سوگنامه اربعین حسینی در "جهان نیوز"
زيارت اربعين علامتی بر «ايمان»/ فلسفه پیاده‌روی اربعین چیست؟
عالمی که ۲۶۰ مرتبه با پای پیاده به کربلا رفت
چهارشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۱۰:۰۵
کد مطلب: 458985
سلام بر قلب زینب شکیبا و زبان سپاسگزارش، سلام بر بانویی که مصائب و ناراحتی‌ها بر او هجوم برد و طعم غم و اندوهی را چشید که دلها را آب می‌کرد... سلام بر (بانویی) که از صبر او ملائکه آسمان به شگفت آمدند....(۱)
زيارت اربعين علامتی بر «ايمان»
شايد از وجوهى كه براى تأسيس روز اربعين براى سيد الشهداء (ع) از سال ۶١ هجرت و از آن زمان تا حال كه شيعه بر اين امر هميشه قيام و اقدام كرده و آن را زنده نگه داشته‌اند آن است كه براى سيد الشهداء (ع) زمين و آسمان تا چهل روز گريه كرده چنان‌چه زرارة بن اعين شيبانى رحمه اللّه كه از اكابر فقهاى شيعه و محدثين با عظمت اماميّه است از حضرت امام صادق (ع) روايت كرده است به اين عبارت:
اى زراره آسمان تا چهل روز بر حسین بن على علیهما السّلام خون بارید و زمین تا چهل روز تار و تاریك بود و خورشید تا چهل روز گرفته و نورش سرخ بود و كوهها تكه تكه شده و پراكنده گشتند و دریاها روان گردیده و فرشتگان تا چهل روز بر آن حضرت گریستند و هیچ زنى از ما اهل بیت خضاب نكرد و روغن به خود نمالید و سرمه نكشید و موهایش را شانه نزد تا وقتى كه سر عبید اللَّه بن زیاد را به نزد ما فرستادند و پیوسته بعد از شهادت آن حضرت چشمان، اشك آلود بود و هر گاه جدّم یاد آن حضرت را مىنمود محاسنش از اشك خیس مىگشت بطورى كه هر كس آن جناب را مىدید به حالش ترحّم نموده و از گریهاش به گریه میافتاد.
از اين حديث شريف كه در صحيح‌ترين كتب حديث شيعه كامل الزيارة نقل شده استفاده مى‌شود كه بكاء آسمان و زمين و ملائكه و آفتاب بر سيد الشهداء (ع) تا چهل روز طريقه و عادتى را كه در ميان مردم يك حال استمرارى پيدا كرده و بر سيد مظلومان اربعين نگاه مى‌دارند نشان مى‌دهد حتى در ميان مردم در زمان فوت كسان خودشان نيز اين رويه معمول شده و اين سيرۀ مستمره را انجام مى‌دهند و احترام آن‌ها را كه از دنيا رفته‌اند نگاه مى‌دارند و شيعه تا اربعين آن حضرت از شادى و خشنودى و سرور خوددارى مى‌كنند.
حتى در غير مسلمانان نيز اين عادت در مرده‌هايشان مراعات مى‌شود خصوصا كه از بزرگان آن قوم باشد و كسى باشد كه آثار عملى و نتايج قدمى را كه در راه رفاه و آسايش دينى و دنيوى آنان برداشته باشد و در اصلاح جامعه از جان‌گذشتگى نشان داده و نهضتى بر عليه ظلم و ستم و از بين بردن ظالمين و ستمكاران روزگار كرده و نهضتى به وجود آورده كه در اثر آن اسلام و قرآن را زنده نگاه داشته و دين الهى را از دستخوش دشمنان سرسخت آن نجات داده و زحمات خاتم انبيا (ص) را نگذاشته به هدر برود و بازيچه بنى اميّه شجرۀ ملعونه گردد و با خون خود درخت توحيد را سيراب نموده و نگذاشته در نتيجه ظلم و جور و بى‌دينى و اشاعه فحشا و منكر بنى اميّه خشك شود و خون دل خويش را در راه خدا بذل كرده تا مردم را از حيرت ضلالت و گمراهى كه در اثر تسلط بنى اميّه و اشغال آن شجره ملعونه مقام خلافت الهيه را پيش آمده بود برهاند و اگر آن نهضت مقدس نبود از اسلام بغير از اسلام اموى و از دين به غير از دين يزيدى و دين تشريفاتى و ساخته بنى اميّه چيزى باقى نمانده بود چنان‌چه نظريات مستعمرين در دنياى فعلى نيز دربارۀ اسلام همان نيّات شوم است كه بنى اميّه داشتند.
و لذا بايد مسلمين عموما و شيعه خصوصا در زنده نگه‌داشتن تاريخ واقعه جانگداز كربلا و در احياى آثار آن دشت پربلا اهتمام تمام بكار ببرند و يكى از مراسمى كه بايد هر سال تجديد شود موضع اربعين است، كيست كه از سيد مظلومان لايق‌تر باشد كه هر سال تا اربعين او آثار و مآثر او را زنده نگاه داشت؟ و در تمامى روزهاى زيارتى تظاهر به زيارت قبر مباركش برپا نمود؟ و اربعين او را هر سال تجديد كرد؟ تا معلوم نمود چنان‌چه تا حال معلوم شده نهضت سيد الشهداء (ع) غالبية فى صورة المغلوبية و البته بايد فقط به قدردانى از سيد الشهداء (ع) اكتفا نكرد بلكه عمده آن است كه در هدف با آن حضرت قدم برداشت و در هر زمان شركت كرد و سرمشق اخذ نمود.
و از اينجاست كه امام حسن عسكرى (ع) زيارت اربعين را از علايم ايمان شمرده چون مؤمن واقعى كسى است كه نگذارد آثار نهضت حسينى فراموش شود و در قدردانى و شركت در هدف آن حضرت كوتاهى نورزد.(۲)
پیشینه پیاده روی اربعین
شاخص‌ترین ثمره زیارت را می‌توان تعظیم و بزرگداشت جایگاه خداوند و ائمه اطهار (ع) دانست و این نکوداشت زمانی که با پای پیاده صورت گیرد، علاوه بر تعظیم فراوانی که در این حرکت وجود دارد، سبب ایجاد ارتباط معنوی عمیقی شده و جلوه‌ای عاشقانه از بندگی را به رخ می‌کشد.
زیارت با پای پیاده، بزرگداشتی است که از گذشته بوده و اختصاص به زمان خاصی ندارد، همان گونه که نقل شده، حضرت آدم هزار بار به زیارت خانه خدا رفت، در حالی که این مسیر را به وسیله قدم‌هایش پیمود.(۳)
و این شیوه، اختصاص به دین و فرهنگ خاصی هم ندارد ، همان گونه که قیصر، پادشاه روم با خدا پیمان بسته بود که هر گاه در نبرد با امپراتوری ایران پیروز شود، به شکرانه این پیروزى بزرگ، از مقر حکومت خود (قسطنطنیه)، پیاده به زیارت بیت المقدس برود و پس از پیروزى، به نذر خود عمل کرده و پاى پیاده رهسپار بیت المقدس شد .(۴)
در دین مبین اسلام نیز، زیارت با پای پیاده، سنتی حسنه شمرده شده و سفارش بسیاری بر آن شده است. امام صادق (ع)، محبوب‌ترین وسیله تقرب بنده به خداوند را زیارت خانه او با پای پیاده دانسته و می‌فرمایند: یک حج با پای پیاده، برابر با هفتاد حج است.(۵)
تشرف با پای پیاده به بارگاه ائمه اطهار (ع) نیز مورد تأکید بسیاری قرار گرفته و امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت امیر مؤمنان (ع) رود، خداوند متعال به هر گامى ثواب یک حجّ و یک عمره براى او نوشته می‌شود، و اگر پیاده برگردد، به هر گامى، براى او ثواب دو حجّ و دو عمره می‌نویسند.(۶)
زیارت امام حسین (ع) نیز با پای پیاده مورد سفارش بسیاری قرار گرفته و امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت او رود، هر گامى که بردارد و بگذارد، ثواب آزاد کردن بنده‌اى از اولاد اسماعیل را دارد و در روایت دیگری نیز می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت قبر امام حسین (ع) رود، خداوند متعال به عدد هر گام برای او هزار حسنه نوشته و هزار گناه را از او محو مى‌کند.(۷)
مرحوم شیخ بهایی، برای رواج فرهنگ زیارت در بین مردم، در سال ۱۰۰۹ ه. ق از اصفهان عزم مشهد کرده و با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسی الرضا (ع) رفت.
از نقل‌های تاریخی این گونه به دست می‌آید که تشرف به بارگاه ائمه اطهار (ع) با پای پیاده، از زمان حضور ائمه رایج بوده.(۸) و در نقاط مختلف سرزمین اسلامی صورت گرفته است.(۹)
ولی در قرن‌های گوناگون اسلامی و به مقتضای حکومت‌های مختلف، مشکلات بسیاری به خود دیده و همان گونه که زیارت ائمه اطهار (ع) در زمان‌ها و مکان‌های مختلف دچار سختی‌های فراوان بوده، این سنت نیز دارای فراز و نشیب بوده است.
علما و بزرگان نیز، به تأسی از ائمه اطهار (ع)، اهتمام بسیار زیادی به این سنت حسنه داشته‌اند....
تشرف به کربلا با پای پیاده، تا زمان محدث نوری (قده) بین طلاب و فضلای حوزه نجف رسم بود، ولی با وارد شدن اولین نوع از اتومبیل‌ها به منطقه، سفرهای کاروانی تعطیل شده و به دنبال آن، زیارت با پای پیاده نیز بسیار کمرنگ شد و به فراموشی سپرده شد. ولی پس از مدتی و با مطرح شدن آیت الله العظمی سید محمود شاهرودی (قده) به عنوان یکی از اساتید و مدرسان با نفوذ معنوی حوزه نجف، به علت التزام و اصرار ایشان در پیاده رفتن به کربلا، مجددا مسئله پیاده رفتن به کربلا به عنوان یک سفر مقدس رایج شد و با توجه به این که در این سفر، بعضی از ایرانیان نیز گاهی اوقات، ایشان را همراهی می‌کردند، رفته رفته مردم عراق به این مسئله توجه نموده و این گونه سفرهای مقدس رواج یافت.(۱۰)
ایشان حدود ۲۶۰ مرتبه ، مسیر کربلا را با پای پیاده پیموده و در این سفر معنوی، جمعی از اطرافیان و شاگردان، ایشان را همراهی می‌کردند. این امر سبب شد تا پیاده‌روی کربلا بین طلاب و حوزویان رواج بسیاری پیدا کند و نقل شده است که مرحوم علامه امینی در زیارت‌هایی که به کربلای معلی داشته‌اند، براى کسب پاداش بیشتر، بارها مسیر بین نجف تا کربلا را با پای پیاده پیموده‌اند.(۱۱)
این امر، چنان بین روحانیون ساکن در نجف اشرف رواج پیدا کرده بود که غالب طلاب بارها مسیر این شهر تا بارگاه امام حسین (ع) را پیاده پیموده و حتی در غیر زمان اربعین و عرفه نیز گروه‌هایی از طلاب، پیاده به سمت کربلا حرکت می‌کردند. غالب علمای معاصر نیز در سفر پیاده کربلا شرکت کرده و کرامات و خاطرات زیبایی از این سفرها نقل شده است.(۱۲)
سفر پیاده تا کربلا، به مرور زمان در عراق گسترش بسیاری پیدا کرد و در مناسبت‌های مختلف، زائران امام حسین (ع) از سراسر این کشور، به سمت کربلا حرکت کرده و با پای پیاده مسیر شهرشان تا کربلای معلی را می‌پیمودند و در بین آن مناسبت‌ها، پیاده‌روی اربعین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. با روی کار آمدن دولت بعث عراق، حکومت با این مسئله به شدت برخورد نموده و بسیاری از زائرین پیاده را اسیر و اعدام کرد و این مراسم مذهبی را به تعطیلی کشانید، ولی بعد از سقوط صدام، عشق حسینی، دلباختگان امام حسین (ع) را به سمت خود کشانده و دوباره این سنت حسنه و ارزشمند را برپا کرده است. شیعیان و عاشقان سالار شهیدان (ع)، در مناسبت‌های مختلف، به ویژه در اربعین حسینی، بسیار پرشورتر از قبل، از شهرها و کشورهای مختلف، به سمت کربلا روانه شده، قدم در مکان گام‌های اسیران کربلا قرار داده و مسیرهای منتهی به شهر کربلا را با پای پیاده می‌پیمایند.
میلیون‌ها عزادار حسینی، چنان نمادی برای شیعه معرفی کرده‌اند که همانند آن در هیچ آیین و مذهبی پیدا نمی‌شود و چنان تعظیم شعائری برپا کرده‌اند که جهانیان در عظمت آن مبهوت مانده‌اند.(۱۳)
منابع:
۱-بخشی از زیارت حضرت زینب سلام الله علیها
۲- تحقیق درباره اولین اربعین سیدالشهدا علیه السلام ، شهید محراب محمد علی قاضی طباطبایی صص۲۱۱-۲۰۸
۳-وسایل الشیعه، حر عاملی
۴- فروغ ابدیت، سبحانی جعفر
۵- من لایحضره الفقیه
۶- فرحه الغری، ابن طاووس عبد الکریم بن احمد
۷-کامل الزیارات
۸- تاریخ کربلا و حایر حسینی علیه السلام، کلید دار عبدالجواد
۹-رحله ابن بطوطه، تحفه النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار
۱۰- زندگی و مبارزات آیت الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی به روایت اسناد
۱۱- فرهنگ زیارت، محدثی جواد
۱۲-عمرم چگونه گذشت؟ زندگی نامه حضرت آیت الله شیخ علی آزاد قزوینی
۱۳- سید سجاد مرتضوی، مباحثات مجله فکری تحلیلی حوزه و رو حانیت
