاوشگرهای حامل موجود زنده و انسان به فضا می باشد، مرکز ملی فضایی می تواند شرایط لازم برای ورود بخش خصوصی در این حوزه را فراهم آورده و با اسپانسر شدن این شرکت ها زمینه تبلیغ برند های تبلیغاتی آن ها در محصولات فضایی را فراهم آورد. در این راستا می توان به گردش مالی رقابت برندها در فوتبال اشاره نمود که سرمایه گذاری های کلانی را در زمینه رقابت برند های تجاری ایجادکرده است.
۲) کاهش فاصله تصمیم تا اجرا: مرکز ملی فضایی کشور می تواند فاصله تصمیم تا اجرا را در پروژه های فضایی با تدوین الگوهای مناسب کنترل پروژه و تضمین محصول کاهش دهد و زمینه ساز حل اختلاف پیمانکاران و کارفرماها باشد و در حوزه ارتباطات بین المللی با هم افزایی طرح کلان دیپلماسی علمی در معاونت علمی وفن آوری ریاست جمهوری با قدرت و تسلط کامل بر گلوگاه های فن آوری و نوآوری در کشور زمینه سازی لازم در راستای توسعه دیپلماسی فضایی را فراهم آورد.
۳) ایجاد هم افزایی میان شرکت های دانش بنیان: با قرارگرفتن مرکز ملی فضایی کشور زیر نظر معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری زمینه هم افزایی شرکت های دانش بنیان بین رشته ای فراهم می شود چرا که این معاونت با هدایت وتوسعه شرکت های دانش بنیان زیر نظر خود قادر خواهد بود شرکت هایی را که در بخش تولید فن آوری های مشترک با حوزه فضایی و سایر رشته ها فعالیت می کنند، به صورت یک شبکه منسجم، هم افزا نماید و سود دهی چند گانه و بین رشته ای را برای این شرکت ها فراهم آورد.
ضرورت انسجام سازمان فضایی کشور
آنچه که مسلم است این است که سازمان فضایی کشور می بایست یکپارچگی خود را حفظ نماید چرا که با انتقال سازمان زیر نظر وزارت ارتباطات این سازمان فقط یکی از پژوهشکده های زیر نظر خود یعنی سامانه های ماهواره را همراه خواهد داشت و توان ستادی کل سازمان در راستای مدیریت فقط یک ساختار پژوهشی کوچک که هنوز در مرحله تولید فن آوری است محدود خواهد شد. این مسئله علاوه بر محدود کردن توان اجرایی سازمان در پاره ای از موارد موجبات موازی کاری گسترده با مرکز ملی فضایی کشور که اخیرا" با دستور ریاست جمهوری زیر نظر معاونت علمی ریاست جمهوری تشکیل شده است خواهد شد.
از سوی دیگر با انتقال پژهشکده فضانوردی به وزارت علوم و تبدیل این ارگان به پژوهشگاه هوافضای سابق این ارگان فاقد سیستم ستادی می شود و به عنوان یک نهاد پژوهشی محدود اداره خواهد شد. ازطرفی با انتقال پژهشکده های رانشگر فضایی و سامانه های انرژی به وزارت جهاد کشاورزی که وظایف و اختیارات آن در حوزه علوم فضایی نمی باشد، این بخش از سیستم پژوهشی سازمان فضایی که اخیرا" اختراعات شگرفی درحوزه های رانشگرهای فضایی به ثبت رسانده به گونه ای که می توان با نگاهی گذرا در سایت روزنامه رسمی قوه قضائیه از اهمیت آن ها اطلاع یافت به کلی بی اثر می شود.
نکته مهم دیگر، نقش کلیدی پژوهشگاه فضایی است که با انحلال آن، خلاء یک سیستم استانداردگذار و تدوین گر اسناد پشتیبان فنی که بر مبنای شبکه سازی پژوهشکده های زیر نظر خود شکل گرفته است به شدت نمایان خواهد شد. از سوی دیگر مرکز ملی فضایی کشور نیز قادر به انجام این کار بسیار مهم و حساس نخواهد بود چرا که وظیفه این مرکز فقط سیاست گذاری است نه ورود به طراحی سیستمی محصولات فضایی و تدوین اسناد فنی و پشتیبان که وظیفه یک سیستم پژوهشی جامع است. این مهم درچارچوب اختیارات پژوهشگاه فضایی است که می توان آن را قلب سازمان فضایی کشور نام برد.
از سوی دیگر مرکز ملی فضایی کشور، می تواند تمام دست اندرکاران فضایی کشور اعم از کاربران خدمات فضایی تا تولید کنندگان محصولات فضایی را در راستای تصمیم سازی موثر و نظارت بر عملکرد ساختارهای فضایی کشور ساماندهی کند. ولی این مرکز به هیچ عنوان نمی تواند جایگزین پژوهشگاه فضایی شود.
از طرفی نقدی را که برخی صاحب نظران بر سازمان وارد می دانند این است که چرا سازمان فضایی به عنوان یک نهاد بالادستی باید وارد کارهای اجرایی شود؟ در پاسخ باید گفت سطح فن آوری فضایی کشور فعلا" در مرحله ای نیست که بتواند برای بخش خصوصی و شرکت های اجرایی در آمدزا باشد. چرا که می بایست پس از تولید فن آوری در ماهواره های دانشجویی و کوچک سیکل این فن آوری را تثبیت کرد یعنی بتوانیم در ۱۰ پرتاب فضایی حداقل ۹ پرتاب موفق و بدون نقص داشته باشیم تا بتوان با افزایش قابلیت اطمینان محصولات فضایی، زمینه طراحی و ساخت ماهواره های عملیاتی و بهره برداری آز آن را که ارزش افزوده بسیار بالایی برای کشور دارد در بخش خصوصی و با سرمایه گذاری شرکت های بزرگ خدماتی پیش برد. به عبارت دیگر از تولید فن آوری تا بلوغ فن آوری نیازمند سرمایه گذاری و ورود مستقیم دولت است ولی پس از تثبیت فن آوری و بسترسازی لازم در خصوص امنیت سرمایه گذاری، بخش خصوصی و شرکت های خدماتی می توانند با اطمینان بیشتری در این حوزه وارد شوند.
موضوع دیگری که می بایست به آن توجه نمود این است که با تقسیم بندی سازمان فضایی کشور کارگروه های متعددی در راستای پیشبرد پروژه های فضایی تشکیل می شود که هرکدام زیر نظر یک ارگان یا وزارت خانه با مشخصات خاص آن هستند که فقط در حوزه سیاست گذاری در مرکز ملی فضایی اجماع خواهند داشت اما در اجرا، به دلیل نبود یک سیستم هم افزا و شبکه بندی آن، در هر ارگان، هر پروژه ای با مختصات و سیستم مدیریتی آن پیش خواهد رفت و این سرعت تصمیم سازی و پیشرفت طرح های ملی فضایی را پایین می آورد. چراکه سرمایه گذاری در این طرح ها بسیار ریسک پذیر است. یعنی امکان دارد طرح ها در مرحله ی تولید یا تثبیت فن آوری بارها شکست بخورد تابتوان به نتایج مطلوب دست پیدا کرد. فلذا یک مرکزیت باید درحوزه اجرا بتواند در کمترین زمان ممکن که مهمترین شاخص در پیشبرد پروژه های فضایی است نقایص را شناسایی و با راهبرد جدید طرح ها را پیش ببرد. پس وجود پژوهشگاه فضایی یک ضرورت انکارناپذیر است.
در پایان باید گفت، آنچه که می بایست تغییرات در آن ایجاد شود، مدیریت سازمان است که قادر به تعمیم، گسترش و پایش طرح های فضایی نیست و تمام دستاوردهای حاصله را به نام خود تمام می کند و این مسأله موجبات دلسردی کارکنان آن سازمان را فراهم آورده است.
وزارت ارتباطات هم می تواند در مرحله تثبیت فن آوری و بهره برداری از آن وارد عمل شده و نقش کلیدی را در تجاری سازی فن آوری فضایی داشته باشد. ضمنا" تصمیم ریاست جمهوری درخصوص تشکیل مرکز ملی فضایی باید ارج نهاده شده و مورد حمایت دوستداران پیشرفت کشور قرار گیرد.
* طراح طرح ملی ارتقای سازمان فضایی کشور و کپسول حامل موجود زنده به فضا
سلام با توجه به تلاش مدیران فعلی سازمان و پژوهشگاه فضایی برای حفظ این ساختار و ادامه سیاست ها و برنامه های پرهزینه، بد نیست دستاوردهای این سازمان مرور شود. کاوشگرهای پژوهش و پیشگام و همچنین بنابر اعلام رسمی مسوولین در مراسم هفته پژوهش 45%تولید علمی متعلق به فضانوردی یا هوافضای سابق است، هشتاد درصد اعضای هییت علمی با مدرک دکتری مربوط به فضانوردی است تعداد کل افراد تمام وقت فضانوردی کمتر از صد نفر بقیه افراد تمام وقت سازمان بیش از هزار نفر، بودجه کل فضانوردی حدود هفت تا هشت درصد بودجه کل سازمان. اما خروجی بقیه سازمان، دستگاه جداسازی هسته خرما، دستگاه شناسایی گاز،تولید کولرو... ملت ایران ببینید ماحصل هزاران میلیارد پول در این مدت چی شده حقوق ده ها میلیونی، وام کم بهره ویژه مدیر و معاونان سازمان، ماهی دو سفر خارجی برای بعضی هاو الی ما شا... پیشنهاد بنده ورود وزارت اطلاعات و قوه قضاییه به این موارد است که نباید نادیده گرفته شود. تعداد مدیران خارج از حلقه خاص برادر اسفندیار چند نفر است براستی مدیر نباید پاسخ گو باشد و فقط داشتن ریش و... مجوز غارت است.
یکی از نکات مهم وصل کردن ناحق مسایل فضایی به صنایع موشکی است. باتوجه شناخت بنده ودرگیری مستقیم در پروژه ها توسعه حامل وظیفه وزارت دفاع است و سازمان فضایی و پژوهشگاه هیچ نقش نداشته و با توجه ضعف علمی و امکانات ان هیچ کمک علمی نیز به ان نکرده و نسبت دادن توان موشکی به سازمان فضای ظلمی است به متخصصان دفاعی. این بخش چه سازمان باشد و چه نباشد مستقلا پیگیری می شود. دانشگاه ها مثال علم وصنعت و شریف و امیر کبیر نیز از نظر علمی جلوترراز سازمان هستند مثال ماهواره های پرتابی و اماده پرتاب هیچکدام ربطی به سازمان ندارد. پس در حالت کلی سازمان بود و نبودش فقط برای برادر ف. مهم است تا ثروت ملی را تاراج کند یا مثل پرونده مدیر قبلی(بازداشتی وزارت اطلاعات)کمک به... ملت نیاز به برنامه فضایی دارد و از حمایت می کند نه به شکل کاریکاتوری بلکه جدی و هدفمند. به امید کوتاه شدن دست غارتگران بیت المال
چه جالب!!!
اگه اين کار تيکه تيکه کردن سازمان خوبه! چرا دشمنان از جمله آمريکا تو رسانه هاشون از اين اقدام رئيس جمهور استقبال کردن!
تيکه تيکه شدن سازمان عملا باعث هرج و مرج ميشه
چه اينکه وزارت خونه ها هم اصلا با هم هماهنگى ندارن چه برسه تو سازمان فضايى با هم همکارى داشته باشن....
عملا چند وقت ديگه نتايج اين اقدام رئيس جمهور رو خواهيد ديد... وخواهيد دىد هر کس ديگرى رو متهم ميکنه
اگه اين کار تيکه تيکه کردن سازمان خوبه! چرا دشمنان از جمله آمريکا تو رسانه هاشون از اين اقدام رئيس جمهور استقبال کردن!
تيکه تيکه شدن سازمان عملا باعث هرج و مرج ميشه
چه اينکه وزارت خونه ها هم اصلا با هم هماهنگى ندارن چه برسه تو سازمان فضايى با هم همکارى داشته باشن....
عملا چند وقت ديگه نتايج اين اقدام رئيس جمهور رو خواهيد ديد... وخواهيد دىد هر کس ديگرى رو متهم ميکنه
من که متوجه نشدم این اقای طراح چی میخواد بگه...یه جا کلی تعریف می کنه ..یه جا کلی انتقاد می کنه
اخرش نفهمیدیم مرکز ملی فضا خوبه یا خوب نیست ؟..دوم انحالا پژوشهگاه خوبه یا خوب نیست ؟
در ضمن چرا این اقای طراح خودش رو معرفی نمی کنه؟ مگر نمی گه این اقا فاضلی طرح ایشان را به نام خودش ثبت کرده پس چرا خودشو معرفی نمی کنه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
اخرش نفهمیدیم مرکز ملی فضا خوبه یا خوب نیست ؟..دوم انحالا پژوشهگاه خوبه یا خوب نیست ؟
در ضمن چرا این اقای طراح خودش رو معرفی نمی کنه؟ مگر نمی گه این اقا فاضلی طرح ایشان را به نام خودش ثبت کرده پس چرا خودشو معرفی نمی کنه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
ضمن تشکر از آقای ذوالفقاری با توجه اشراف بنده بر موضوعات فضایی و شناخت دقیق از ساختار فعلی و آشنایی با کلیه مدیران فعلی و احتمالی آینده، به نظر بنده ساختار فعلی محکوم به شکست است ولیکن در صورت برنامه ریزی و تقسیم کار مناسب تمام اشکالات مورد نظر نویسنده متن براحتی حل می شود. مثلاً اگر پژوهشگاه هوافضا متولی زیست فضایی شود خود مطابق روند فعلی با حامل ساز مذاکره نموده و مشابه کاوشگر 3،4 و5 عملیات مربوطه را انجام می دهد. یا مرکز تحقیقات ماهواره متولی طراحی و ساخت و پرتاب ماهواره بوده ومسئول هماهنگی با حامل نیز خواهد بود. شورای عالی فضایی به همراه مرکز ملی فضایی وظیفه نظارت کلان و سیاست گذاری را برعهده خواهند داشت و در این مرکز کلیه ذی نفعان دارای یک نماینده یا دفتر خواهند بود. البته شرایط و نحوه انجام این کار با توجه به تجربه و تدبیر مدیران ارشد نظام قابل بررسی و انتخاب بهترین راه حل است