گروه سیاست جهان نيوز ـ بروکراسی اداری و از این طبقه به آن طبقه رفتن برای گرفتن یک امضای ساده یکی از اصلی ترین دغدغه های مردم در برخی ادارات دولتی است. مشکلی که البته بارها از سوی مقام معظم رهبری نیز به مسئولان دولتهای مختلف نیز گوشزد شده اما طی سالها اخیر تفاوت ملموسی حاصل نشده است.
اما از سوی دیگر، گویا در برخی ادارات دولتی راهکارهایی وجود دارد که ارباب رجوع های خاص می توانند بدون هیچ زحمت اضافهای به خواسته خود برسد.
به عنوان مثال فردی با ارسال تنها یک برگ نامه به سازمان ثبت احوال کشور خواستار اخذ شناسنامه ایرانی می شود و نکته جالب توجه و قابل تامل اینکه، خیلی زود و بدون فوت وقت درخواست نامبرده پیگیری و برای اجرا، دستور می گیرد!
ماجرا از این قرار است که فردی به نام «ص. م.» در تاریخ ۱۵ شهریور سال۹۱ در نامهای خطاب به رییس سازمان ثبت احوال کشور می نویسد: «پدربزگم، مرحوم ش.م در سال های دور، از ایران و استان خوزستان به کربلا عزیمت می کند و پدرم ه.م در کربلا به دنیا آمده و در همان سرزمین مقدس نیز به دیار حق شتافته و اینجانب به میهن عزیزم مراجعت کرده ام و در ایران تحصیل می کنم. از آنجائیکه در امور مختلف دچار مشکل شده ام لذا از آن مقام محترم مسئول استدعا دارم برای من که به حق ایرانی هستم و ایران عزیز سرای من است، بذل محبت فرموده و شناسنامه صادر نمایید. لازم به ذکر است از آنجائیکه قبل از ۷۰ سال پیش صدور شناسنامه در کار نبوده و مسافرت مرحوم پدربزرگم از خوزستان به کربلای مقدس قبل از این تاریخ است، نتوانستم معلوماتی از ایشان در ثبت احوال بیابم و لکن بسیاری از بزرگان و معتمدین از مقامات علمی و کشوری بر اصالت و تابعیت ایرانی ما صحه می گذارند و تایید می نمایند که ان شالله این تاییدات موجب اعتماد بیشتر مسئولین و تسهیل در صدور شناسنامه برای اینجانب “ص.م» گردد.»
درخواست «ص.م» و دستور رییس سازمان ثبت احوال کشور
“ص.م» پس از نگارش این نامه، آنرا به امضای برخی از افراد امین محل و چهره های شاخص می رساند.
بدنبال این نامه که به نوعی استشهاد محلی به حساب می آید، ریاست سازمان ثبت احوال کشور در اقدامی تعجب برانگیز و تنها دو روز پس از ثبت نامه در دبیرخانه سازمان، اینگونه روی آن دستور می دهد: «جناب آقای ک. با سلام؛ با توجه به تاییدات انجام شده، ایرانی بودن ایشان محرز است. نسبت به صدور شناسنامه برای ایشان و فرزندان ایشان اقدام فرمائید.»
نکته قابل توجه در دستور رییس سازمان ثبت احوال بر روی نامه ارسالی از سوی «ص.م»، این بند است که در آن متذکر می شود: «در صورتی که شخصی حقیقی یا حقوقی شاکی شد، مراتب با تصمیم شورای تامین انجام پذیرد.»
بر اساس روند طی شده در پرونده درخواست شناسنامه برای “ص.م»، این سوال به ذهن متبادر میشود که آیا هر فردی که با ارسال یک نامه خطاب به ریاست سازمان ثبت احوال کشور اذعان دارد که ایرانی است و چند سال به دور از کشور زندگی می کرده و حالا به شناسنامه ایرانی احتیاج دارد و در ذیل نامه خود نیز اقدام به جمع آوری چند نفر از اهالی محل نماید، بدون هیچ دردسر و ظرف مدت تنها دور روز می تواند صاحب شناسنامه ایرانی شود؟!
اما روال قانونی چیست؟
پیگیری های خبرنگار جهان نيوز از مدیران سازمان ثبت احوال به این پرسش پاسخ می دهد.
زمانی که ما با مسئولین سازمان ثبت احوال تماس گرفتیم و شرایط فردی مشابه «ص.م» را تشریح کردیم، آقای «ح» یکی از پرسنل معاونت اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور به سوالات خبرنگار جهان نيوز اینگونه پاسخ می دهد:
ابتدا باید ایرانی بودن این فرد از سوی وزارت کشور تایید شود. سازمان ثبت احوال که نمی تواند بدون مدرک به کسی شناسنامه ایرانی بدهد. ثبت احوال باید مدارک داشته باشد و بر اساس آن شناسنامه بدهد. گواهی تولد که اصلی ترین مدرک نیز همان گواهی تولد است. اما وقتی فردی می آید و مدعی می شود که بعد ۴۰-۵۰ سال به ایران آمده و حالا شناسنامه می خواهد، صحبت از تابعیت این فرد به میان می آید. او ابتدا باید تابعیتش را ثابت کند که ایرانی است. اگر تابعیتش ثابت شد، آن زمان ثبت احوال می تواند به این فرد شناسنامه بدهد.
جهان نيوز: این فرد چگونه می تواند اثبات کند که تابعیت ایرانی دارد؟
آقای «ح»: وزارت کشور، باید به اداره تابعیت وزارت کشور برود و ثابت کند که ایرانی است و ثابت کند که پدرش شناسنامه ایرانی داشته است.
جهان نيوز: شما مسئول دفتر آقای «ک» هستید؟
آقای «ح»: بله
جهان نيوز: امکانش هست بنده از آقای «ک» اطلاعات بیشتری بگیرم؟
آقای «ح»: آقای «ک» در جریان این سوالات نیستند. ایشان معاون سازمان هستند و چندان در جریان جزئیات نیستند.
اما خبرنگار جهان نيوز برای اطمینان از روند قانونی این کار با آقای «ل» رییس اداره حقوقی امورخارجه (زیرمجموعه معاونت اسناد هویتی) نیز تماس گرفت:
این بار شرایط «ص.م»» با جناب آقای «ل» در میان گذاشته شد:
آقای «ل»: ایشان ساکن کجاست؟
خبرنگار جهان نيوز: قم
آقای «ل»: خب به ثبت احوال قم مراجعه کند به او می گویند که باید چه مراحلی را طی نماید.
خبرنگار جهان نيوز: پیگیری ها از قم بی نتیجه بوده. می خواستم اطلاعات تکمیلی و روند قانونی را از مرکز پیگیر شوم.
آقای «ل»: به قم برود، از او مدارک می خواهند و اگر ایرانی بودنش اثبات شد، به او شناسنامه می دهند. مشکلی وجود ندارد.
خبرنگار جهان نيوز: من می خواهم بدانم روند قانونی که ثبت احوال باید برای ارائه شناسنامه به این فرد طی کند چیست؟
آقای «ل»: باید یک فرم ۷-۸ برگی از ثبت احوال قم بگیرد و آن را پر کند. خیلی کار دارد فعلا. باید یک حکم احراز نسب از دادگاه بگیرد.
خبرنگار جهان نيوز: آیا نیاز است که شورای تامین هم این پرونده را تایید کند؟
آقای «ل»: بله اگر شورای تامین ایرانی بودن ایشان را تایید کند کفایت می کند.
خبرنگار جهان نيوز: کمیته ۳ نفره در سازمان ثبت احوال چیست؟
آقای «ل»: شما که همه چیز را بلد هستی. کمیته ۳ نفره هم در قم هست.
خبرنگار جهان نيوز: می خواهم بدانم وظیفه این کمیته سه نفره چیست؟
آقای «ل»: من نمی توانم تلفنی این موضوع را به شما بگویم. شرمنده ام. به ثبت احوال قم مراجعه نماید.
اما وظیفه کمیته ۳ نفره چیست؟!
پس از آنکه نامه «ص.م» بدون هیچ قید و بندی مورد تایید ریاست سازمان ثبت احوال قرار می گیرد و بر روی آن دستور اجرا و صدور شناسنامه می خورد و از آنجائی که «ص.م» ساکن شهرستان قم بوده، در نامه ای به تاریخ ۹۱/۶/۱۸ و به شماره ۲/۱۲/۶۷۲۵۶ از مدیر کل ثبت احوال استان قم خواسته می شود که برای این فرد و فرزندانش شناسنامه صادر شود.
نامه اول به مدیرکل ثبت احوال استان قم
اما متن نامه مدیر کل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور خطاب به مدیر کل ثبت احوال استان قم نیز شامل نکات مهم و مبهمی است که در ذیل به بخشی از آن اشاره می گردد:
«احتراما ضمن ارسال مشروحه آقای «ص.م» متضمن دستور اقدام ریاست محترم سازمان و معاون محترم امور اسناد هویتی، خواهشمند است دستور فرمائید ضمن دعوت از متقاضی نسبت به تشکیل پرونده فاقد شناسنامه و طرح در کمیسیون ۳ نفره استان اقدام و پس از تنظیم سند و صدور شناسنامه جهت نامبرده در خصوص فرزندان وی نیز اقدام شایسته معمول و نتیجه را به این اداره کل اعلام دارند.»
نکته قابل تامل در این نامه آنجاست که مدیر کل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور صراحتا خطاب به مدیر کل ثبت احوال قم می نویسد: «بدیهی است با توجه به دستور صادره از طرف ریاست محترم سازمان نیازی به اخذ مجوز و طرح در شورای تامین نمی باشد.»
این بند در حالی در نامه مدیرکل اسناد هویتی به مدیر کل استان قم درج گردیده که آقای «ل» رییس اداره حقوقی امورخارجه (زیرمجموعه معاونت اسناد هویتی) در گفت و گو با خبرنگار جهان نيوز صراحتا تاکید کرده بود که این امر بدون نظر شورای تامین امکان پذیر نیست.
حال چه اتفاقی افتاده که باید قانون زیرپا گذاشته شود؟! و این سوال نیز مطرح می شود که اساسا وظیفه کمیته ۳ نفره در استان قم چیست و چرا پرونده چنین فردی که تابعیت ایرانی او در هاله ای از ابهام است، به جای بررسی در شورای تامین به کمیته ۳ نفره ارجاع داده شده است؟!
واکنش ثبت احوال قم به یک درخواست غیرقانونی
بر اساس شواهد و اسنادی که در اختیار جهان نيوز قرار دارد، به نظر می رسد که ثبت احوال قم به این درخواست غیرقانونی تن نمی دهد، چرا که ۶ ماه پس از نامه اول، یعنی در تاریخ ۹۲/۲/۲۵ مدیر کل اسناد هویتی در نامه ای دیگر خطاب به مدیرکل استان قم می نویسد: «توجه آن اداره کل را مجددا به مفاد نامه شماره ۲/۱۲/۶۷۲۵۶ - ۹۱/۶/۱۸ متضمن دستور ریاست محترم سازمان و بدون استعلام از مراج مربوط جلب می نماید. مقتضی است دستور فرمایید با طرح موضوع در کمیسیون ۳ نفره استان قم، نسبت به تنظیم سند هویتی و شناسنامه اقدام و از نتیجه این اداره کل را جهت ارائه گزارش به ریاست محترم سازمان مطلع نمایید.»
نامه دوم به مدیرکل ثبت احوال استان قم
اما در این بین و پیش از پرداختن به پاسخ اداره کل ثبت احوال استان قم، این سؤال بوجود می آید که آیا براستی ریاست سازمان در برابر تمامی نامه ها و درخواست های واصله اینگونه پیگیر است که اگر پاسخ این سؤال مثبت باشد، قطعا چنین مدیری شایسته تقدیر و تشکر شناخته می شود.
پاسخ قم به مدیر کل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال
پس از دومین نامه ای که مدیر کل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال به اداره کل استان قم ارسال می نماید، سرانجام ۵ روز بعد اداره کل استان قم به این نامه اینگونه پاسخ می دهد: «احتراما بازگشت به نامه ۲/۱۲/۱۵۹۶۰ مورخ ۹۲/۲/۲۵ باستحضار می رساند در نامه شماره ۲/۱۲/۶۷۲۵۶ مورخ ۹۱/۶/۱۸ آن مدیریت عنوان گردیده متاضی به اداره دعوت نسبت به تشکیل پرونده فاقد شناسنام با طرح در کمیسیون ۳ نفره اقدام شود. همانگونه که مستحضر می باشید برابر ماده ۴۵ قانون و دستورالعمل اجرائی آن، تشکیل پرونده فاقد ورقه نیاز به انجام اقدامات و استعلاماتی دارد که این اداره کل برابر دستورالعمل فوق اقدام نموده است.
از آنجائیکه نامبرده فاقد هرگونه مدارک اثبات نسب بوده می بایست موضوع پس از اخذ مجوز از شورای تامین نسبت به تشکیل پرونده اقدام می گردید (موضوع نامه شماره ۱/۴۴۳۳/۱ مورخ ۸۳/۱۰/۲۳ وزیر محترم وقت کشور و نامه شماره ۱/۴۵۵۴ مورخ ۸۳/۱۰/۳۰ ریاست محترم وقت سازمان) که برابر دستور ریاست محترم سازمان بدون انجام مورد فوق، پرونده تشکیل و اقدام لازم انجام شده است و در نامه فوق عنوان نگردیده است بدون رعایت ماده۴۵ قانون و دستورالعمل مربوطه اقدامی صورت پذیرد انجام شود. لذا پس از دریافت پاسخاز مراجعه مربوطه اقدام لازم انجام و مراتب به آن مدیریت محترم ارسال خواهد شد.»
پاسخ اداره کل قم به اداره کل اسناد هویتی
حال اینکه سرانجام آقای «ص.م» و فرزندانش توانستند به شناسنامه ایرانی دست یابند و تابعیت ایرانی بگیرند یا خیر برای خبرنگار جهان نيوز نامشخص است اما این سوال همچنان پابرجاست که چنین اقدامات غیرقانونی چه وجاهت و جایگاهی در یک سازمان دولتی جمهوری اسلامی می تواند داشته باشد؟!