سایه سنگین واردات بر تولید داخلی غلات
يکشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۱۶
کد مطلب: 404978
بخش کشاورزی از یک سو به عنوان تأمین کننده امنیت غذایی جامعه و از سوی دیگر با دارا بودن ظرفیت بالای اشتغال و تولید، می تواند به عنوان محور پیشرفت کشور مورد توجه قرار گیرد. تأکید سیاست های اقتصاد مقاومتی بر ضرورت تأمین امنیت غذایی نشان از نقش موثر این بخش در مقاوم سازی اقتصاد کشور دارد. آب و منابع طبیعی نیز به عنوان بخش های مکمل و پایدار کننده تولید غذا، وظیفه تأمین امنیت غذایی در جامعه را بر دوش میکشند. گزارش زیر خلاصه ای از مهمترین تحولات بخش کشاورزی، آب و منابع طبیعی در چهار ماه گذشته است.
* واردات و تولید محصولات اساسی
تراز تجاری محصولات اساسی از جمله شاخص های سنجش سطح وابستگی و خودکفایی یک کشور در تأمین این محصولات به حساب می آید. عبدالمهدی بخشنده، معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، در این رابطه تصریح کرد: در برنامه ششم توسعه اقتصادی تعهد داده‌ایم تا سال ۱۴۰۴ تراز منفی بازرگانی بخش کشاورزی را از منفی ۸ میلیارد دلار فعلی به مثبت ۳ میلیارد دلار برسانیم. این در حالی است که طبق آمار مرکز گمرک ایران در ۹ ماهه نخست امسال، حجم واردات غلات نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۷۰ درصدی داشته است. (منبع: مرکز گمرک ایران)
همچنین نمودار زیر درصد تغییر حجم واردات محصولات اساسی در ۹ ماهه سال ۹۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می دهد.
عباس کشاورز، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی درمورد ضریب خودکفایی در تأمین انرژی غذایی گفت: این عدد در سالهای اخیر به ۵۵ درصد رسیده است که قول داده ایم در اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی این رقم را به ۸۰ درصد برسانیم.
هرچند که برنامه ریزی دولت با هدف بهبود وضع کشاورزی صورت گرفته، اما عملکرد بانک ها در ۵ ماهه ابتدایی امسال خلاف این را نشان می دهد. بر اساس گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران سهم پرداختی تسهیلات بانکی به بخش کشاورزی نسبت به پنج ماهه سال گذشته ۳ درصد کاهش یافته که این نشان میدهد عملکرد بانک‌ها در ارائه تسهیلات به کشاورزان مناسب نبوده و روندی نزولی داشته است.
تأمین و تولید کالاهای اساسی
گندم
یکی از موضوعات مهم در رابطه با گندم، میزان حجم تولیدی این محصول و بالطبع نیاز وارداتی کشور است. با توجه به پایان خرید تضمینی گندم در فصل زراعی گذشته و آغاز فصل زراعی ۹۳-۹۴ آمارهای تولید و نیاز وارداتی به این محصول در ماه های اخیر از سوی مسئولین اعلام شده که برخی نیز در این گزارش منکعس شده است.
با توجه به خرید تضمینی نزدیک به ۷ میلیون تن گندم در فصل زراعی گذشته و مصرف ۹ میلیون تنی در کشور، محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی گفت: ۲ میلیون تن کمبود داریم که با واردات تأمین خواهد شد تا هم کسری گندم کشور را جبران کنیم و هم ذخیره استراتژیک گندم کشور را افزایش دهیم.
اما عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی نیاز وارداتی گندم به کشور در سال جاری را نزدیک به ۴ میلیون تن اعلام کرد. از سوی دیگر علی قنبری، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران گفت: ما مجاز به واردات ۷ میلیون تن گندم به کشور هستیم و مابقی نیازها از داخل کشور تأمین میشود.
ارائه این آمارهای متفاوت در حالی است که بر اساس گزارش سازمان گمرک، میزان واردات گندم در ۶ ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۲ برابر افزایش یافته و به سه میلیون و ۷۱۷ هزار تن رسید. بر این اساس بنظر میرسد گندم مورد نیاز تا پایان امسال در طول شش ماهه نخست وارد شده و انتظار میرود حجم واردات این محصول در ماه های آتی به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
کاهش حجم واردات گندم به ۱٫۵ میلیون تن در سال ۹۷ از خبرهایی بود که معاون امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد و گفت: پیش بینی میکنیم حجم تولید گندم در کشور به ۱۳٫۴ میلیون تن برسد.
از سوی دیگر با اعلام نرخ خرید تضمینی ۱۱۵۵ تومان برای هر کیلوگرم گندم از سوی دولت، بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان نسبت به این قیمت انتقاد کرده و خواستار اصلاح آن شدند. اما با وجود انتقادات متعدد به نرخ اعلام شده، دولت هنوز تصمیمی بر اصلاح این قیمت نگرفته است.
متناسب نبودن این قیمت با هزینه های تولید گندم، دلیل اصلی منتقدان به این قیمت بوده است. کم رغبتی گندمکاران به کشت این محصول، کاهش تولید داخلی و افزایش واردات از نتایجی است که کارشناسان برای قیمت پایین خرید تضمینی پیش بینی کرده اند.
یکی از رویدادهای مهم در چهار ماه گذشته افزایش قیمت نان بود که در این رابطه نیز برخی دلیل اصلی آن را افزایش یارانه پرداختی به گندم و برخی دیگر نیز هزینههای جانبی تولید نان می دانستند. سقف افزایش این قیمت از سوی دولت ۳۰ درصد تعیین شده که دلیل آن هم افزایش هزینه های تولید نان بیان گردید.
برنج
برنج یکی از پرمصرفترین محصولات زراعی در کشور است که مشکلات متعددی در مراحل تولید تا توزیع آن وجود دارد. هزینه بالای تولید و قیمت نامناسب خرید تضمینی از یکسو و واردات بیرویه از سوی دیگر موجب تضعیف بیش از پیش بخش تولیدی این محصول شده است.
از سوی دیگر نیاز آبی نسبتاً زیاد برنج موجب شده تولید این محصول در کشور با ملاحظههایی همچون منع تولید در مناطق کم آب، استفاده از ارقام پرمحصول و… همراه باشد. شاید به همین دلیل است که عباس کشاورز، معاون امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی اعتقاد دارد خودکفایی در محصول برنج در کشور ما عملی نیست.
با تشدید وضع نامطلوب بازار برنج داخلی در ماه های اخیر، معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور با اذعان به راکد بودن بازار فروش این محصول و همچنین اجبار کشاورزان به فروش محصولاتشان به قیمت نازل به واسطه ها، از بکارگیری دو روش تضمینی و توافقی برای خرید این محصول از شهريور ماه خبر داد.
دولت در کنار خرید توافقی برنج با افزایش موقتی تعرفه واردات، سعی در بهبود شرایط این محصول داشت. بر همین اساس رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان اعلام کرد: تعرفه واردات برنج تاکنون ۱۰ درصد بود، اما براساس تصمیم گرفته شده از اول مرداد تا آخر آذر ماه تعرفه واردات ۴۰ درصد و در سایر فصول ۲۹ درصد است.
اختلاف آماری در سرانه مصرف برنج در کشور، از مهمترین دلایل واردات بی منطق این محصول بوده است. در این راستا دبیر انجمن برنج، با اشاره به اینکه وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی مصرف سرانه برنج در کشور را ۳۶ کیلو گرم در سال و وزارت صنعت، معدن و تجارت آن را ۴۴ کیلو گرم در سال میداند گفت: اگر این اختلاف ۸ کیلوگرم را ضرب در ۷۵ میلیون نفر کنید خواهید دید وزارت صنعت، معدن و تجارت طلبکار هم میشود و میگوید برنج کم وارد کرده ایم!
دبیر انجمن برنج با بیان اینکه از ابتدای سال ۹۲ تاکنون حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شده است، گفت: علاوه بر این، دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن نیز تولید سال ۹۳ است؛ بنابراین ما برای سال ۹۴ هم نیازی به واردات برنج نداریم؛ مگر اینکه برنج‌های وارد شده از کشور خارج شده یا از بین رفته باشند.
شیر و محصولات لبنی
اهمیت مصرف شیر و لبنیات بر کسی پوشیده نیست و سرانه مصرفی نیز به عنوان شاخصی برای ارزیابی میزان دسترسی مردم به این محصولات محسوب میشود. در ایران میزان مصرف این محصولات بیش از آنکه تحت تأثیر فرهنگ جامعه باشد، متأثر از قیمت آن است. چراکه نوسانات قیمتی شیر و به دنبال آن محصولات لبنی، نشان میدهد با افزایش قیمت، میزان مصرف این محصولات کاهش پیدا کرده است. به طوریکه سرانه مصرف شیر در ایران ۱۰۰ لیتر در سال است که با سرانه ۱۵۰ لیتری جهانی مصرف شیر در دنیا فاصله دارد. مسئله ای که به گفته محمود حجتی، وزارت جهاد کشاورزی برای افزایش این سرانه برنامه هایی در دستور کار دارد.
یکی از مهم ترین تحولات مربوط به محصولات لبنی در چهار ماه گذشته، افزایش ۱۵ درصدی قیمت این محصولات بود. وزیر جهاد کشاورزی افزایش قیمت محصولات لبنی را ناشی از افزایش هزینههای تولید شیر خام و نیز افزایش از هزینههای فرآوری در صنعت اعلام کرد.
علیرغم افزایش قیمت محصولات لبنی این صنایع، شیر خام را به همان قیمت قبلی (۱۲۵۰ تومان) و در برخی موارد با قیمتی کمتر از دامدران خریداری میکردند. عبدالمهدی بخشنده، معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی با تأکید بر اینکه صنایع لبنی موظف هستند از ابتدای مهر ماه هر کیلوگرم شیر خام را از دامداران ۱۳۰۰ تومان خریداری کنند، گفت: با اختصاص مابه التفاوت یارانه ۱۴۰ تومانی دولت به هر لیتر شیر خام، قیمت شیر خام در شش ماه دوم برای دامداران به ۱۴۴۰ تومان میرسد.
با ادامه روند خرید شیر خام به قیمت نامناسب توسط صنایع لبنی، دولت در اواخر آبان، اقدام به خرید تضمینی این محصول با قیمت ۱۴۴۰ تومان کرد تا با خرید مازاد شیر تولیدی و تبدیل آن به شیرخشک و صادرات آن، در بازار این محصول تعادل ایجاد کند. اما برخی نمایندگان صنایع لبنی به دلیل فسادپذیری بالای شیرخام و عدم توانایی دولت در نگهداری آن و همچنین محدودیت بازار صادراتی شیرخشک، این طرح دولت را غیرکارشناسی و در بلند مدت شکست خورده ارزیابی کرده اند.
