آينده نظامى و جغرافيايى داعش در منطقه
يکشنبه ۳ ارديبهشت ۱۳۹۶ ساعت ۱۳:۰۷
کد مطلب: 513022
داعش طى چند ماه گذشته تاكنون بيش از نيمى از مناطق تحت كنترل خود را در عراق و سوريه از دست داده و چيزى نمانده كه پايتخت خودخوانده خود را در موصل و رقه نيز از دست بدهد. اما چرا داعش كه زمانى به شكل برق آسا مناطق زيادى را در عراق و سوريه تصرف كرد، اكنون به سرعت در حال عقب نشينى و شكست است؟
۱) داعش قدرت ارتباط بين مواضع تحت كنترل خود را از دست داده و به همين دليل روند امدادرسانى و پشتيبانى اين گروه از عناصرش كاملاً مختل شده است.
۲) داعش كنترل خود بر منابع مالى ازجمله نفت، توليدات كشاورزى و آثار باستانى را از دست داده است. پيش از اين داعش با قاچاق و بهره بردارى از اين منابع بر قدرت خود مىافزود. داعش از طريق همين اموال بود كه براى خود طرفدارانى در داخل و خارج جذب مىكرد و يا طرفداران خود يا حتى ساكنان محلى را به اين وسيله مى خريد.
۳) داعش از سال ۲۰۱۴ تعداد زيادى از برجسته ترين رهبران خود را از دست داده است. برخى از آنها جزء معاونان ابوبكر البغدادى بودند؛ ازجمله ابومحمد الجولانى، عمر الشيشانى، ابومسلم التركمانستانى و ابوعلى الانبارى.
از طرفى اطلاعاتى در باره شكافهاى گسترده در داخل داعش به دست آمده كه حاكى از ضعف درونى و فروپاشى سازمانى اين گروه بود. خسارتهاى ميدانى پىدرپى در سطح نظامى و انسانى در كنار كاهش منابع درآمد و فاش شدن اسرار درونى اين تشكيلات، به تدريج زمينه شكست داعش را فراهم كرد.
اين در حالى است كه تكيه داعش بر رويكرد طائفه اى و فرقه اى به ويژه در عراق به جاى آنكه موجب گسترش نفوذ آن شود، باعث ضعف آن شد و حتى بسيارى از اهل سنت عليه داعش شوريدند، چراكه تجربه تلخى در دوران حاكميت داعش داشتند و شاهد قساوت ها، ستمگرى ها و جنايات اين گروه بودند.
اما سرنوشت داعش بعد از ازدست دادن موصل و رقه چه خواهد بود؟
آيا اين به معناى پايان انديشه و رويكرد داعش است يا پايان يك سازمان و تشكيلات؟ آيا داعش به عنوان يك تفكر قادر است همچنان در عراق و سوريه حضور خود را حفظ كند؟
الف) بسيارى از كارشناسان، سال ۲۰۱۷ را سال پايان مركزيت دولت داعش به مفهوم نظامى و جغرافيايى مىدانند، اما بر اين باورند كه اين گروه ممكن است در آينده به يك تشكيلات مسلح پراكنده تبديل شده و ترجيحا وارد فاز امنيتى شود.
بازماندگان داعش خواهند توانست برخى مناطق كوچك را در عراق و سوريه در اختيار گرفته و يا با انجام عمليات تروريستى، ناامنى را در اين دو كشور تشديد كنند، بدون اينكه چنين اقداماتى از عمق و تأثيرگذارى لازم برخوردار باشد. به اين ترتيب بقاياى داعش تا مدتى در دو كشور عراق و سوريه دست به مانورهايى خواهند زد.
اين مسأله در مورد سازمان القاعده نيز اتفاق افتاد و هنگامى كه تشكيلات مذكور در افغانستان شكست خورد و رهبر و افراد خود را از دست داد، به فاز امنيتى روى آورد.
ب) پيشبينى ديگر آن است كه اكثر عناصر داعش - به ويژه در عراق و سوريه - به ساير تشكلها و گروههاى مشابه به لحاظ فكرى و عملى بپيوندند. در همين حال برآورد مىشود كه اكثر نيروهاى خارجى اين گروه به دنبال راه امنى براى بازگشت به كشورشان يا رفتن به كشورهاى ديگر همچون ليبى، نيجريه و افغانستان باشند.
ارزيابى نهايى
در پايان بايد گفت داعش به عنوان يك تشكل سازمانى و دولتى كه بر مناطق گستردهاى در عراق و سوريه حكومتكرد، به پايان خط رسيده است؛ اما تفكر و نيز بسيارى از عناصر و طرفداران آن همچنان موجود هستند. به همين دليل نمى توان اين واقعيت را از نظر دور داشت كه تفكر داعش در بسترهاى بحران خيز به شكل سازمانى جديد بازتوليد شده و عناصر فعلى و نيز عناصر جديدى را به كار خواهد گرفت.
