چند نکته مهم درباره ریچارد نلسون فرای
پنجشنبه ۲۸ فروردين ۱۳۹۳ ساعت ۱۷:۵۱
کد مطلب: 355583
تعهدی که فرای به آن عمل نکرد
۱. فرای مستشرق بوده، اتفاقا بسیار پرتلاش و علاقهمند به ایران اما قاعدتا منافع خود و کشورش را بر هر چیزی ـ‌که بهنظر، امری طبیعی است.ـ ترجیح میداده است و اگر اقتضا میکرد همه‌چیز ما حتی فرهنگ ما را به پای فرهنگ متبوعش ذبح میکرد. اما حال این کار را کرده یا نه، به گمانم ریچارد فرای از این قاعده مستثنی است، دست‌کم فرصتش پیش نیامده وگرنه غربی‌جماعت، بهویژه از نوع آمریکای‌اش منفعت‌شناس است مانند همه مردمان عاقل. باور کنیم که مستشرقین برای رضای خدا در ایران تور نمیانداختند و بهدنبال صید ماهیهای درشت بودهاند.
البته جناب فرای و همسر ایرانیاش خانم عدن نبی، مدعی هستند که فرای از سر دغدغه و علاقه، ایران‌پژوهی میکرده و هیچگاه از سیا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، پول نگرفته الا در دوران جنگ جهانی دوم و آن هم علیه آلمان نازی؛ موضوعی که در آثار خود فرای هم پنهان نبوده و در نوشته‌هایش اینها را ثبت کرده است. به هر حال همان‌گونه که باور غیرجاسوس بودن مستشرقین سخت است، باور اینکه مستشرق تحت تاثیر عظمت و بزرگی یک فرهنگ، تحولات درونی پیدا کند نیز آسان است. اتفاقی که در هانری کربن رخ داد، بهگونهای دیگر در فرای رخ داد گرچه ظاهرا کربن دلباخته اسلام ایران اسلامی شد اما فرای بشتر خواهان ایرانیت ایران اسلامی بود و به هر جهت او در برابر زیاده‌خواهی و گندهگوییهای کشورهای حاشیه خلیجفارس مقاومت جانانهای از خود نشان داده و مکاتبات متعدد و مستندی با سازمان ملل انجام داد که قابل ستایش است گرچه میدانیم فرای شاگرد و همکار مرحوم آرتور پوپی است که به هیچ‌وجه در ایران خوش‌آوازه نیست.
تعهدی که فرای به آن عمل نکرد
۲. مرحوم فرای ۹۴ سال عمر کرد و از این ۹۴ سال، بیش از ۷۰ سال از عمر خویش را وقف مطالعه ایران کرد. در همین راستا مطالعات بسیار ویژه و قابل ملاحظهای نیز انجام داده است که معرو فترین آنها «عصر زرین فرهنگ ایران» درباره دوران اوج تمدن اسلامی با محوریت ایران است. البته از میان نزدیک به ۵۰ جلد کتابی که فرای به انگلیسی درباره ایران نگاشته، کمتر از انگشتان دست به فارسی ترجمه شده است که ضروری است بهجای پرداختن به حاشیههای غیرضروری و بیش از اندازه سیاسی این روزها بهدنبال مطالبه از متولیان فرهنگ و تاریخ این مرز و بوم باشیم تا هرچه سریع‌تر آثار ایشان به فارسی ترجمه شود.
۳. در بحبوحه حواشی و گاهی هتک حرمتهایی که این روزها در اصفهان رخ داد، کم‌کاری برخی بزرگان سیاسی که صبغه فرهنگی نیز دارند بد جور به چشم میآمد. اینان میتوانستند از طریق رسانهها بهویژه رسانه ملی با جهت‌دهی و توجیه جمعیت معترض بپردازند. در کنار این خودسانسوری بزرگان به هر حال باید آسیبشناسی شود که چرا برخی از ما (بهویژه در رسانهها) بهگونهای رفتار میکنیم که اهالی فرهنگ و سیاست از موضعگیری به هنگام و راهگشا عاجز میمانند.
۴. فرای مرحوم شد و طبق وصیتش و مجوز دولتهایی که علاقه به گرفتن عکس یادگاری با وی داشتند باید در ایران دفن شود. قبول! اما چرا کسی این روزها از خود نمیپرسد در ازای این درخواست آیا او به تعهداتش به ایران و موسسات ایرانی عمل کرده است؟ بد نیست بدانید در تفاهمنامهای که فرای و استانداری اصفهان در دولت دهم امضا کردند قرار بر این گذاشته میشود که به ازای اهدای خانه جنجالی «تمیزی» به وی و مجوز دفن او در ایران، وی نیز انبوهی از کتابهای نفیس و گران‌قیمتی را که از ایران جمعآوری کرده و با خود به آمریکا برده، داوطلبانه و بهصورت اهدایی به ما بازگرداند. کتابهایی که بعضا تک‌نسخه و بسیار ذی‌قیمتند. ما در فرهنگ ایرانی‌ـ‌اسلامی معتقدیم «الکریم اذا وعد وفا»، بسم‌الله... همسر جناب مرحوم فرای که بههمراه طیاره حامل ایشان جهت تدفین به ایران می‌آیند، مجموعه چندین میلیاردی از کتب نفیس ایرانی را هم سوار کرده و به ایران بیاورند. ما مردم مهمان‌نوازی هستیم و تشییع با شکوهی برایشان ترتیب خواهیم داد.
