جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۰

نیازمند اصالت دادن به تفکریم

چهارشنبه ۱ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۳:۰۹
کد مطلب: 149886
نیازمند اصالت دادن به تفکریم
«یکى از آقایان راجع به مسئله تولید فکر مطلب بسیار مهمى گفتند؛ کاملا درست است. پایه‌ علم هم بر فلسفه است؛ فلسفه نباشد، علم وجود ندارد. اگر استنتاج فلسفى نباشد، اصلا علم می‎شود بى‌معنا. تولید فکر خیلى مهم است. البته تولید فکر از تولید علم دشوارتر است. متفکرین و نخبگان فکرى در معرض آسیب‎هایى هستند که نخبگان علمى کمتر در معرض آن آسیب‎ها قرار می‎گیرند. بنابراین کار، کار دشوارى است؛ اما بسیار مهم است. نکته‌اى که مطرح کردند، نکته درستى بود؛ بنده بهره بردم و این را قبول دارم.»
دیدار مقام معظم رهبری با اساتید دانشگاه‌ها، ۱۴/۶/۸۹

تفکر زاینده اندیشه است، اندیشیدن عملی فکری است و آزاداندیشی نیازمند تفکر. در فرهنگ لغات نیز تفکر را به اندیشه‌کردن معنا کرده‌اند. تفکر از جنس یادگیری نیست، بلکه از جنس زاییدن و نوآوری است. در تفکر مبتنی بر یافته‌های بیرونی، یافته‌های جدیدی تولید می‌شوند. ساده‌تر این‌که تفکر توأم با خلاقیت و نوآوری است و در خلاقیت و نوآوری اعتماد به نفس و امید و در امید اندیشه‌ای نو شکل می‌گیرد و… این چرخه مثبت یک کشور و یک ملت را از عقب‌ماندگی و دنباله‌روی به پیشرفتگی و پیشتازی هدایت می‌کند.

امروز کشور ما با غفلت از مفهوم حقیقی اندیشیدن و به روایتی تفکر مواجه است. گزاره‌های متعدد نادرستی جای حقیقت اندیشیدن را گرفته‌اند و شواهد متعددی هم وجود دارد که این ادعا را اثبات می‌کند:

مطالعه یا اندیشیدن؟ مطالعه با اندیشیدن!
یک انحراف بزرگ در مفهوم اندیشیدن، جایگزینی آن با مطالعه است. جریانات متعددی جوانان ما را به مطالعه ترغیب می‌کنند. با الفاظی همچون باسواد است و یا سوادی ندارد، نسبت به آدم‌ها قضاوت می‌شود و…. البته مطالعه یک امر ضروری هر جامعه‌ای است. لیکن هر مطالعه‌ای الزاما اندیشیدن نیست. در هر مطالعه‌ای اندیشیدن در محتوای مطلب ضروری است که به آن یادگیری می‌گوییم. اما مهم‎تر از یادگیری، ‌اندیشیدن در چرایی آن مطالعه است و استفاده از آن یادگیری برای تولید اندیشه‌ای جدید، خواه در بسط نظری موضوع،‌ خواه در به کارگیری عملی و… این بخش از اندیشیدن که مکمل یادگیری است، معمولا در کشور ما مغفول است. البته پذیرفته‌ایم که اندیشه‌ورزی کاری زمان‌بر و کیفی است. اما انتقادمان به نبود این روحیه است.

مسئله‎شناسی بومی
از عرصه‌هایی که اندیشیدن در آن ضروری است،‌ فهم درست و دقیق از واقعیات است. یک حرکت فکری و اندیشه جدید، برآمده از یک سئوال و مسئله است. بخشی از این مسائل، از عرصه واقعی اجتماع سرچشمه می‌گیرند. وقتی با رویکرد تقلید از یافته‌های غرب، در حل مسائل کشور مواجه می‌شویم، فقدان تفکر و اندیشیدن در واقعیات را درمی‎یابیم. یعنی دانشجویان و اساتید ما حداقل تأمل و اندیشه را بر روی مشاهدات واقعی خود از عرصه اجتماع نمی‌کنند. با دیدن معلول‌ها، سعی می‌کنند آن‎ها را به همان روشی که دنیا حل کرده است، حل کنند؛‌ حال آن‌که شاید صورت مسائل ما مشابه مسائل سایر کشورها باشد، اما الزاما علل آن مشابه نیست.

در علوم انسانی، این مسئله از اهمیت بیشتر برخوردار است. ریشه این مشکل، در آموزش علوم انسانی در کشور است. وقتی جوان ۱۸ ساله ما قبل از هرگونه آشنایی با مسائل کشور، از مدرسه و دوران نوجوانی پا به دانشگاه می‌گذارد و با نظریه‌های گوناگون غربی مواجه می‌شود، طبیعی است که ذهنش قالب گرفته و آن‌ها را با نام‎های «زیبای علمی»‎شان، مبنای فکری خود قرار می‌دهد. برای این فرد بسیار دشوار است که با نادیده گرفتن آن ذهنیت‌ها رجعتی دوباره به واقعیت کشور داشته باشد. اگر از من سئوال کنند که چرا دانشجویان مهندسی بعد از ورود به رشته‌های علوم انسانی به‎راحتی جای خود را در جامعه باز می‌کنند، پاسخ خواهم داد به دلیل این‌که اول مسئله داشتند، یعنی اول فکر کردند و سپس کتاب خواندند. زمینه ذهنی‌شان مسئله بود و نه نظریه. شاید اگر ما دو واحد کارآموزی برای دانش‌جویان علوم انسانی می‌گذاشتیم و آن‎ها هم اول با مسئله مواجه می‌شدند، کارآمدی بیشتر داشتیم.

اصالت تفکر به جای تقلید
به هر حال در فقدان تفکر، ورودی‌های ذهن چه از جنس مطالعه اندیشه‌های گذشته باشند و چه از جنس مشاهده واقعیات، نمی‌توانند ما را به تولید اندیشه برسانند. تولید اندیشه متوقف بر اصالت دادن به تفکر است، به‎جای اصالت به مطالعه و تقلید و…. ما هم در آموزش و پرورش به‎ویژه مقاطع ابتدایی آن، هم در دانشگاه، هم در عرصه سیاسی، هم در حوزه و… نیازمند توجه بیشتر به تولید فکر هستیم. تولید فکر، مبتنی بر نظام معرفت اسلامی است
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *