آغاز تحول جدی خط فارسی در تاجیکستان
سه شنبه ۶ مرداد ۱۳۹۴ ساعت ۱۴:۳۰
کد مطلب: 435643
اگرچه زبان مردم تاجیکستان فارسی است اما رسم‌الخط این زبان کهن در طول قرن گذشته بارها تغییر کرده و این روزها از رسم‌الخط سیریلیک استفاده می‌شود.
از سال ۱۳۰۲ تلاش‌ها برای تغییر خط در جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان توسط شوروی آغاز شد و نهایتاً در فروردین ۱۳۰۷ (آوریل ۱۹۲۸ میلادی) خط استانداردشدهٔ لاتین برای زبان‌های ترکی در تاجیکستان خط رسمی شد و پس از آن در حدود سال ۱۳۱۹ و هنگام جنگ جهانی دوم، سران شوروی تصمیم به تغییر خط کشورهای تحت‌سلطهٔ خود ازجمله تاجیکستان از خط لاتین به خط سیریلیک یا روسی گرفتند و در تاجیکستان هم خط سیریلیک جایگزین خط لاتین شد.
محمدجان شکوری، ادیب تاجیکستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران، دربارهٔ تغییر خط از فارسی به لاتین و سیریلیک می‌گوید: در شوروی خلق‌هایی بودند که خط‌شان را از عربی برگرداندند؛ خلق‌هایی که آثار تاریخیِ زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند لیکن خلق‌های دیگر، مثل تاجیکان، که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند براثر تغییر خط از همه آنها محروم شدند.
مقامات تاجیکی اما پس از ربع قرن از فروپاشی شوروی همچنان به سختی از تغییر رسم‌الخط سخن می‌گویند و البته برای خود بهانه‌هایی نیز دارند.
شاهرخ اسراری وزیر فرهنگ تاجیکستان می‌گوید: برای تغییر رسم‌الخط سریلیک و بازگشت کامل به الفبای فارسی در کشور زمان زیادی لازم است و این اقدام براساس برنامه ریزی از قبل صورت گرفته باید پس از آماده سازی همه اقشار جامعه انجام شود؛ برنامه تبدیل حروف سریلیک به خط فارسی در تاجیکستان با صدور یک فرمان و یا حکمی قابل اجرا نیست چون انجام موفقیت‌آمیز آن آمادگی بیشتری را می‌خواهد.
بنابر این گزارش، اما یک هفته پیش خبرگزاری رسمی تاجیکستان «خاور»، بخش فارسی خود را راه‌اندازی کرد که می‌توان از آن به عنوان آغاز فاز مهمی از تغییرات جدی رسم‌الخط در تاجیکستان یاد کرد.
این در حالی بود که در سال ۹۲ خبرگزاری آزادگان تاجیکستان بخش فارسی خود را راه‌اندازی کرده بود و «خلوت شاه محمود» مدیر این خبرگزاری معتقد بود: دایره خط تاجیکی یا سیریلیک محدود به ۷ میلیون مردم تاجیکستان است اما استفاده از خط فارسی مخاطبان ما را تا ۳۰۰ میلیون نفر افزایش می‌دهد.
بنابر این گزارش به نظر می‌رسد این مسیر همچنان باید ادامه داشته باشد تا شاید بتوان در یکصدمین سال تغییر رسم‌الخط فارسی به لاتین در تاجیکستان رسم‌الخط فارسی به عنوان رسم‌الخط رسمی در این کشور به کارگرفته شود.
در این مسیر جدا از فعالیت فرهیختگان و فارسی‌دوستان تاجیکی که به گفته «حکمت‌الله سیف‌الله‌زاده» سردبیر هفته‌نامه نجات «مردم تاجیکستان به خط نیاکان خود علاقه‌مند هستند» باید مبتنی بر ادامه فعالیت‌های ایران و دستگاه‌های دیپلماسی فرهنگی اعم از سازمان فرهنگ و ارتباطات و فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در این زمینه باشد.
چه اینکه سال‌هاست که آموزش زبان و ادبیات فارسی و حفظ رسم‌الخط فارسی یکی از اهداف حضور فرهنگی ایران در خارج از کشور بوده و هست و از سال‌ها پیش «دوره‌های آموزش الفبای نیاکان» (خط فارسی) توسط رایزنی فرهنگی ایران در تاجیکستان برگزار می‌شده است.
