جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۱
گفت و گو با حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم؛

اقتصاد مقاومتی، مقاوم سازی اقتصاد نیست

جمعه ۲۱ شهريور ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۲۲
کد مطلب: 379811
اگر تمام دانش انباشته و کتاب‌های مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید، نظریه یا تجربه‌ای مدون و مکتوب درباره‌ی اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت.
سرویس اقتصادی جهان نيوز ـ علی رضایی:  در تمام متون و کتاب‌های اقتصاد، هیچ پیشینه‌ای نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آن‌جا که این امر تاکنون سابقه نداشته، چگونگی واکنش به آن هم امری بدیع است. از این رو، مقام معظم رهبری برای مقابله با دشمنی دشمنان و خروج اقتصاد کشور از وضعیت فعلی الگوی اقتصاد مقاومتی را مطرح نمودند که می توان گفت بی بدیل بوده است. در این باره به سراغ عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) رفتیم. وی معتقد است نباید مقاوم سازی اقتصاد را همان اقتصاد مقاومتی بدانیم. مشروح گفت و گوی جهان با دکتر غلامرضا مصباحی مقدم را در ادامه می خوانید:

* آقای دکتر به عنوان اولین سوال تا کنون برداشت‏های متفاوتی از مفهوم اقتصاد مقاومتی شده است. تا چه اندازه این مفاهیم و برداشت‏هایی که توسط نخبگان جامعه ما در مورد اقتصاد مقاوتی صورت گرفته را با رهنمودهای مقام معظم رهبری یکسان می‏دانید؟

البته من تصور می‏کنم امروز دیگر نمی‏شود صحبت از برداشت‏های مختلف کرد؛ چرا که وقتی ما متنی را در اختیار داریم که این متن مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام هست و توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده این متن بخواهد مورد برداشت‏های مختلف قرار بگیرد. چون متنی که ما در اختیار داریم. متن مصوب و ابلاغی هست به فرض برداشت‏های مختلفی شود با آن متن مقایسه می‏کنیم و فاصله با آن متن را به راحتی می‏توانیم به دست بیاوریم.

* اقتصاد مقاوتی در کشورهای دیگر چه در ادبیات مطابق اقتصادی و چه در تجربه‏ های کشورهای دیگر آیا اصلا چیزی به عنوان اقتصاد مقاوتی وجود داشته است

چیزی در ادبیات اقتصادی وجود داشته که امروز می‏بینم گاهی اوقات به اشتباه آن را به جای اقتصاد مقاومتی به کار می‏گیرند و آن مقاوم‏سازی اقتصادی است. مراد این است که اقتصاد را مقاوم کنیم یعنی نقطه ضعف‏های اقتصاد را برطرف کنیم و مشکلات اقتصاد را حل کنیم من در مفهوم اقتصاد مقاومتی چیزی فراتر از این می‏بینم در اقتصاد مقاومتی هم مقاومت اقتصادی وجود دارد و مقاوم‏سازی اقتصادی وجود دارد و هم یک نوع تقابل با تاثیرگذاری اقتصادهای برتر جهانی بر روی اقتصاد یک کشور را نشان می‏دهد در مقاوم ‏سازی اقتصادی چنین معنایی وجود ندارد ما اگر از اقتصاد مقاومتی سخن می‏گوییم یعنی اقتصاد برای مقاومت در برابر تهدیدها طبعا می‏باید اقتصادی را بنا کنیم که نقطه ضعف‏هایش برطرف شده اقتصادی را برقرار کنیم که ضربه ناپذیر باشد اما در برابر چی؟ در برابر تهدیدها.

الان یک اصطلاح دیگر هم داریم به نام اقتصاد ریاضتی است که تعدادی از کشورهای اروپایی دچار آن شدند هیچ کس تهدیدی نسبت به این چند کشور اروپایی نداشته است بلکه دائما از ناحیه خارج حمایت هم بوده. حمایت کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا حمایت بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و حمایت دولت امریکا و با وجود این حمایت‏ها دچار آسیب‏های اقتصادی جدی شده‏اند و دست به اقتصاد ریاضتی زده‏اند ولی اقتصاد مقاومتی بدون وجود این حمایت‏ها مسیر پیشرفت را دنبال می‏کرده و کم کم به جایگاهی رسیده که احساس رقابت کرده‏اند و احساس اینکه وارد عرصه چند کشور پیشرفته اقتصادی دنیا می‏شود تحریم‏های جدی را برایش ایجاد کرده ‏اند که چنین اتفاقی نیفتد اینجاست که اتکای به امکانات داخلی و نیروی نخبه داخلی منابع طبیعی کشور منابع مالی کشور و ظرفیت‏های نهفته‏ای که این ظرفیت‏ها بلا استفاده مانده و یا استفاده درست از آن نمی‏شود حکایت از این می‏کند که این اقتصاد می‏باید خودش را برای مقابله با فشارهای خارجی و ضربه‏های خارجی آماده کند و کاری کند که آسیب‏ پذیری را از بین ببرد و کاری کند که علی رغم میل کشورهای پیشرفته که نمی‏خواهند ایران به باشگاه کشورهای پیشرفته اقتصادی دست پیدا کند پیشرفت خودش را ادامه دهد و البته اقتصاد ایران این مسیر را تا کنون هم داشته و اقتصاد ایران بر اساس رتبه‏ بندی‏ های بین المللی امروز جایگاه ۱۷ را دارد و از نظر علمی پیشرفت ایران جایگاه سیزدهم جهان را دارد. از نظر بعضی از فن‏آوری‏های پیشرفته ایران جایگاه هشتم و ششم و چهارم را دارد و این نشان می‏دهد که کشور ایران توانسته از نظر علمی و از نظر اقتصادی بدون حمایت خارجی پیشرفت‏های خوبی را داشته باشد پس ما در اقتصاد مقاومتی اقتصادی را شکل می‏دهیم که توانایی مقاومت در مقابل تهدید‏ها را داشته باشد و استفاده از تمامی فرصت‏ها برای از بین بردن آسیب‏ها.

* آقای دکتر چه زمینه ‏هایی را به عنوان ارکان اصلی اقتصاد مقاومتی معرفی می‏ کنید؟

شاید مهم‏ترین عامل شکل‏گیری اقتصاد مقاومتی رشد علمی باشد به عبارت دیگر نیروی انسانی کشور مهم‏ترین موتور پیشرفت است ما سرمایه‏انسانی‏مان مهم‏ترین سرمایه ماست این سرمایه است که سایر سرمایه‏های بالقوه را بالفعل می‏کند این سرمایه است که مزیت آفرین است بعضی مزیت‏ها را ما امروز نداریم ما مزیت تولید نفت و گاز را داریم امروز تا حدی مزیت تولید خودرو را داریم ولی مزیت‏های بسیاری می‏تواند در ایران پدید بیاید که نیازمند فکر و حاصل رشد علم و پیشرفت دانش است. نیروی نخبه ما مهمترین کلید دست یافتن به پیشرفت اقتصادی است خوشبختانه نیروی انسانی ایران، نیروی جوان تحصیلکرده در حال حاضر ویژگی‏های خود را نشان می‏دهد که در حوزه‏های مختلف علمی ما به پیشرفت‏های جدی
مراد از مقاوم‏سازی اقتصادی است این است که اقتصاد را مقاوم کنیم، یعنی نقطه ضعف‏های اقتصاد را برطرف کنیم و مشکلات اقتصاد را حل کنیم؛ من در مفهوم اقتصاد مقاومتی چیزی فراتر از این می‏بینم.
دست پیدا کرده‏ایم و این را باید گسترش داد و ما باید در همه حوزه‏های علمی به نخبگی دست پیدا کنیم و پیشرفت زیادی را داشته باشیم نقطه دوم، استفاده از ظرفیت‏های خالی است ایران یک کشور پهناور است یک کشوری با تنوع آب و هوای جغرافیایی یک کشوری از نظر جغرافیایی در یک تقاطع و چهار راه مهم جهانی قرار گرفته است شمال ما دریا و جنوب ما دریا است در کنار ۱۵ کشور دیگر قرار گرفته‏ایم و امکان ترانزیت کالا بین شمال و جنوب و و بین شرق و غرب موجب شده است که ایران ظرفیت بیشتری داشته باشد از نظر منابع طبیعی استعداد بسیار بالایی را دارد از نظر آب البته کشوری دارای شرایط نیمه‏ خشک هستیم امام استفاده بهینه از آب می‏تواند ظرفیت کشاورزی ما را بسیار رشد بدهد.

من یک تحقیق را دیده بودم که در آن ذکر شده بود که ایران ظرفیت تولید ۳۰۰ میلیون نفر مواد غذایی را دارد در زمینه صنعت و معدن یک کشور پر معدن است که شاید حدود ده تا ۱۵ درصد ظرفیت معدنی ما در حال حاضر استفاده می‏شود و به این معنا است که ۸۵ تا ۹۰ درصد هنوز به صورت بالا استفاده باقی مانده است تازه مواد معدنی را اگر بخواهیم خام فروشی نکنیم تبدیل به فراورده کنیم از جمله نفت و گاز ببینید چه معرکه‏ای پدید می‏آید و چه ظرفیتی را به ما می‏دهد و از این جهت به نظر می‏رسد که نکته دیگر ما ظرفیت‏های بلااستفاده ماست نکته دیگر انجام کار جمعی است و این به شدت مورد غفلت است انسان‏ها اگر به صورت فردی کار کنند خروجی و بازدهی دارند اگر همین را به صورت جمعی کار کنند هم افزایی پیدا می‏شود و بازدهی و راندمان کار به شدت افزایش پیدا می‏کند رمز موفقیت بعضی از کشورها کار جمعی است ما کار جمعی را می‏باید بیاموزیم و مورد استفاده قرار بدهیم یکی از مسائلی که در کار جمعی پدید می‏آید استفاده از همه ظرفیت‏های جمع است یک روستا را در نظر بگیرید زمین‏های قطعه قطعه دارد اگر این زمین‏ها به صورت یکپارچه در بیاید هزینه‏ها به شدت کاهش پیدا می‏کند و بازدهی خیلی افزایش پیدا می‏کند و نیروی انسانی این روستا همه شاغل می‏شوند و می‏روند به سراغ صنایع تکمیلی به جای اینکه محصول خام خودشان را به بازارها عرضه کنند فراورده و کالاهای بسته‏بندی شده به بازارها عرضه می‏کنند به جای اینکه شیر صادر کنند لبنیات صادر می‏کنند به نظرم می‏آید کار جمعی یکی از آنکات مهمی است که در اقتصاد مقاومتی موثر واقع می‏شود یکی دیگر علاقه به سرمایه‏گذاری و کاستن از مصرف فردی یا مصرف خانوار است. کسی که درآمدی را به دست می‏آورد درآمدش معمولا به دو قسمت باید تقسیم شود بخشی را مصرف می‏کند و بخشی را سرمایه‏گذاری می‏کند حالا بعضی‏ها همه درمادشان را مصرف می‏کنند که این حتما کار درستی نیست مگر در سطوح پایین درآمدی که به اندازه بخور و نمیری گیرشان می‏آید وگرنه از متوسط به بالا حتما باید درآمد خودشان را به مصرف و سرمایه‏گذاری تقسیم کنند هرچه از مطرف بکاهیم و به سرمایه‏گذاری اضافه کنیم آینده بهتری را برای خودمان رقم زده ‏ایم.

* آیا واژه گنجاندن اقتصاد مقاومتی در برنامه ششم توسعه و به تبع آن برنامه بودجه‏ های سالیانه درست است یا اینکه نه برنامه توسعه باید مبتنی بر اقتصاد مقاومتی نوشته شود؟

- طبعا، وقتی ما اسناد بالا دستی داریم برای تبیین برنامه باید از اسناد بالادستی استفاده کنیم. قابل قبول نیست که کسی بگوید از اسناد بالادستی نیست چرا؟ چون سند بالادستی چیست؟ آن چیزی است که تابلوی ما قرار می‏گیرد برای حرکت هدف ما قرار می‏گیرد برای حرکت چطور سند چشم اندازه بیست ساله سند بالادستی تلقی می‏شود و سیاست‏های اقتصاد مقاومتی راه را برای دست یافتن به آن سند چشم انداز نشان می‏دهد ما بناست در سال ۱۴۰۴ اقتصاد اول منطقه شویم برای دست یافتن به اقتصاد اول منطقه با مشکلاتی رو به رو هستیم با آن مشکلات چگونه مقابله کنیم با ظرفیت‏هایی رو به رو هستیم از آن ظرفیت‏ها چگونه استفاده کنیم این مشکلات در اقتصاد مقاومتی تبیین شده است این ظرفیت‏ها در اقتصاد مقاومتی بیان شده است.

* پس می‏تواند به عنوان یک سند بالادستی باشد

حتما سند بالادستی است.

* با روند فعلی کشور آیا خوشبین هستید که در چند سال آینده به بار بنشیند

- من اصولا آدم با امیدی هستم و هیچگاه حس نمی‏کنم که باید نسبت به آینده ناامید بود بله امیدوار هستم البته معتقدم که یکی از نکاتی که باید مورد توجه دولت قرار بگیرد مساله جهادی عمل کردن است همان تعبیری که مقام معظم رهبری دارند به عنوان مدیریت جهادی این مدیریت جهادی را الان نمی‏بینم الان دولت تصمیماتی را می‏گیرد که می‏تواند آغاز شکل گیری دولت این تصمیمات گرفته شود و نباید دولت در اداره کشور محافظه‏کارانه عمل کند بلکه باید شجاعانه عمل کند نباید دولت تصمیمی را که دارد آن تصمیم را روی ملاحضات سیاسی رها کند اگر این ملاحظات را داشته باشد بیشتر ضرر می‏کند در یک جاهایی احتیاط‏‏های بی‏جا و محافظه‏کاری‏ها ممکن است در کوتاه مدت جلوی ناراحتی مردم را بگیرد ولی در بلند مدت آسیب می‏زند در دولت قبل هم ما شاهد بودیم برای اینکه لبخند به لب مردم بیاورند توزیع نقدینگی را دنبال کردند و این یک نتیجه کوتاه مدت زودگذر را به دنبال داشت اما مصیبت بزرگی را پدید آورد که تورم و رکود باشد اگر دولت محترم بنا را بر این بگذارد که ظرف چهار بناست خدماتش را ادامه بدهد و یک سال آن هم گذشته ۲۵ درصد از ظرفیت از دست رفت و ۷۵ درصد باقیمانده را باید با این نیست کار کند که به صورت اصولی کار کند و اقداماتی که انجام می‏دهد با نگاه میان مدت و بلند مدت باشد در این صورت موفق خواهد بود و مدیریت جهادی تحقق پیدا می‏کند اگر بنا را بر این بگذارد که مردم ممکن است ناراحت شوند و واکنش نشان بدهند دست به توضیح بزند دست به توجیه بزند و بیان کند تا نتیجه بگیرد.
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *