جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۰

دستاوردهای ماهوی مردمسالاری دینی

چهارشنبه ۱۲ فروردين ۱۳۹۴ ساعت ۱۳:۵۸
کد مطلب: 415068
امنیت در یک جامعه تنها زمانی پایدار است که مبتنی بر حضور مردم در صحنه باشد، یعنی امنیت با مشارکت مردم تأمین شده باشد
به گزارش جهان، آنگاه که انقلاب اسلامی با داعیه های دینی و مبتنی بر آموزه های دینی در ایران در حال تکوین بود،‌ کمتر کسی تصور می کرد که این نهضت مردمی بتواند رژیم مقتدر شاه را سرنگون و نظامی مردمسالار ایجاد کند و جلوه های درخشانی نیز از کارآمدی خود به منصه ظهور برساند. به عبارت دیگر، تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، این تصور بر دنیا حاکم بود که دین مربوط به حوزه ی فردیات است و ناتوان از شکل دهی و اداره ی تحولات سیاسی اجتماعی است، یعنی تصور بر آن بود که گرچه ممکن است دین بتواند امور فردی را مدیریت کند اما نمی‌تواند در اداره ی جامعه موفق باشد و اساسا دین را امری مربوط به حوزه ی فردی می دانستند و نقشی سیاسی اجتماعی برای آن قائل نبودند. از سوی دیگر، این تصور نیز بر دنیا حاکم بود که لازمه ی مردمسالار بودن، حذف خداوند و دین از عرصه ی زندگی است. به عبارت دیگر، اینگونه تبلیغ می شد که لازمه ی مردم سالار بودن و نقش سیاسی اجتماعی برای مردم قائل شدن، حذف خداپایگی از زندگی، بویژه در حوزه سیاست، است.

اما امام خمینی(ره)، به عنوان ایدئولوگ، فرمانده عملیات و معمار نظام جدید، نه تنها تحت تأثیر این تصورات و شرایط قرار نگرفتند، بلکه درست در نقطه مقابل این تصورات موفق به برپایی نظامی شدند که هم الهی بود و هم مردمسالار؛ هم خداپایه و دین محور بود و هم برای مردم در حوزه سیاست نقش بی بدیلی قائل بود... .

امام(ره) درباره جمهوری اسلامی و ویژگی های آن فرمودند که "حکومت جمهوری اسلامی مبتنی بر ضوابط اسلام، متکی به آرای ملت" ... "جمهوری به همان معنایی است که همه جا جمهوری است"، مراد از قید اسلامی هم این است که همه ضوابط دینی باید در این جامعه مراعات شود. ... تفاوت جمهوری اسلامی با جمهوری‌های دیگر این است که "این جمهوری بر یک قانون اساسی‌ای متکی است که قانون اسلام می‌باشد. اینکه ما جمهوری اسلامی می‌گوییم برای این است که هم شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می‌شود، اینها بر اسلام متکی است و "اسلام در همه ابعاد قانون دارد و به همین جهت احتیاج به قوانین دیگری نداریم". لکن انتخاب با ملت است".

جمهوری اسلامی ایران با همین مختصات، اکنون در حدود چهار دهه است که با عبور از چالش ها و معظلات مختلف توانسته است به نهالی بالنده و تنومند تبدیل شود، به گونه ای که حتی به الگویی برای دین باوران در دنیا تبدیل شود. بدون شک بخشی از اینکه جمهوری اسلامی ایران توانسته است، علاوه بر غلبه بر چالش های مختلف، به حرکت رو به جلوی خود ادامه دهد مربوط به نوع هندسه بنیادین یا به عبارت دقیق تر، کیفیت سازمان یافتگی و تشکل این نظام است. هندسه ای که نه تنها بدان این قدرت را می دهد تا در مقابله با چالش های مختلف زمین گیر نشود، بلکه برای مدیریت آن چالش ها و عبور موفق از آنها نیز به مکانیسم های مصونیت بخش درونی مجهز باشد. به عبارت دقیق تر، نوع استخوانبندی نظام جمهوری اسلامی ایران، به عنوان تنها نظام مردمسالار دینی در دنیا، به گونه ای است که به آن توان رویارویی با چالش های مختلف را می دهد. در واقع، مردمسالاری دینی، به عنوان یک نظام اندیشگی تاکنون حاوی دستاوردهایی بوده است که مهمترین آنها عبارتند از:

۱- موفقیت در تلفیق دین و سیاست که در بالا بدان اشاره شد.

۲- امیدبخشی به دین باوران در سطح دنیا و ارائه الگویی موفق برای آنها: همانطور که گفته شد، تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی این تصور در دنیا حاکم بود که دین در اداره جامعه کارآمد نخواهد بود، اما با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تأسیس نظام مردمسالاری دینی، با توجه به کارآمدی این نظام، نه تنها نادرستی آن تصور به اثبات رسیده است، بلکه نوعی اعتماد به نفس و خودباوری در میان دینداران دنیا ایجاد شده است و نظام مردمسالار دینی در ایران اکنون به الگویی برای آنها تبدیل شده است.

۳- پایداری نظام جمهوری اسلامی ایران: در توضیح باید گفت که پایداری نظام های سیاسی آنگاه از استحکام لازم برخوردار خواهد بود که این نظام ها بتوانند وجه خاص خود را با وجه عام حاکم بر دنیا به خوبی ترکیب کنند. در این خصوص و در ارتباط با جمهوری اسلامی بایستی گفت که اسلامیت وجه خاص این نظام و جمهوریت وجه عام حاکم بر دنیا بود، هرچند که جمهوریت نیز چیزی خلاف اسلامیت نیست، که این دو بخوبی و با ظرافت منحصر بفردی در نظام جمهوری اسلامی با هم تلفیق شده اند. بنابراین با این وجود دیگر کسی نمی تواند این نظام را به دیکتاتوری متهم کند. همچنین، با توجه به اینکه سایر نظام های مردمسالار دنیا سکولار هستند، دیگر کسی نمی تواند جمهوری اسلامی را به سکولار بودن متهم کند.

۴- امنیت پایدار: امنیت در یک جامعه تنها زمانی پایدار است که مبتنی بر حضور مردم در صحنه باشد، یعنی امنیت با مشارکت مردم تأمین شده باشد. در توضیح باید گفت که تحکیم نقش و جایگاه مردم در حوزه ی سیاست از دیگر دستاوردهای مردمسالاری دینی در ایران است. همین موضوع، زمینه ارتباط مستمر و مؤثر مردم و مسئولان و همچنین مشارکت گسترده در امور مملکت را فراهم کرده است که این امر خود باعث شکلگیری نوع خاصی از امنیت به نام «امنیت مردم پایه» شده است.

به عبارت دیگر، تکیه و تأکید نظام اسلامی به حضور مردم در صحنه و مشارکت آنان در زمینه های مختلف که این خود برخاسته از ماهیت نظام مردمسالاری دینی است، از همان ابتدای پیروزی انقلاب، نقطه قوت انقلاب اسلامی و ضامن تأمین امنیت آن بوده است. کما اینکه ۸ سال جنگ تحمیلی جز با تکیه بر نیروی الهی عظیم نهفته در آحاد مردم میسر نبود، عبور از غائله ۱۸ تیر جز با حضور انقلابی و بموقع مردم در صحنه امکان پذیر نبود، تداوم ۸ ماه فتنه در سال۸۸ نیز تنها با حضور حماسی مردم در ۹ دی بود که بساط اهل فتنه را از هم پاشید و در شرایط کنونی نیز، که به تعبیر مقام معظم رهبری در حساس ترین مرحله تاریخ یا پیچ تاریخی قرار داریم، همین تأکید و توجه به ظرفیت ها و نیروی نهفته در مردم از یک سو و تقویت این ظرفیت ها از سوی دیگر است که می تواند سرنوشت و آینده روشن تری را برای کشور رقم بزند.

۵- ایجاد چالش برای هندسه قدرت نظام جهانی: مردمسالاری دینی به عنوان نظامی برخاسته از هویت اسلامی – ایرانی ملت ایران، از آنجا که هم بنای مستحکم دارد و هم در عرصه عمل کارآمدی خود را به اثبات رسانده است، سبب عصبانیت و خصومت نظام سلطه شده است. به عبارت دقیق تر، نظام مردمسالاری دینی در ایران بازی انحصاری غرب در دنیا را به چالش کشیده است. به تعبیر مقام معظم رهبری، پایه‌ی فکری و ارزشی و پایه‌ی عملی، دو پایه‌ی اساسی هندسه حاکم بر نظام جهانی هستند؛ «آن پایه‌ی اخلاقی و فکری عبارت بود از ادعای برتری فکری و ارزشی غرب» و «در بخش دوم که بخش عملی است - که پایه‌ی دوم قدرت غرب و تسلط غرب بر مدیریت جهان بود - مسئله‌ی توانایی‌های سیاسی و نظامی بود که اگر ملت ها یا دولت ها یا جریان های گوناگونی تحت تأثیر آن نظام ارزشی و آن جنبه‌ی اول قرار نمی‌گرفتند و تسلیم نمی‌شدند و ایستادگی می‌کردند، اینها با فشار سیاسی و با فشار نظامی با آنها مواجه می‌شدند و کارهای زیادی را انجام می دادند که کسانی که زیر بار آن عامل اول نمی رفتند، با فشار عامل دوم، یعنی فشار سیاسی و فشار نظامی و امنیتی، مجبور بشوند با آنها همراهی کنند و همکاری کنند»، که امروزه هر دوی این پایه ها دچار چالش شده اند و انقلاب اسلامی در ایجاد چالش برای این پایه های نظم جهانی بسیار تأثیر گذار بوده است. در حقیقت آنگاه که انقلاب اسلامی در چارچوبی غیر از چارچوب های فکری و ارزشی غرب شکل گرفت و پیروز شد، در برتری ارزشی غرب تردید ایجاد کرد و آن را زیر سؤال برد، در انحصار ایدئولوژیک غرب تردید ایجاد کرد و از سوی دیگر، این انقلاب با ایستادگی در مقابل تمامی زیاده خواهی های غرب نشان داده است که حتی می توان با ایستادگی در مقابل زیاده خواهی ها و تسلیم حرف زور دیگران نشدن نیز پیشرفت کرد. از این رو انقلاب اسلامی در بی اعتبارسازی پایه های هندسه کنونی نظام جهانی موفق بوده است.

نکته پایانی اینکه مردمسالاری دینی که در ذات و ماهیت خود یک دستاورد عظیم محسوب می شود،‌ به دلیل برخورداری از هندسه مستحکم و اثبات کارآمدی خود در عمل، دستاوردهای چشمگیری را به ارمغان آورده و نشان داده است که قابلیت پیاده شدن و موفق بودن و همچنین الگو قرار گرفتن را نیز دارا می باشد.
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *