سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 23 Apr 2024
 
۳
۱۷
نگاهی مبنایی تر به مواجه مدعیان روشنفکری با مداحی انقلابی

از کیهان و شهید آوینی تا میثم مطیعی/ تساهل فرهنگی و رادیکالیسم بی انعطاف!

چهارشنبه ۷ تير ۱۳۹۶ ساعت ۱۶:۲۱
کد مطلب: 529805
اگر شاعرانی که شعرِ مطیعی را سرودند اهل سُکنی در خانه تعلقات بودند و چشم به مائده‌های زمینیِ صاحبان قدرت دوخته بودند آنگاه دیگر نه مطیعی اینچنین مورد هجمه مدعیان تساهل قرار می‌گرفت و نه آن شاعران، مورد تمسخر!
از کیهان و شهید آوینی تا میثم مطیعی/ تساهل فرهنگی و رادیکالیسم بی انعطاف!
گروه فرهنگی جهان نيوز، رضا محمدی، فعال رسانه‌ای و  دانش آموخته فلسفه اسلامی و دانشجوی حقوق: همواره یکی از راه‌های مناسب برای ارزیابی اصول و هنجارهای مورد ادعای یک مکتب و گفتمان فکری، تطبیق آن با واقعیتهای اجتماعی است.

به تعبیر بهتر، برای آنکه بتوان ارزیابی کرد که  یک گتمان و مکتب تا چه میزان صادقانه ادعا می‌کند و پایبند به شعارهایش است باید دید که کاربرد عینی و عملی آن هنجارها در عرصه اجتماعی تا چه حد است. این اصل، نشات گرفته از همان نکته کلیدی فلسفی است که مدعی پیوند انتزاعیات با انضمامیات است.بر این اساس، یکی از گفتمانهای رایج دوره کنونی در پهنه اجتماعی جامعه ایران، گفتما موسوم به اعتدال است.

بر اساس برخی مدعیات، ساختار سازماندهی و کادری و مؤلفه‌های گفتمانی، مفهوم گفتمان اعتدال در پهنه گفتمان کلان‌تری به نام " غرب گزینی حداکثری با رویکرد انتقادی حداقلی" قرار می‌گیرد. این گفتمان از لحاظ مبانی فکری به دلیل پیش فرض معرفت‌شناسانه خاصی که داشته قائل به تلفیق اندیشه اسلامی با مکاتب کنونی جهان غرب و همچنین تلفیق سنت و مدرنیسم است.

پیش فرض معرفت شناسانه‌ای که پشتوانه این رویکرد است همان جمله‌ای است که یکبار در تریبون رسمی در دیدار با معلمان گفته شد:« پایه‌های علم جهانی است و جغرافیا نمی‌شناسند که بخشی از این پایه‌ها نیز متد هستند که این متد نیز جهانی است؛  پایه‌ها و مبانی علم، اسلام و مسیحی و یهودی ندارد.»(1)

همانطور که بسیاری از اساتید دانشگاهی و چهره‌های سیاسی و فکری نزدیک به این گفتمان بارها اذعان کرده‌اند قائل به اندیشه لیبرالی و تلفیق آن با اسلام هستند.(2) یکی از رویکردهای ادعایی توسط اندیشه لیبرالی که زمانی هم توسط تجدد خواهان و روشنفکران ایرانی در دهه70 بسیار بر روی آن پافشاری می‌شد عبارت است از پلورالیسم فکری-فرهنگی.

مبتنی بر پلورالیمس فرهنگی باید تساهل و تسامح فرهنگی افزایش بیابد و انعطاف پذیری به حداکثر ظرفیت برسد. شبیه این رویکرد فرهنگی بعضا در بیانات رئیس محترم جمهور با تعابیری نظیر افزایش تحمل فرهنگی و... دیده می‌شود.

پس لیبرالیسم فکری در عرصه فرهنگی قائل به تساهل و تسامح فرهنگی(تلورانس) است. چنانچه برخی از متفکران این مکتب اذعان می‌کنند:« مدارا در جامعه‌ای که از گروه‌های ذینفع رقیب تشکیل می‌شود، پذیرش بی‌دریغ حقِ موجودیت و استمرار منافع طرف مخالف است.»(3)

اما پرسش اینجاست که آیا لیبرالیسم که در مقام عمل در عرصه فرهنگ مدعی تساهل و تحمل است، واقعا صادقانه ادعا می‌کند یا این ادعا با منافع گفتمانیش گره خورده و متغیر است؟ بهتر است برای پاسخ به این سؤال، ابتدا برخی از مصادیق عینیِ رفتاری گفتمان لیبرالهای ایرانی و مسلمان در جامعه ایرانی بررسی شوند تا سپس بتوان به نتیجه گیری نظری و پاسخ دقیق‌تر و شفاف‌تر رسید.

گفتمان لیبرالهای ایرانی و مسلمان، زمانی در اوائل دهه70 که در قامت سازندگی ظهور یافته بود، بارها منتقدان خودش را از تریبونهای رسمی و حکومتی مورد هجمه قرار می‌داد و نشریات متعدد منتقد آن روز را از عرصه فعالیت ساقط می‌کرد.

نمونه‌های برخورد فراوانی نظیر عدم کرنش در برابر انتقاد از برخی فرزندان منتسب به برخی بزرگان این جریان گرفته تا گله‌های مختلف و متعدد از انتقادهای مطرح در نشریات به نزد رهبری و... حاکی از این ادعاست.

نمونه دیگر برخوردهای رادیکال و بی انعطاف مدعیانِ امروزیِ تساهل فرهنگی، در رفتارهای وزارت ارشاد اواخر دهه60 و اوائل دهه70 است. وزیر فرهنگ و ارشادِ وقت که زمانی به عنوان رئیس جمهور دولت هفتم و هشتم ظاهر شد و نماد برجسته‌ای از گفتمان مدعی تساهل و اعتدال گشت، در برابر پوشش خبری ضعیفِ روزنامه کیهان برای تجمع و تظاهرات علیه بدحجابی در ابتدای سال 69، با نگارش نامه‌ای انتقادی به مدیر و سردبیر کیهان، علیه اقدام این نشریه نوشت:« دیروز تظاهراتی با اطلاع و اجازه قبلی علیه بدحجابی و مفاسد اخلاقی انجام گرفت که بعضی خبرها عدد دهها هزار نفر را ذکر کرده است . تلکس ویژه خبرگزاری از آن با عنوان جمعیتی بزرگ نام برده است و همه مطبوعات کم و بیش به آن پرداخته اند و لا اقل تیتری در صفحه اول داشته اند و مطالب را نیز با حجم در خور توجه منعکس کرده اند اما کیهان در صفحه 2 در جایی پرت خبری داده است با این طلیعه که گروهی از حزب الله تهران ـ بنده کار ندارم که ممکن است ندانم کاری و اشتباه و حتی بهره برداری نادرست هم از این جریانات شود ولی آیا در حسن نیت حزب الله که اکثریت قریب به اتفاق این جمعیتها است شکی دارید و آیا با اجازه و خساب و کتاب و آرامش هم حزب الله حق ندارد علیه مظاهر فساد اعتراض کند؟ نمی دانم این برخورد زشت و غیر قابل توجیه کیهان را بر چه حمل کنم؟ روشنفکری، مخالفت با حزب الله، طرفداری از فساد!! یا عقل و منطق ؟! قضاوت را به شما و وجدانهای پاک وا می گذرام.»(4)

نمونه دیگری از برخوردهای رادیکالِ بی انعطافِ مدعیان کنونی تساهل را می‌توان در برخوردها و هجمه‌های گسترده جریان روشنفکری در دهه70 به سید مرتضی آوینی دید. برخوردهایی که سعی در به حاشیه راندن و منزوی کردن او داشت.

شهید آوینی، خود، به نمونه‌ای از این برخوردها اشاره می‌کند:«عصبانیت آقایان محترم از مقاله "ویت کنگهای کافه نشین" بیشتر به همینجا باز می‌گردد که درست در شرایطی که روشنفکران رنگارنگ این مرز و بوم قصد دارند که خود را فارغ از مقاصد سیاسی نشان دهند، ناگهان کسی پیدا می‌شود که همه سوابق سیاسی این حضرات را رو می‌کند و داغی بر دلشان می‌گذارد که با هیچ مرهمی قابل درمان نیست.

عجیب اینجاست که شاید تا همین چند سال پیش، آقایان بسیار دوست می‌داشتند که خود را صاحب سوابق سیاسی مبارزاتی جا بزنند  و حداقل به صورت پنهانی برای خود پُز و لقبی انقلابی دست و پا کنند. حالا چه شده که چون جنّی که از بسم الله می‌ریزد از ایدئولوژیهای سیاسی می‌گریزند و به تصریح خودشان می‌خواهند طوری زندگی کنند که با تغییر حکومتها و رژیمهای سیاسی لطمه‌ای به ایشان نخورد؟!»(5)

اما این جنس برخوردها به دهه70 ختم نمی‌شود بلکه ردپای آن را می‌توان در دوره کنونی نیز دنبال کرد. آنجایی که بهنوش بختیاری را به دلیل انتقاد از سیاست دیپلماتیک دولت یازدهم تحت فشار قرار می‌دهند یا حسام نواب صفوی  را به دلیل دفاع و حمایت از امنیت جامعه و شهدای مدافع حرم مورد هجمه قرار داده و به سخره می‌کشند و یا مهران مدیری را به دلیل رویکرد انتقادی از وضعیت اجتماعی، مورد تاخت قرار می‌دهند.

متاخرترین این برخوردها، در برابر اشعار حماسی-انتقادی میثم مطیعی خطاب به دولت یازدهم و پیش رو(همان گفتمان اعتدال) است. اگر شاعرانی که شعرِ مطیعی را سرودند اهل سُکنی در خانه تعلقات بودند و چشم به مائده‌های زمینیِ صاحبان قدرت دوخته بودند آنگاه دیگر نه مطیعی اینچنین مورد هجمه مدعیان تساهل قرار می‌گرفت و نه آن شاعران، مورد تمسخر! در روزگاری که تجلیات هنر هنرمندان و قلمِ نویسندگان قیمت دارد، انتظاری جز برخوردهای رادیکال در برابر رَستگان از تعلقات، نباید داشت.

از اندک نمونه‌هایی که گذشت می‌توان به این نتیجه قرین و نزدیک شد که تساهل فرهنگی در ادعا، به رادیکالیسم بی انعطاف و تحمل ناپذیر در عمل، منتج می‌شود زیرا که تفکر مدرن به خصوص مکتب لیبرالیسم که بنیان این اندیشه و رویکرد است، بر موضع پایدار قرار ندارد و به دلیل نسبی‌گرایی معرفتی، همواره قائل به موضع ناپایدار است و به دلیل این موضع ناپایدار، معیارهای برتافته شده در زمانها و شرایط مختلف، متغیر است و اینگونه مسیر را پیمودن همانی است که امروزه در ایران، اعتدال نام دارد.

پی نوشت:
1: سخنان حسن روحانی در مراسم تقدیر از استاید نمونه کشور در تاریخ ۱۴ ارديبهشت ۱۳۹۳
 2: مصاحبه محسن رنانی با ماهنامه برای فردا شماره15، بخشی از سخنان صادق زیبا کلام http://tn.ai/678290
3:کتاب کمبود لیبرالیسم صفحه 136 نوشته ولف
4: نامه سید محمد خاتمی به مهدی نصیری، سردبیر وقت کیهان در تاریخ 3/2/1369
5: کتاب حلزونهای خانه به دوش صفحه 99-100 نوشته شهید آوینی
 
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *


حزب الله
Iran, Islamic Republic of
عزیز جان شعر خوب قبول اما زمانش نماز عید فطر نیست قبول کن برادر.چرا اینقدر لج باز هستید.
70 درصد معترضین به آقای مطیعی به زمان شعر که عید فطر بوده معترضند.
چرا شما پنبه در گوش گذاشته اید.
همین شعر را در یک محفل سیاسی طرفداران فلان کاندیدا بخون یا تو دانشگاه در یک جمع طرفداران خودتون بخوانید هیچ ایرادی ندارد.
اشکال این است شما در یک جمعی خوانده اید که طرفداران همه آمده اند پشت رهبری نماز عید بخوانند.
گرفتید یا بیشتر توضیح بدهم.
Iran, Islamic Republic of
قبول داری شعر خوب بوده؟! خیلی خوب داشته باش.
عید فطر هم، بهترین زمان ممکن. چه زمانی از عید برای ارشاد مردم بهتر؟
پس بر اساس ادعای اولت، بهترین شعر رو باید در بهترین جا گفت که اثر بذاره و به گوش همه برسه. حالا شما چرا دوست نداری این شعرخوب، در جا و زمان خوب، به گوش انبوه مردم برسه؟! دیدی دروغ میگی؟ بدم دروغ میگی. نکنه مجبورت کردن از دولت دفاع کنی؟!
یاسر
Iran, Islamic Republic of
اتفاقا بنظرم باید این شعر که حرف دل همه مردم کشور ماست در چنین جایی و در معرض دید اکثریت مردم خونده میشد تا بلکه مسیولین کمی خجالت بکشند از وضع موجود. وگرنه اینکه مطیعی این شعر رو در هییت خودش بخونه چه فایده داره؟
ضمنا نظر شما رو قبول ندارم که میگید 70 درصد منتقدان شعر فقط به زمان خواندن شعر انتقاد دارند. کامنت های این افراد هتاک و بی در و پیکر رو نگاه کنید میفهمید که اصلا اینها شعر رو نگاه نکردن . فقط صبح بیدار شدن و گوشی رو باز کردن و دیدن که آمدنیوز و مملکته و... فرمان آتش علیه مطیعی صادرکردن....
United States
برادر اول بفرما این ۷۰ درصد رو دقیقا از کجا آوردی، بعد بشینیم صحبت کنیم
Iran, Islamic Republic of
ذائقه بعضیا به چه چیزهایی عادت کرده که از ترجمان کلام مولا تلخ کام میشوند
سلام و صلوات همیشگی بر همنشینان نهج البلاغه علی علیه السلام
نامه پنجم نهج البلاغه (که حضرت علی علیه السلام به اشعث بن قيس عامل آذربايجان‏ نوشت):
وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ
از نامه هاى آن حضرت است
اِلَى الاَْشْعَثِ بْنِ قَيْس (وَ هُوَ عامِلُ اَذُرْبيجانَ)
به اشعث به قيس عامل آذربايجان
وَ اِنَّ عَمَلَكَ لَيْسَ لَكَ بِطُعْمَة، وَلكِنَّهُ فى عُنُقِكَ اَمانَةٌ، وَ اَنْتَ
حكمرانى براى تو طعمه نيست، بلكه امانتى است برعهده ات، و از تو خواسته اند
مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَكَ. لَيْسَ لَكَ اَنْ تَفْتاتَ فى رَعِيَّة،
دستور مافوق خود را رعايت نمايى. تو را حقّى نيست كه در امور رعيت به دلخواهت رفتار كنى،
وَ لا تُخاطِرَ اِلاّ بِوَثيقَة. وَ فى يَدَيْكَ مالٌ مِنْ مالِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ،
و جز به اعتماد به فرمانى كه تو را مى رسد به كار بزرگى دست بزنى. مالى از مال خداى بزرگ در اختيار توست،
وَ اَنْتَ مِنْ خُزّانِهِ حَتّى تُسَلِّمَهُ اِلَىَّ. وَ لَعَلّى اَنْ لا اَكُونَ شَرَّ وُلاتِكَ
و تو از جمله خزانه داران او هستى تا آن را به من تحويل دهى. اميد است من از بدترين واليان براى تو
لَكَ. وَالسَّلامُ.
نباشم ، والسلام .
سمعاً و طاعتاً و علیک السلام یا امیرالمومنین علی بن ابیطالب
Iran, Islamic Republic of
همه تو نماز از این شعر خوشحال بودن و تکبیر میگفتن. این شعر خونی پارسال هم بود ولی از این داد و هوار خبری نبود فکر میکنم خبر هایی در راهه ...
Iran, Islamic Republic of
مگر روحانی غربگراست که بهشون برخورده مگر کاخ نشینه یا مخالف اینه که امام علی میگه جایگاه خدمت امانت است....... و ظریف هم گفت آمریکا به جسم برام پایبند نبوده روحش پیشکش ........
Iran, Islamic Republic of
لطفا توجیه نکنید بعضی قسمتهای شعر اصلا جای طرح در نماز عید فطر را نداشت آقای مطیعی عذرخواهی کنند قوه قضاییه مشکل ندارد؟ مجلس چطور؟ فقط رییس جمهور و برجام؟ فقط نقد؟ خداقوت برای کارهای مثبت چه شد؟ نقد آن هم گزنده آن هم در جمع عمومی نماز عید؟ وای از کح سلیقگی
مهدی سالمی علویان
Iran, Islamic Republic of
سلام علیکم
جناب، لطفا شما کارهای مثبت رو برای ما روشنگری کنید. ما چهار سال هست که عینک می زنیم تا ابر- آفتاب-گلابی و باد- کودک و...برجام رو ببینیم-ما منتظر وعده 100 روزه هستیم منتظر عزت پاسپورت ایرانی هستیم. ما منتظر عذر خواهی بابت وجود جاسوسان در تیم مذاکره کننده و مشاورش هستیم ما منتظر یم ...
.....
Iran, Islamic Republic of
نه فقط آقای روحانی حق دارد در مناظرات تلویزیونی که دهها برابر جمعیت نماز عید فطر تهران آن را زنده تماشا می کردند به سپاه حمله کند به موشکهای سپاه حمله کند که همین روزها دارد میگوید ما تصویب کردیم که سپاه موشکها را به داعش بزند و چرا کم زد دو روز بعدش دوباره شب جمعه گذشته به سپاه حمله کرد و بحث دولت بی تفنگ و دولت با تفنگ را پیش کشید بعد دوباره در دیدار با رهبر روز عید فطر گفت از کسانی که موشکها راساختند و کسانی شلیک کردند تشکر می کنم ایشان هر چه بخواد حرفهای ضد ونقیض بزنه حق داره ولی کسی نباید حرف دل اون ۱۶ میلیون مخالف رو بزنه
تمنا
Iran, Islamic Republic of
مطیعی گفت "قصه آهن تفددیده و دستات عقیل..."
خب چرا روحانی به خودش گرفته؟
مگر پشت پرده چه خبره؟
منوچهر
متشکریم مطیعی . عالی بود
Iran, Islamic Republic of
خروش یک ملت در مقابل بد اخلاقی رو ۲۹ اردیبهشت دیدیم من مرده شما زنده ۱۴۰۰ هم میبینیم
جامعه ایران یک جامعه تحصیلکرده هست فرق تریبون دار و مظلوم رو تشخیص میده
عرفان
Iran, Islamic Republic of
إن شاء الله تا 1400 مردم تفاوت مظلوم و مظلوم نما رو هم میفهمند!
Iran, Islamic Republic of
سلام سال 97 دلار 12 هزارتوماني 4 برابر شدن دلار ظالم و مظلوم مشخص مي شود!!!
Iran, Islamic Republic of
چرخ سانتيفيوژ پنچر شد چرخ زندگي ماهم تركيد. چرخ ها نچرخيد كليد ها كار نكردند
Iran, Islamic Republic of
آقا به خدا این توطئه انگلیس و اسرائیله تفرقه بینداز و حکومت کن . و الا شما شعر پارسال رو ببین چه قدر تند تر و کوبنده تر هست اینا همش برنامه دشمنه تا جامعه رو دو قطبی کنن و به جون هم بندازن تا خودشون هر غلطی میخوان بکنن بیدار شیم به جای تحلیل اینکه کی بده کی خوب بگیم دشمن کیه