زیرک بودن از صفات مطلوب هر انسان است.
گاه تنها صفتی که به‎عنوان عامل موفقیت برای یک شخصیت برمی‎شماریم، همین زیرکی است.

اما این‎که زیرکی و کیاست چیست و چه معیاری برای آن وجود دارد، غالبا مغفول است و متأسفانه گاه حتی کسانی‎که حدود الهی و اخلاق را زیرپا گذاشته و به موقعیتی ظاهری از نظر مالی یا پُست و مقام و شهرت دست یافته‎اند، زیرک خوانده می‎شوند.

اما چه بهتر که این مسأله را در روشنایی معرفت‎بخش کلام اولیای دین بررسی کنیم و ملاک و معیار زیرکی را از محضر پُرفیض آنان دریابیم.

حضرت امیرالمؤمنین علی ـ علیه‎السلام ـ در بیانات متعددی به این نکته اشاره فرموده‎اند که تأمل در این کلمات حقیقت زیرکی را آشکار می‎سازد.

از جمله:
قال علی ـ علیه‎السلام:
۱. اَلْکیسُ اَصْلهُ عَقْله و مَرؤتُه خُلقُه و دینُهُ حَسْبُه.
زیرک، ریشه‎اش خِرَد او، مردانگیش خوی او، و دینش تبار اوست.

۲. اَلْکیسُ مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ وَ اَخْلَصَ اعمالَه.
زیرک کسی است که خود را بشناسد و اعمالش را [برای خدا] خالص گرداند.

۳. اَلْکیسُ مَنْ کانَ یومُهُ خَیرا مِنْ اَمْسِه و عقل الذم فی نَفْسه.
زیرک کسی است که امروزش بهتر از دیروزش باشد و نکوهش را از خود باز دارد.

۴. اَلْکیسُ مَنْ اَحیا فَضائلَهُ وَ اَماتَ رذائلَهُ بقمعه شهوته و هواه.
زیرک کسی است که فضیلت‎‎های خویش را زنده كرده و با سرکوب شهوت و هوای نفسِ خود رذیلت‎هایش را بمیراند.

۵. اَلْکیس تَقوی الله سُبْحانَهُ وَ تَجَنبُ المَحارِم وَ اِصلاح المَعاد.
زیرکی تقوای خدای سبحان است و دوری گزیدن از حرام‎ها و گرفتن توشه آخرت.

۶. اَلْکیسُ مَن مَلَک عِنانَ شَهوَتِهِ.
زیرک کسی است که مالک عنان خواسته خود باشد.

۷. اَلْکیسُ مَن تَجَلبب الحیاء وَ ادرعَ الحِلْم.
زیرک کسی است که حیا را پیراهن و بردباری را زره خود قرار دهد.

امام علیه‎السلام، زیرکی را امری بر پایه عقل و خرد و دارا بودن فضائل اخلاقی و دوری از رذائل و معاصی و همواره به فکر آخرت و اصلاح اعمال خود بودن و زمام شهوات و خواسته‎‎ها را در دست گرفتن و تلاش برای بهتر بودن و کامل‎تر شدن نسبت به روز قبل و در یک کلام خودشناسی، خداشناسی و تلاش برای زندگی ایمانی و انجام اعمال صالحه دانسته‎اند.

حال وقت آن است که بازنگری کنیم و ببینیم آیا در زیرک دانستن افراد تا چه حد این معیار‎ها را در نظر داشته‎ایم، و تلاش کنیم تا زیرک باشیم.

منبع: پنجره