کره زمین؛ غریق دگرگونیهای اقلیمی
سه شنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۲ ساعت ۱۶:۱۹
کد مطلب: 344793
خبرگزاری آلمانی «دویچه وله» روز یکشنبه بیست و هفتم بهمن ماه، نتیجه پژوهش های تازه دانشمندان این کشور در زمینه دگرگونی های آب و هوایی سال جاری میلادی را منتشر کرد.
بر پایه یافته های تازه دانشمندان دانشگاه «گیسن» آلمان، به احتمال ۷۵ درصد، تابستان سال ۲۰۱۴ میلادی داغ ترین فصل در تاریخ ثبت دمای هوا خواهد بود.
همچنین در نیمه دوم سال میلادی کنونی، پدیده «ال نینو» اتفاق افتاده و برخی سواحل اقیانوس آرام شاهد دگرگونی های غیرعادی آب و هوایی خواهد بود.
ال نینو پدیده ای اقلیمی است که به دلیل گرم شدن بیش از اندازه آب های سطحی اقیانوس بویژه در مناطق استوایی رخ داده و سبب ناهنجاری های آب و هوایی از جمله طوفان های سهمگین در قسمت های ساحلی ۲سوی اقیانوس می شود.
پیش بینی دانشمندان آلمانی در زمینه گرم شدن روز افزون زمین در تابستان پیش رو، در حالی صورت می گیرد که بنا بر اعلام برخی منابع، در زمستان جاری برخی مناطق جهان سردترین شب های سال های گذشته را از سر گذرانده اند.
اطلاعات و اخباری که از نابسامانی های روزافزون اقلیمی منتشر می شود، همچنان که گفته شد نگرانی جهانیان را برانگیخته است. این در حالی است که بیشتر دولت ها با وجود اعلام تعهد به جلوگیری از دگرگونی های نابهنجار اقلیمی، همچنان به عنوان اولویتی دست چندم به مسائل زیست محیطی نگریسته و از مسوولیت های خود در این زمینه شانه خالی می کنند.
در پیوند با این مساله، روز یکشنبه بیست و هفتم بهمن ماه «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، در جاکارتا پایتخت اندونزی سخنرانی و از پیامدهای زیانبار دگرگونی های اقلیمی بر زیست بوم بشری و نیز اقتصاد جهانی ابراز نگرانی کرد.
وزیر امور خارجه آمریکا در سخنان خود تاکید کرد که پیامدهای دگرگونی های اقلیمی با تهدیدهایی چون دهشت افکنی (تروریسم) ، بیماری های همه گیر، فقر و خطر گسترش سلاح های کشتار جمعی برابری می کند.
سخنان کری در مورد بایسته های جلوگیری از دگرگونی های نابهنجار اقلیمی در حالی ایراد شد که آمریکا به نسبت جمعیت (نزدیک به ۳۱۴ میلیون نفری)، نخستین کشور تولید کننده گازهای گلخانه ای به شمار می رود؛ گازهایی که بیشتر به دلیل استفاده صنعتی از سوخت های فسیلی و دیگر ترکیب های شیمیایی کربن دار در جو زمین انباشته شده و سبب آلایندگی و دگرگونی های اقلیمی می شوند.
کری روز جمعه نیز در پکن با مقام های چینی برای رفع بحران دگرگونی های اقلیمی گفت و گو و بر بایسته های گسترش همکاری ها در این زمینه تاکید کرد.
چین نیز در کنار آمریکا در شمار آلاینده ترین کشورهای جهان قرار دارد و بهره جویی بیشینه از منابع انرژی همچون زغال سنگ برای به گردش درآوردن چرخ دنده های اقتصاد غول پیکر این کشور سبب شده تا نام چین در صدر جدول تولیدکنندگان گازهای گلخانه ای و دیگر مواد آلاینده محیط زیست قرار گیرد.
** نگاهی به تلاش های جهانی در زمینه رویارویی با بحران های زیست محیطی
در ابتدای دهه ۶۰ میلادی و در آستانه رسیدن شمار جهانیان به مرز سه میلیارد نفر (سه برابر میزان جمعیت سال ۱۸۰۰ میلادی) نشانگانی از بروز نگرانی های جدی در مورد دگرگونی های اقلیمی آشکار شد.
یک دهه بعد، نخستین همایش زیست محیطی سازمان ملل متحد برگزار شد. نشست استکهلم ( پایتخت سوئد) در سال ۱۹۷۲ میلادی (۱۳۵۱ خورشیدی) پایه گذار دستورکارهایی برای جلوگیری از گسترش تهدیدهای زیست محیطی ناشی از آلودگی های شیمیایی، آزمایش های هسته ای و ... و شکل گیری برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) شد.
۲۰ سال پس از نشست استکهلم، نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل متحد در ریودوژانیرو برزیل گردهم آمدند و به چارچوب توافقی برای جلوگیری از افزایش گازهای گلخانه ای در جو زمین و رویارویی با دگرگونی های اقلیمی دست یافتند.
نقطه عطف تلاش های بین المللی در این زمینه، برگزاری نشست کیوتو در سال ۱۹۹۷ میلادی ( ۱۳۷۶ خورشیدی) بود که کشورهای حاضر در این نشست متعهد شدند در یک بازه زمانی ۱۰ ساله، میزان تولید گازهای آلاینده خود را پنج درصد کاهش دهند.
با وجود تعهد کشورهای بزرگ آلاینده محیط زیست برای رویارویی با دگرگونی های اقلیمی، دولت کشورهای یاد شده، به مسوولیت های خود در این زمینه توجه چندانی نشان نداده اند.
پس از امضای توافق کیوتو، نمایندگان مجلس سنای آمریکا از تصویب این پیمان خودداری کردند. همچنین در سال ۱۳۸۰ «جرج دبلیو بوش» رییس جمهوری وقت آمریکا، اعلام کرد کشورش را از پیمان کیوتو خارج خواهد کرد.
هر چند وعده رویارویی با دگرگونی های اقلیمی و اجرای طرح های زیست محیطی به باور برخی ناظران از جمله دلایل اقبال مردم آمریکا در انتخابات سال ۱۳۸۷ به «باراک اوباما» رییس جمهوری کنونی آمریکا و پیروزی او در انتخابات بود، اما شمار زیادی از منتقدان اعتقاد دارند بین وعده ها و اقدام های اجرایی دولت واشنگتن در این زمینه فاصله زیادی وجود دارد.
با وجود تصمیم اوباما به بهره جویی از اختیارهای ویژه ریاست جمهوری در زمینه اجرای برنامه های زیست محیطی، چالش های عمده ای در مسیر تحقق وعده های پیشین دولت واشنگتن قرار دارد. به عنوان مثال، در ماه های گذشته فرمانداران برخی ایالت های آمریکا نسبت به پیامدهای اجرایی سازی برنامه های زیست محیطی هشدار داده و از اوباما خواسته اند از تصمیم خود چشم پوشی کند.
همزمان، جمعی از اکثریت نمایندگان مجلس آمریکا از جمله «جان بینر» رییس کنونی مجلس نمایندگان، طرح های زیست محیطی اوباما را «دیوانگی محض» خوانده اند که می تواند مشکلات بی شمار اقتصادی همچون بیکاری را تشدید کند.
در کنار آمریکا، دیگر اقتصادهای بزرگ جهان نیز به نوعی در عمل نسبت به مسوولیت های زیست محیطی خود سهل انگاری کرده اند. در این پیوند، در همایش جهانی آب و هوای سازمان ملل در شهر دوربان آفریقای جنوبی (آذرماه ۱۳۹۰)، دودستگی کشورهای جهان بر سر تصمیم های زیست محیطی بیش از پیش آشکار شد.
با وجود پافشاری کشورهای کوچک بر بایسته های اقدام جدی در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای، نمایندگان دولت هایی چون آمریکا، ژاپن، کانادا و روسیه با اجرایی شدن توافقی در این باره تا پیش از سال ۲۰۱۵ میلادی مخالفت کردند. اقتصادهای نوظهوری چون هند و برزیل نیز در گفت و گوهای زیست محیطی منافع خود را با دیگر قدرت های بزرگ صنعتی پیوند داده و از موضع کشورهای کوچک فاصله گرفته اند.
**ایران و چالش های زیست محیطی
با وجود تاکید اسناد بالادستی در نظام جمهوری اسلامی ایران همچون قانون اساسی (در اصل پنجاهم)، سند چشم انداز۲۰ ساله و برنامه های (پنج گانه) توسعه بر بایسته های حفاظت از محیط زیست، کشور ما نیز با چالش های گوناگونی در این زمینه روبرو بوده است.
تشدید آلودگی بویژه در مناطق شهری، بحران دریاچه ارومیه، معضل ریزگردها و بارش باران اسیدی در برخی مناطق از جمله نمودهای چالش های ناشی از دگرگونی های اقلیمی در ایران طی سال های گذشته بوده است.
در کنار مشکلات روز افزون آب و هوایی کلانشهرهایی چون تهران و اصفهان، در هم تنیدگی چالش های ناشی از فعالیت های نفتی و گازی در استان خوزستان، سوزاندن ساقه های نیشکر در مزارع استان و همچنین هجوم ریزگردها سبب شد تا در روزهای پایانی مهرماه، شهر اهواز به عنوان آلوده ترین شهر جهان شناخته شود.
عواملی همچون ورود بنزین غیر استاندارد به جایگاه های سوخت در سال های گذشته نیز سبب شد تا جایگاه ایران در رده بندی کشورهای فعال در زمینه رویارویی با تولید آلاینده های کربنی افت محسوسی داشته باشد.
موسسه غیر دولتی «جرمن واچ» (German Watch) آبان ماه سال جاری گزارش خود در مورد تولید آلاینده های کربنی را منتشر ساخت که بر پایه گزارش یاد شده، عملکرد سال های گذشته ایران در این زمینه ضعیف ارزیابی شده است.
در این گزارش، افزون بر کارنامه بسیار ضعیف برخی تولید کنندگان نفت بویژه عربستان سعودی، عملکرد کشورهای صنعتی همچون کانادا و استرالیا در زمینه دگرگونی های اقلیمی بسیار نگران کننده قلمداد شده است.
پررنگ تر شدن واقعیات زیست محیطی کشور که بخشی از آن در گزارش هایی از این دست انعکاس یافته و البته به شکل ملموسی بر زندگی شهروندان تاثیرگذاشته، مسوولان را به فکر انداخته تا راهکاری برای رویارویی با بحران های زیست بوم شهروندان جستجو کنند.
از جمله دستورکارهای تازه مسوولان محیط زیست می توان به آغاز همکاری با کشورهایی چون ژاپن و فرانسه برای رفع بحران دریاچه ارومیه و نیز توزیع بنزین پاک در جایگاه های سوختگیری خودروها اشاره کرد.
**فرجام سخن
آنچه مشخص است اینکه زیست بوم نزدیک به هفت میلیارد انسان و شمار بیشتری از جانداران، روز به روز در حال گرم شدن است. همانگونه که تب در بدن انسان نشانه ای از بروز بیماری به شمار می رود، تن تب زده زمین از وخامت حال کره خاکی خبر می دهد.
در این میان مسوولیت کشورهای بزرگ برای نجات این زیست بوم از نابهنجاری های اقلیمی، نمودی پررنگ می یابد. افزون بر آنچه گفته شد، مسوولان کشورمان نیز بایستی با تدوین و اجرایی سازی دستورکارهایی موثر و جدی در مسیر رویارویی با دگرگونی های اقلیمی گام بردارند.
هر چند کنشگری موثر در سراسر جهان در زمینه دگرگونی های اقلیمی می تواند برخی هزینه های اقتصادی و حتی سیاسی را به دنبال داشته باشد، ولی به یقین، این هزینه ها سرمایه گذاری است که در بلندمدت زندگی شهروندان جهانی را تضمین کرده و از زیان های دراز مدت و غیر قابل جبران زیست محیطی می کاهد.
